Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1927, Page 54

56
brúin var bygð 1891. Síðan hefur ekkert verið að gera við þessa
ferju, fremur en aðrar ferjur ofar við sömu á, nema ef gangandi
mönnum er stytt leið þar yfir við tækifæri. Það kom og fyrir áður
en brúin var bygð, að meiriháttar ferðamenn voru fiuttir frá Arnar-
bæli að Kallaðarnesi, en hestarnir reknir á Kotferju.
Laugardœlur(-ir), sem lengi voru efsta lögferjan á Ölfusá, eru
rúma 2 km. austur frá brúnni, skamt frá árbakkanum, og að sunnan-
verðu, eins og hinir. Snemma á öldum hefur sjálfsagt verið byrjað
að flytja þar. Þó verður nú ekki sannað, að þar hafi verið lögferja
viðurkend, fyr en 1693. Eftir þetta — og þó líka nokkru áður —
fóru ferðalög og flutningar að dragast að þessum stað og efri leið-
inni, við Ingólfsfjall, frá miðleiðum og ferjustöðum. Ferjustaður var
þar hreinn og öruggur og áin ekki mjög breið. Var og lögferjan um
langt skeið talin réttarbót og talsverð tekjulind fyrir bóndann í Laug-
ardælum. Fleiri vildu eiga hlut í þessari grautargerð.
Hellir í Ölfusi er spölkorn frá ánni móts við Laugardælur. Bónd-
inn þar tók að fiytja yfir ána, þá er þaðan komu að, um 1765. Óx
af því kritur og kærur milli andbýlinga — Halldórs Jónssonar í Helli
og Símonar Þorkelssonar í Laugardælum.
Litlu eftir að leystur var argasti hnúturinn af einokunnarverzl-
uninni dönsku (1787), hefur aukist töluvert umferðin hjá Laugardæl-
um, og ber þá mest á því hvað Hellir dregur til sín.
í bréfi til amtmanns 25/9 1 799, segir Steindór sýslumaður, að flutn-
ingur í Helli sé óþarfur og dragi mjög frá rétti hreppstjóra í Laug-
ardælum. Hann hafi keypt jörðina með 100 ára hefð fyrir ferjurétt-
indum. Nú sé þar bæði meiri vinna og viðhald ferjubáta, síðan frjáls-
ara varð um verzlunina. En þó séu ferjutollarnir (= tekjurnar í
Laugardælum) ekki meiri en 1693.
Ári síðar, 1800, gefur sýslumaður þann dómsúrskurð, að ferjan á
þessum stað skuli vera öll og óskift á Laugardælum, eins og hún
hafi verið frá 1693—1765, og líka síðan Halldór Jónsson flutti frá
Helli á síðastliðnu ári.
Starfræksla ferjunnar að utanverðu um þetta bil, sýnist því bund-
in við þennan eina mann að miklu leyti. Þó var eftir þetta flutt yfir
ána í viðiögum, bæði frá Helli og fleiri bæjum í Ölfusinu.
Árið 1828 vildi amtmaður fjölga ferjustöðum bæði við Ölfusá
og Þjórsá, svo þeir yrðu á báðum árbökkum. En sýslumaður (Þórður
Sveinbjörnsson) færði gild rök fyrir því, að svo yrði ekki gert, án
þess að skerða rétt hinna eldri ferjustaða — í Nesi, Kotferju, og
Laugardælum við Ölfusá. (Bréfabækur Árnessýslu; Þjskjs. A 151 o.fl. st.).
Einn var flutningur sá austur yfir Ölfusá, er jafnan var illa þokkað-