Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1909, Side 14

16
ir staðið niðri á undirlendinu. Nú eru því rústir þeirra undir hrauni.
Efstu bæirnir munu þó hafa staðið uppi í brekkurótunum. En
þeirra rústir hefir Skaftárkvíslin brotið af, svo nú er ekkert eftir.
Síðustu leifar þeirra eru þó fyrir stuttu afbrotnar, því eitthvað af
þeim mun Runólfur liafa séð. — Getið skal þess, að sunnanmegin
við Fremri-Tólfahring, þar sem heitir Bleikálumýri, gjörði Gísli
nokkur nýbýli á fyrra hluta 19. aldar. Það stóð að eins fá ár.
Skamt frá rústum þess er önnur nýleg rúst. Það er selrúst frá
Búlandi.
VIII. í Búlands landi.
Landið, sem tilheyrir Búlandstorfunni, er afar víðlent. A því
eru nokkrir staðir, sem vert er að geta.
a. Þorleifsstaðir segir síra J. St. (sst.) að eyðst hafi af öskufalli
1755. Það býli bygðist þó aftur og var kallað »Þortófestaðir«. Þar
hjelst bygð fram á 19. öld. Enn kallast rústin »Þorláksstaðir«, og
dálítill fjallás fyrir austan han'a er kallaður Þorláksstaðafjall.
b. Erlendsstaðir heitir fornbýli austan í Þorláksstaðafjalli. Þar sést
til rústa og eru þær fornlegar. Mun bygð eigi hafa haldist þar mjög lengi.
c. Hróðnýjarmyri heitir sunnan undir Réttafelli. Það er milli
Svartanúps og Búlandssels. Þar sjást talsverð garðlög og bæjarrúst
eigi all lítil. Hún snýr mót suðri. Gil rennur ofan bak við hana.
Aðal tóftin skiftist í 3 herbergi, hvert um sig 5 fðm. langt. Hið
vestasta er rúml. 3 fðm. breitt, hin eru hálfu mjórri. Utidyr hafa
verið á stærsta herberginu við miðgaflinn. Aföst við það vestan-
megin er útihússtóft, rúml. 4 fðm. á hvern veg og dyr mót suðri.
Við enda. austasta herbergisins er óglögg tóft, er hefir dyr á suður-
enda. Hún er 2 l/2 fðm. á lengd, en 1 l/2 fðm. á breidd. Frálaus,
en þó í sömu röð, er hringmynduð tóft, um 3 fðm. i þvermál. Dyr
hennar snúa mót austri eða frá bænum. Það mun hafa verið fjár-
rétt eða hestarétt. Andspænis bæjarröndinni, eigi langt frá, virtist
vera fjóss og hlöðutóft og þó fleiri tóftir. — Þetta býli mun að lík-
indum hafa haft sama land til afnota, sem Búlandssel hefir nú.
d. Þorvaldstungur. Ein af kvíslum þeim, sem Tungufijótið
myndast af, heitir Þorvaldsá. Upp frá henni norðanmegin liggur
graslendi til fjalls. Því hallar að ánni og er mjög sundurskorið af
giljum. Þar heita Þorvaldstungui'. Segja munnmæli, að þar hafi
fyrrum verið bær og bóndinn, sem setti hann, heitið Þorvaldur.
Ýmsir, sem eg átti tal við, álitu sig að hafa séð þar rúst. Einn af
þeim var Runólfur bóndi í Holti. Kunnugur maður sýndi mér hana.
Eftir því sein hún lítur nú út, er það að eins gamburmosaþúst með