Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1909, Side 27

29
fundið, er brent silfur eða skírt, og heíir »þolað skor*1); það er allvel
hreint oz lítt blandað eftir skýrslu gullsmiðs, sem prófað hefir alla
bútana, — að eins vottur gulls í einum ferstrenda bútnum. — Mjög
nákvætn efnarannsóknarskýrsla getur ekki fengist án þess að skerða
gripina. Aðeins þrír af bútunum voru því rannsakaðir efnafræðis-
lega, lítið brot af hverjum fyrir sig; var til þess vaiinn einn af gild-
ustu bútunum sívölu, einn af mjóu bútunum og ferstrendi búturinn,
er gullsmiðurinn hafði fundið guils vottinn í. Um þessa rannsókn,
sem gerð var á rannsóknarstofunni, hefir forstöðumaður hennar
herra Asgeir Torfason efnafræðingur gefið svolátandi skýrslu:
Rannsókn á silfri
frá Forngripasafninu Í910 jan. 15.
Til rannsókna voru teknir 3 bútar:
No. 1 var sivalur c. 4 cm. á lengd. Þyngd 17,25 gr. S i 1 f u r 910°/Oo i ögn af gulli
og tini; talsvert af eir.
No. 2 vár sívalur þráður undinn c. 5 cm. á lengd. Þyngd 2,15 gr. S i 1 f u r 898°/oo.
Ekki verulegt af neinum öðrum málmum nema eir.
No. 3 var ferstrendur c. 5 cm. á lengd. Þyngd 9,25 gr. Búturinn var brotinn í
annan endann en böggvinn í hinn endann, tekið af brotna (digrari) endanum.
Silfur 842°/00; dálítið af gulli er i þessum bút og ögn af tini, aðallega
blandaður með eir eins og hinir.
Rannsóknastofan 2,/i 1910.
A. Torfason.
Svo sem kunnugt er, var þess konar gangsilfur vegið (1 mörk
= 8 aurar = 24 örtugar); gangsilfur var ekki talið fyr en regla
var komin á myntasláttu. Meðal þessa gangsilfurs, sem hér er
fundið, eru engar mynt.r; bendir það á að það sé eldra en frá 12.
öld að minsta kosti, og eftir lögun gripanna að dæma og þó eink-
um skrautgripabrotunum má helzt ætla, að þessi sjóður sé frá 10.
öld og geta skrautgripirnir vel verið vestrænir að uppruna og 1000
ára gamlir.
Þar eð það virðist hafa getað verið hentugt, að silfurbútar, er
gengu manna á milli í fornöld sem gangsilfur, hefðu einhverja
ákveðna þyngd samkvæmt þá gildandi þyngdarmáli, dettur manni
í hug hvort svo sé ekki um þessa búta eða að minsta kosti ein-
hverja af þeim, hvort einhverjir þeirra sé ekki t. d. nákvæmlega
1 eyrir að þyngd hver eða nákvæmlega ein örtog. Mönnum hefir
'0 Sbr. Skálholtsbók (Grágás) 141. Þannig var þess konar silfur prófað og sjást
þessar skorar skýrt á fornu gangsilfri enn (þess vegna kalla Þjóðverjar það Hack-
silber), því er erlendis hefir fundist og sömuleiðis á mörgum af þessum bútum, sem
nú eru hér fundnir.