Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1909, Side 40

42
sé, því héðan er ekki meira en kortérsgangur að Húsafelli, þar sem
kirkjan var. Þessar »kirkju og kirkjugarðs-tóftir* eru inst (næst
Húsafelli); fyrir neðan þær í hlíðinni er lítil tóft, en fyrir ofan þær
er stór tóft með garði (heygarði líklega) fyrir ofan. Næst þar fyrir
utan er aðal bæjartóftin, og fyrir ofan hana er enn ein tóft, penings-
hússtóft. Rétt fyrir utan bæjartóftina er bæjarlækurinn, dálitið
gil ofan úr fjallinu, og fyrir utan hann er á háum hól
dálítil tóft, sem munnmælin segja að hafi verið smiðjutóft. Fyrir
neðan þennan hól, Smiðjuhólinn, alveg við götuna inn með hlíðinni,
er sýndur steðjasteinninn frá smiðjunni; honum hefir verið velt nið-
ur af hólnum. Það er hraungrýtishnullungur nær kringlóttur, um
200 pd. að þyngd og um 1 fet að þykt, flatur dálítið, þverm. 53 og
63 sm. í hann er klöppuð ferhyrnd hola um 12X9 sm. efst og um
12 sm. að dýpt; i henni hefir steðjinn staðið. — Enn utar en smið-
jan er ofurlitil smátóft á litluin hól. Sagt er að 16 hurðir hafi verið
hér á járnum, en þau munnmæli munu einmitt eiga við hið rétta
Reyðarfell. Tóftir þessar, einkum bæjartóftin, eru grænar eins og
Br. J. tekur fram, og honum virðast þær ekki fornlegar, en það kem-
ur alt heim við það sem síra Jónas segir, að hér hafi verið stekkur
um 1842. Hvenær Grímsgil hefir lagst í eyði, er allsendis óvíst1);
eg finn þess ekki getið í yngri skrifum, auk þeirra þriggja frá síð-
ustu öld, sem eg hefi getið um, en í Landnámu og Þórðar sögu
hreðu.
»Uppi á fjallinu, útnorðan í Reyðarfelli hefir að sögn staðið bær-
inn Reyðarfell«, segir í sóknarlýsingunni; shr. jarðabók Á. M.
Eftir því sem Br. J. segir frá (1. c.) er »langt upp með gilinu (Gríms-
gili = Hringsgili), næstum upp undir Reyðarfelli« mjög fornleg bæj-
arrúst. Mun ekki Reyðarfell vera hér? Þá stendur alt heirna við
sóknalýsinguna og jarðabókina. Til þess þykja mér meiri líkur að
hér hafi Reyðarfell staðið, en þarna niðri í hlíðinni, því þar hefir
verið landþröngt. Reyðarfell var fremur mikil jörð. 10. maí 1442,
»selkU þordr jonsson þordi arnasyni til fullrar eignar sextan hundrod
j jordunne reydarfelli j galmarstungo kirkio sokn«. (D. I. IV. 676). &3/
Hér er talað um 16 hundruð í þessari jörðu; — hún er talin í Kal-
manstungu kirkjusókn, en af því má ekki ráða, að þá hafi enn ekki
verið kirkja á Húsafelli, hún var búin að vera þar hátt á 3. öld.
Máldagi Húsafellskirkju frá því er Brandr Þórarinsson setti þar
fyrstur kirkju um 1170 er prentaður í D. I. I. 37. — Þar stendur
‘) Sbr. þó getgátu mina hér á eftir yiðvikjandi orðunum „annat land“ í frum-
máldaga Húsafellskirkju.