Eimreiðin - 01.09.1914, Blaðsíða 60

216
unni stendur, að sólin ilogi lárétt og hlý á hæðunum*. þá verður það
naumast öðruvísi skilið, en að hún hafi verið að flatmaga þarna á
hæðunum. En þó að maður vildi nú vera svo góðgjarn, að taka
skýringu dr. G. F. gilda, þá yrði hugsunin samt meingölluð. Því
hversvegna er það tekið fram í þessu sambandi, að sólin slogit og
sé líhlýt. Er það sérstaklega einkennilegt fyrir sólina, þegar hún er
komin niður að sjóndeildarhring og geislar hennar standa í lárétta
stefnu? Það er þá alveg ný kenning. Hingað til hafa menn álitið
sólina >loga« mest og vera heitasta, þegar hún er hæst á lofti og
geislar hennar standa lóðrétt niður.
En þetta verður að nægja sem dæmi upp á skýringavarnir dr.
G. F., annars yrði það endalaust. En þá kemur vöm hans gegn
þeirri ásökun, að E. B. nauðgi íslenzkunni og misþyrmi, afbaki orð-
myndir og breyti merkingu þeirra og orðaskipun, eftir því sem hann
þurfi á að halda, til þess að geta rímað. Og eru þá helztu úrræðin
að flýja í orðabækur yfir fornmálið og vita, hvort þar finnist ekkert
svipað. En þó stundum megi finna orð haft í einhverri merkingu í
fornmálinu, þá er það engin sönnun þess, að leyfilegt sé að nota það
í sömu merkingu í nútíðarmáli. Þau skáld, sem nú eru uppi á 20.
öldinni, verða að yrkja á máli þeirrar aldar, en ekki á því máli, sem
tíðkaðist á 9.—12. öld. Því »stolin orð frá dauðum draugum —
duga ei til að prýða rit«, eins og Sig. Breiðfjörð kvað (hann sagði nú
reyndar »nöfn«, en það kemur í sama stað niður).
Að E. B. lætur ísland bera sdrif bjart men (= hálsfesti) yfir göf-
ugum hvarmi«, vill dr. G. F. verja með því, að þegar þrymur segi
í Frymskviðu »fjöld ák menja«, þá finnist honum tvtsýnt, að það hafi
alt verið »hálshringir« eða »hálsfestar«. Auðvitað, þar þýðir »menjar«
kostgripir yfirleitt. En hitt er meira tvísýnt, að þetta »menjar« eigi
nokkuð skylt við »men«, heldur sé (eins og bæði Fritzner og Eiríkur Jóns-
son álíta í orðabókum sínum) alt annað orð, sama orðið og »minjar«,
sem menn af misskilningi hafa blandað saman við fleirtöluna af »men«
og því ritað »menjar« (sbr. »menjagripur« f. »minjagripur«, »menjar
lífsíns« (Fjölni I, 119) f. sminjar lífsins« o. s. frv.).
Að »lýsa lið« sé gild og góð íslenzka, vill dr. G. F. verja með
því, að hann hefir í Konungsskuggsjá fundið þessa setningu: »Sól
hefir fengit fjölskylt embætti, því at hón skal lýsa allan heim ok
verma«. En það sannar ekki mikið, hvað sé gild og góð íslenzka á
2o. öld, þó eitthvað finnist í norskum ritum frá 13. öld (eins og
Konungsskuggsjá og Barlaams og Jósafatssogu). Norskusletta er ekki
stórum betri en dönskusletta.
»Hrygðin lá Agli harðla á munni« skilur dr. V. G. svo, að hon-
um hafi verið gjarnt að tala um sorg sína, en það er rangt«, segir dr.
G. F. »Orðin þýða að réttu: Hrygðin lá Agli harðlega, þ. e: þungt,
á munni, og kemur það heim við það, sem Egill ícveður sjálfur í
sorg sinni: »Mjök erumk tregt tungu at hrœra«. — Þetta síðasta er
dagsatt, en því meiri fjarstæða er það hjá E. B., að segja, að hrygð-
in hafi legið honum »harðla á munni*. Því »harðla« þýðir nú aldrei
það (»þungt«), sem dr. G. F. vill láta það þýða, heldur einungis sama
og »mjög«. Um þetta ber öllum íslenzkum orðabókum saman: