Óðinn - 01.01.1934, Blaðsíða 31

ÓÐINN
31
Þá er og eins og árlega öll hin síðari ár, talinn
fram allur heyfengur og garðávöxtur bænda
eftir siðastl. sumar, og er hann þetta ár, 1930,
þessi: Taða 4089; úthey 11,784 hestar og jarðar-
ávöxtur c. 300 tunnur. Hjer við bætast svo fyrn-
ingar heys eftir síðasta vetur þá, sem er 3806
hestar alls, svo að næsta veturinn hafa fóður-
byrgðir verið samtals, samkvæmt framtalinu,
19,679 kaplar.
Annars hafa árlega síðan 1923 verið teknar
og skráðar reglulegar skýrslur um heyfyrningar
búenda, og reynast þær vera, samkv. 11 síðustu
ára meðaltali, 4934 kaplar á hvert ár. Mestar
eru þær 1926 a: 8740 kaplar, en minstar 1931
o: 3007 kaplar. Er þelta tekið eftir heyfyrninga-
skýrslum, er samdar eru samkvæmt fóðurhyrgða-
og fóðureftirlits-samþykt hreppsins, staðfestri 18.
nóv. 1922. En samskonar skýrslur hafa og verið
teknar hjer árlega nokkrum árum áður. T. d.
er skýrsla til bæði um fyrnt og nýlt hey árið
1918. Voru þá fyrningar bænda samtals: taða
1100 og úthey 4400 hestar, eða samtals alls 5500
kaplar, sem björguðu stórum neyðar-veturinn
næsta.
En siðustu 3 árin síðan 1930 hefur alt vel
viðhaldist og fremur aukist, enda hafa þau árin
verið yfirleitt góð frá náttúrunnar hendi, og
einkum til heyöflunar, og heybirgðir, nú sem
stendur, alment með mesta móti að vöxtum,
eftir síðastliðið óvenjulega grasmikið sumar, en
þó ekki nærri allar að sama skapi góðar vegna
frábærra óþurka þá.
Þannig sýnir nú fremur lauslegt yfirlit yfir
siðustu 112 árin, í sögu Landsveitar og fólks,
nokkuð glögglega, hversu gengið hefur hjer á
ýmsu, og ýmist »upp og ofan«, en þó ávalt
þannig, að »lagst hefur jafnan einhver líkn með
hverri þraut«, og þó yfirleitt nokkuð meir og
betur en svo.
Pess er fyr getið, að upp úr árinu 1890 hafi
fyrst farið að volta fyrir varanlegum sjóði eða
eign f reikningum hreppsins. Sá visir hefur síð-
an yfirleitt farið vaxandi, þó eðlilega mismun-
andi mikið, eftir árferði og rás viðburðanna,
svo að nú mun hann nema alls nokkuð yfir
5 tugi þúsunda. Eru í honum fólgnir ýmsir sjer-
stakir sjóðir, svo sem minningarsjóður, skóla-
sjóður, fræðasjóður, sjúkrasjóður, og sjersjóður
fyrir hreppinn i Söfnunarsjóði. Ennfremur hluta-
brjef í Eimskipafjelagi o. fl., og þá fasteignir,
jarðarhlutar, og nokkuð í handbæru fje. Eru
sumir af nefndum sjóðum stofnaðir fyrir nokkuð
löngu af hrepnum sjálfum eða hreppsbúum
sameiginlega, en sumir honum gefnir af einstök-
um sveitarbúum. Drjúgan þátt í upphæð ger-
valls hreppsjóðsins eiga vitaskuld peningar, sem
fengist hafa fyrir seld vatnsrjettindi hreppsins
hjer á árunum, eins og oft hefur verið, og enn
er stundum vitnað til, er rætt er uin hag hreppsins.
En þá er hilt ekki vitað, eða þess minst, að
þar á móti kemur álíka eða ekki minna tjón
einstaldinga samtals í hrepnum, er þeir biðu
við gjaldþrot sparisjóða utan sýslu, þar sem
sjálfsbjargar-elskandi manneskjur, mjög margar
hjer, karlar og konur, börn og gamalmenni,
höfðu árum saman verið að spara og geyma til
ávöxtunar næstum þvi hvern eyri, sem hjá þeim
gat orðið afgangs brýnustu þörfum þá og þá.
Er slíkt einstaklinga tjón, ásamt ýmsu fleiru
samskonar, þó í smærri stíl sje, með góðum
rökum talið nema samtals minst upphæð, sem
svarar til 500 kr. á hvern búanda í hrepnum,
þegar á alt er litið, eða mun meiru en hinum
svonefndu »fossa-peningum« — og alt þetta á
seinni árum — alt á þessari öld! Er fyrir þessu
besta heimild og næg gögn.
En því ánægjulegra og þakkarverðara er þá
lika það, sem hjer er og leyft að segja, einnig
eftir góðri heimild, að þrátt fyrir alt og alt
munu þó skuldir einstaklinga í hrepnum nú
ekki nema samtals meiru en þvi, sem aðrir
einstaklingar í hrepnum eiga útistandandi sam-
tals hjá hinum og þessum nær og fjær.
Yirðist þetta bera ráðlagi almennings og ein-
staklinga hjer fremur loflegan vitnisburð en hitt,
og sýna, að ekki hafi ofmælt verið um sjálfs-
bjargarvilja- og viðleitni þeirra, og að þeir hafi
allvel látið sjer að kenningu verða hina marg-
víslegu og oft harla þungu reynslu, eða »bú-
mannsraun« undanfarinna áratuga. En jafnframt
og ekki síður, sýnist hjer og bent á enn annað
og meira: að mikill æðri máttur, dásamleg varð-
veitsla og mörg blessun hafi þessu fólki yfir
höfuð verið veitt í og með og upp úr þrautun-
um; og á því látin rælast trúin á Guðs hjálp
með allri góðri sjálfshjálp, eða, ef svo prests-
lega mælti komast að orði, að »yfir því hafi
verið vakað«, og það sameiginlega verið styrkt
og leitt i blíðu og stríðu, ekki siður en önnur
slík mannleg samfjelög. Þetta munu þeir nú