Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1932, Page 28

28
varizt honum, náði í hníf sinn, og lauk þeirra viðureign svo, að drengur
inn drap örninn.
Bærinn at Hellum.
Svo segir í 63. kap. Eyrbyggju, að er heimamenn Þórodds í
Álptafirði hljópu eftir Glæsi, sem hafði banað Þóroddi, þá eltu þeir
Glæsi »um þvera skriðuna Geirvör ok allt þar til, er þeir kómu at
feni einu fyrir neðan bæinn at Hellum«. Svo er þetta orðað í útg.
H. Gerings, og álítur hann (sbr. nmgr.) að bærinn hafi heitað Hellur,
en í nafnaskránni aftanvið hefir hann þó ekki þá nafnmynd, heldur
»Hella«. í útgáfum þeirra Guðbrands Vigfússonar og Þorleifs Jónsson-
ar er notuð myndin »Hellu« (»at Hellu«); í útg. Gríms Thorkelins
hafði þó staðið »at Hellom«. — Vegna skýringargreinar Gerings hef-
ir myndin »Hellur« komizt inn í nýjustu þýðingar, en áður hafði
myndin »Hella« verið talin rétt, samkv. útg. Guðbrands, enda var
það í jarðabók Árna Magnússonar og yngri jarðabókum nafnið á
eyðibýlinu, þar sem bærinn hafði verið fyrrum. Nú eru þar tóftir eft-
ir stekk, er byggður hefir verið ofan á bæjartóftirnar; Árb. 1925—26,
bls. 44. Rétt hjá tóftunum er stór hellir, sérstaklega víður, en lágt er
undir loft í honum nú, því að hann er hálffullur af sauðataði; leitar
fé þar oft skjóls. Hellirinn hefir verið myndaður af sjávargangi, er
flatlendið fyrir framan var undir sjó. Hann er nú nefndur Örlygs-
staðahellir, t. d. á uppdrætti herforingjaráðsins. Mér kom til hugar, að
hellir þessi kynni að benda til þess, hversu bærinn hér hefði heitið
að fornu, og svipaðist um eftir öðrum helli. Þurfti ekki lengi að leita;
sá hellir var rétt norðan-við, en var nú hru inn og luktur, svo að
þar voru vallgrónar lautir eftir. í fornöld hefir hann verið opinn og
hafa þá sennilega báðir hellarnir verið notaðir og gefið tilefni til að
reistur var þarna bær. Vegna landþrengsla hefir það verið lítill bær og
lagzt síðan undir Örlygsstaði, sem eru mjög skammt frá. — Er þetta
ekki einstakt dæmi þess, að bæjarnafnið Hellar (eða »at Hellum«)
hafi breytzt í Hellur eða Hella (eða verið misskilið), sbr. Árb. 1930
—31, bls. 66. — Myndin eða orðalagið »at Hellum« í útgáfum þeirra
Grims Thorkelins og Gerings er alveg rétt, en það ber að lita svo
á, að þágufallsmyndin sé af nafninu Hellar, en ekki af Hellur.