Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1943, Side 82

82
Óvíða sér nema eina götu í hraunlendi eða þar, sem grágrýtis-
klappir eru. Þó ber aðeins út af. Þar, sem vegir lágu um svona ógreitt
land, urðu menn oft að teyma lestir sínar hverja á eftir annarri. Vegna
þess að aðdráttarferðir manna voru á nokkuð ákveðnum tíma, sér í
lagi á vorin, sammæltust oít menn úr sömu sveit til slíkra ferðalaga,
og gátu oft slegizt í förina fleiri menn með hesta einhvers staðar á
leiðinni. Urðu því oft fleiri tugir hesta í hópnum, þar sem hver maður
var oftast með 5—8 hesta. Þegar menn fóru lausríðandi og leið þeirra
lá um slíkt land, urðu þeir að ,,lesta sig“, sem kallað var, gátu ekki
riðið hlið við hlið, og var þetta stundum kallaður ,,gæsagangur“.
Aftur á móti þar, sem götur lágu eftir grónu landi, t. d. grasdölum,
árbökkum eða með fram sjó, sjást sums staðar allt að tuttugu götur
hlið við hlið; þá gátu menn teymt lestir sínar samsíða, eða ef lausir
voru, riðið hver við annars hlið, spjallað saman, rétt milli sín tóbaks-
ílát og ef til vill vasafleyg, sem hressti þá og lífgaði á margra daga
lestarorri.
Mest mun hafa farið fyrir hinum svonefndu skreiðarferðum, en svo
voru þær ferðir kallaðar, þegar menn fluttu frá sjó hlut sinn eða
manna sinna frá vetrar- og vorvertíð, og var það helzt hertur fiskur
og þorskhausar, söltuð og sigin grásleppa, svo og lítils háttar korn-
matur.
Oftast nær var það svo, að þeir, sem fóru um þessar gömlu götur,
þótt lausríðandi væru, urðu að fara hægt yfir landið, þar eð þær
götur voru víða þröngar eða ógreiðar yfirferðar. Þetta hafði vitanlega
sína ókosti og líka nokkra kosti. Ókostirnir voru heizt taldir þeir, að
menn voru lengur en ef gatan hefði verið greið, — einnig það, að oft
voru í þessum götum klif eða skarpar beygjur, sem varð að fara hægt
yfir og fyrir, og gátu baggar rekizt í og hrokkið af klakk. Sáust þess
stundum merki með fram fornum götum, að slíkt hafði hent, þó jafn-
vel sjaldnar en búast mátti við. Athugull ferðamaður kom stundum
auga á brotna högld af reipi utan við veginn; kom þá stundum í ljós,
ef menn nenntu að taka upp og skoða þetta gamla, þögla vitni hinnar
fornu og miklu umferðar, að það var komið um óravegu, jafnvel
yfir fleiri sýslur, úr fjarlægum landsfjórðungi. Reipahagldirnar voru
þá alltaf brennimerktar bæði nafni eiganda og hreppsbrennimarki.
Það ber einnig við, að menn sjá við þessar gömlu götur skeifubrot
eða jafnvel heila skeifu, sem er kannske orðin tvöföld að þykkt frá
uppruna af ryði og sandi samanblönduðu; má oft merkja aldur henn-
ar bæði af lagi og gatafjölda.
Járnafrekt þótti oft á þjóðleiðum, samanber vísu þessa: