Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1932, Page 48

48
1. Dysjar á Landi.
A. Dysjar hjá Gamla-Fellsmúla og Vindási.
Landsuppdráttur herforingjaráðsins, bl. 47 S. A., frá 1907(—1908)
sýnir allvel, hversu þá var blásið og bert í Landmannahreppi allt
norðaustur frá Lækjarbotnum og Bjalla, frá Ytri-Rangá og vestur
um Skarðsfjall; að eins nokkrar spildur og hólmar eftir. Svipað er
þetta enn, þó að tekizt hafi sums staðar að græða nokkuð aftur. Þá
var búið að flytja Fellsmúla frá múlanum, sem bærinn er kenndur
við, en á uppdrættinum er merkt, hvar bærinn hafði verið fyrrum,
allt til 1878. í jarðabók Árna Magnússonar, I. b., bls. 300, frá árinu
1708 er þess getið, að hjáleíga hafi fyrrum verið byggð, í fyrstu áð-
ur en menn minnist, skammt frá túninu í Fellsmúla, kölluð Vindás,
og að hún hafi eyðilagzt að öllu leyti fyrir 17 árum eða svo, þ. e.
um 1690. Guðmundur hreppstjóri Árnason í Múla, bæ, sem er skammt
norðvestar undir fjallsmúlanum (hét áður Látalæti), hefir skýrt svo
frá Vindási i bréfi til mín (dags. 15. Des. 1927), að sá bær hafi verið
150—160 faðma í útsuður frá (Gamla-) Fellsmúla. »Annars held ég,
að ekki sé neitt eftir í munnmælum um þetta býli og sennilega
veit enginn, hvar það var, því merki sjást engin. En það, sem ég hefi
fyrir mér, er þetta: Ég ólst upp hér í Múla, og þegar ég var dreng-
ur, var örnefni á moldunum fyrir neðan Gamla-Fellsmúla, er kallað
var Vindásgerði. Vottaði þar fyrir steinalögum, sem minntu á gerði,
mynduðu nokkurn vegin hring, þó mjög óljóst væri sums staðar.
Geri ég ráð fyrir, þó þar sé að eins eftir minni að fara, að þetta
geiði hafi verið 4—6 dagsláttur. Innan-í gerðinu var nokkuð hár
moldarhryggur; grassvörður var allur blásinn, þegar ég man fyrst eftir.
Nálægt því á miðjum hryggnum var grjótbreiða og vottaði fyrir
húsalögun í þeirri breiðu. Mér var þá sagt, að þar hefði staðið bær.
Nú eru allar þessar leifar í burtu; grjótið tekið í sandvarnargarð og
til annara nytja, og hryggurinn blásinn niður í hraun. Að eins vottar
fyrir garðinum á einum stað. Þó þykist ég muna fyrir víst, hvar
bæjarrústirnar voru. Þar hefi ég hlrðið smávörðu. Hún er 160 faðma
frá Gamla-Fellsmúla. Árið 1888 fundust mannsbein 57 metra í land-
suður frá vörðunni, eða ca. 25 faðma frá bæjartóftunum. — Ég hlóð
vörðuna þar sem ég held, að hafi verið í miðjum tóftum. — Þess-
um beinum man ég mjög vel eftir; var þá 9 ára og þótti þetta und-
ur mikil. Þau voru sýnilega af stórum manni, (lítið undir 3 áln.), voru
alveg heil og ekki mjög fúin. Beinagrindin sneri í austur og vestur
eins og nú tíðkast að jarða lík; handleggirnir lágu niður með síðun-
um. Beinin höfðu ekkert haggazt, nema að fáeinir kögglar úr fingr-