Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1993, Blaðsíða 78

82
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
nánast óhjákvæmilegt og jafnframt beinlínis æskilegt í rannsóknarstarfi
sem þessu að láta hrífast af goðsögnum. Án þeirra er hætt við að við-
fangsefnið verði litlaust og leiðinlegt. Til þess að hafa úthald og þolin-
mæði verður maður að hrífast af viðfangsefninu og í þessu tilviki er um að
ræða óásjálegt hús sem undir tötralegu yfirbragði leynir óvenju góðu
handverki. Húsinu tengist skemmtileg saga og væri hún sönn þá yrðum
við að endurskoða fyrri trú okkar á því hvert sé elsta timburhús landsins.
Mér er það þess vegna alls ekki ljúft að verða til þess að „eyðileggja"
góða sögu og þrátt fyrir orð mín hér að framan þá held ég ekki að það sé
nauðsynlegt í þessu tilviki. Að öðru jöfnu vil ég frekar stuðla að
umburðarlyndi gagnvart góðum sögum og hlífa þeim við miskunnar-
lausri smásmygli í sönnunum. Mér finnst að Hillebrandtshúsið eigi að fá
að njóta sögunnar um uppruna sinn án þess að meira sé fullyrt en efni
standa til. Staðreynd er að Hillebrandtshús var reist á Blönduósi árið
1877. Það er elsta hús staðarins og ber öll ummerki byggingarlistar síns
tíma. Burðargrind hússins er óvenju vönduð. Hillebrandtshúsi tengist
saga um uppruna þess sem ekki verður afsönnuð enda þótt ekkert hafi
komið fram sem staðfesti hana. Lengra hefur sá þráður ekki verið rakinn.
Keppnin um það hvert sé elsta hús landsins mun halda áfram. Ýmislegt
hefur komið í ljós á seinustu misserum sem bendir til þess að goðsagna-
fíknin hafi áður leitt okkur af þröngri götu vísindamennskunnar og þau
hús sem við höfum talið elst húsa séu í raun og veru yngri en óskhyggjan
leiddi okkur til að trúa.
VIÐAUKI
Fyrr á þessu ári, nánar tiltekið í maí, skrifaði ég gagnrýni á grein Hrefnu
Róbertsdóttur sem birtist í Árbók Hins íslenzka fornleifafélags 1992. í stuttu
máli taldi ég Hrefnu álykta um of um aldur Hillebrandtshúss. Ég hefði
hins vegar betur beðið í nokkra mánuði með gagnrýni mína því nú er sann-
leikurinn um húsið kominn í ljós. Þó get ég sagt það mér til málsbóta að rit-
stjóri árbókarinnar krafðist greinar minnar í vor með festu og þunga sem
ekki varð vikist undan.
Fyrir fáum vikum hófst viðgerð á Hillebrandtshúsi. Fyrsta verkið var
fólgið í því að fjarlægja múrhúðina utan af veggjunum, kvisti af þakinu og
allar síðari tíma viðbætur inni í húsinu, þ.e. innréttingar, veggi o.fl. Eftir
stóð allt sem talist getur upprunalegt í húsinu og allir byggingarhlutar
þess voru aðgengilegir til skoðunar. Þá hafði allur sannleikurinn sem lesa
má úr húsinu sjálfu verið aflrjúpaður. Ef við Hrefna hefðum haft þolin-
mæði til að bíða með ályktanir og getspár hefðu árbækur Fornleifafélags-