Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1993, Blaðsíða 71

HJÖRLEIFUR STEFÁNSSON
UM ALDUR HILLEBRANDTSHÚSS
Á BLÖNDUÓSI
Gagnrýni á grein Hrefnu Róbertsdóttur
í Árbókfornleifafélagsins 1992
í Árbók hins íslenska fornleifafélags 1992 birtist ítarleg grein um
Hillebrandtshús á Blönduósi eftir Hrefnu Róbertsdóttur. Eg fagna því að
greinin skuli birtast því fáar greinar hafa sést á undanförnum árum um
svipað efni. Grein Hrefnu er ítarleg og mikil vinna hefur verið lögð í leit
að skrifuðum heimildum um húsið og rannsóknir á þeim skjölum sem
fundust. Engu að síður tel ég brýna ástæðu til þess að fjalla nokkuð um
greinina og gagnrýna þær ályktanir og niðurstöður sem Hrefna dregur af
efni sínu. í stuttu máli virðist mér heimildakönnun Hrefnu til fyrirmyndar
en ályktanir hennar mótast meira af óskhyggju en gagnrýni.
Blönduós fékk kaupstaðarréttindi árið 1875 og í kjölfar þess var hafin
þar verslun. Hillebrandtshús er elsta hús Blönduóss, byggt þar árið 1877
sem verslunar- og vörugeymsluhús. Hillebrandt, sá sem húsið er kennt
við, var verslunarstjóri Hólanessverslunar.
Nokkrar frásagnir herma að húsið hafi áður staðið á Skagaströnd og
verið tekið niður og flutt á Blönduós. Samkvæmt þeim er hér um að ræða
eitt af húsum einokunarverslunarinnar á Skagaströnd og þá jafnframt
elsta timburhús landsins.
Viðfangsefni Hrefnu er öðru fremur að kanna heimildagildi þessara sagna
og jafnframt skoða húsið sjálft og bera það saman við lýsingar á verslunar-
húsunum á Skagaströnd. Niðurstaða hennar er í stuttu máli þessi: „Miklar
líkur eru á að Hillebrandtshús sé að stofni til sama húsið og það sem stóð
á Skagaströnd og var fyrsta krambúð Félags lausakaupmanna þar."
í marsmánuði 1993 fól bæjarstjórn Blönduóss greinarhöfundi að leggja
á ráðin um viðgerð Hillebrandtshúss. I því skyni skoðaði ég húsið gaum-
gæfilega og kannaði flestar þær sömu heimildir um sögu þess og Hrefna
nefnir í grein sinni. Hinn 31. mars 1993 afhenti ég bæjarstjórn Blönduóss
greinargerð um húsið þar sem lagðar voru fram niðurstöður af athugun-