Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1927, Side 57

59
En þótt kirkjan í Skálhoiti sé, að heita má, óhæf til varðveizlu
forngripa, er þó öðrum minjum staðarins meiri hætta búin en því,
sem þar er geymt. Er hér átt við ýmis örnefni í landareign Skálholts,
sem segja sum hver til um all-merka staði. Allur þorri örnefna um
Skálholtsland er þó auðvitað gleymdur. Og þegar hálft höfuðbólið
hefir verið lagt í eyði, eins og nú er komið á daginn, og þess má
vænta, að ábúandaskifti verði ósjaldan á þeirri hálflendu, sem enn
er að vísu byggð, og þangað berist ókunnugir menn, er ekki annað
sýnt en þau örnefni, sem menn kunna nú skil á, gleymist fljótlega.
Mætti vænta þess, að sú kynslóð, sem bæri gæfu til þess að sýna
Skálholtsstað tilhlýðilegan sóma, þótt ekki væri í öðru en því að
reisa þar trausta kirkju eða kapellu, kynni íslenzkuin fræðimönnum
litlar þakkir fyrir hirðuleysi um þann fróðleik lútanda að staðnum, sem
sjálfgert var að halda til haga.
Ritgerð þessari er ætlað að nefna og skýra eftir föngum öll þau
örnefni, sem enn eru varðveitt um Skálholtsland og all-forn verða
talin. Hefir sá, er þetta ritar, sjálfur athugað gaumgæfilega alla þá
staði, sem örnefni þessi segja til um, en auk þess um langt skeið
leitað sér allra upplýsinga, sem unnt hefir verið að afla sér hér að
lútanda hjá elztu mönnum eystra eða hér í Reykjavík, sem kunnugir
voru um þessar slóðir. Hafa þannig fengizt ýmislegar upplýsingar,
sem varðveizt hafa mann fram af manni í bændaættum í nágrenni
Skálholts.
Öllum þessum mönnum er höfundur ritgerðar þessar þakklátur
fyrir þann fróðleik, sem þeir hafa látið honum í té. Þá hefir hann
átt tal um þetta mál við landsbókavörð, dr. phil., Guðm. Finnboga-
son, sem er, eins og kunnugt er, manna áhugasamastur um öll þjóð-
leg fræði. Hefir þeim komið saman um, að nauðsynlegt væri að
láta uppdrátt af Skálholtslandi fylgja ritgerðinni, til þess að ókunn-
ugir menn, sem kynni að lesa hana, gæti fremur áttað sig á afstöðu
örnefnanna.
Hefir G. F. bent þeim, er þetta ritar, á ágæta tilhögun, sem
hann hefir hugsað sér um þessi efni og raunar nýlega bent á opin-
berlega. Er hún m. a. fólgin í því að merkja örnefnin á uppdrættin-
um að eins með tölu í stað þess að skrá þar nöfn þeirra. Fylgir
síðan tölumerkt skrá, þar sem nöfn þeirra eru greind, og loks þær
skýringar og athugasemdir, sem kostur er á, út af fyrir sig. Er upp-
drættinum einnig, lesöndum til hægðarauka, skift í deildir með lóð-
réttum línum (frá norðri til suðurs), og eru örnefni þar talin í sömu
stefnu í hverri deild út af fyrir sig. En vegna þess, hve mörg
örnefni eru í kring um sjálfan staðinn, hefir þótt hentugra að hafa