Dagblaðið Vísir - DV - 30.06.1986, Blaðsíða 14

14
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÚNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 450 kr.
Verð í lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Hallareksturinn
Ríkissjóður er rekinn með gífurlegum halla. Ríkis-
stjórnin gerir sér ekki vonir um, að reksturinn verði
hallalaus næstu ár. Ætlunin er að draga smám saman
úr hallanum, þannig að hann verði enginn eftir þrjú ár.
í kjölfar síðustu kjarasamninga fylgdu efnahagsað-
gerðir, sem bæði höfðu í för með sér tekjumissi og
aukningu útgjalda fyrir ríkissjóð. Eftir samningana var
talið, að halli ríkissjóðs mundi fyrir vikið aukast í ár
um 1650 milljónir króna, frá því sem gert var ráð fyrir
í fjárlögum. Eftir það var búizt við, að hallinn yrði 1,5
milljarður króna í ár eða um 1,1 prósent af áætlaðri
framleiðslu þjóðarinnar. Hallinn var 2,3 prósent af frám-
leiðslunni í fyrra, en 1984 varð afgangur upp á eitt
prósent af framleiðslunni. Ætlunin var að rnæta þessari
miklu aukningu tekjuhallans í ár með stórauknum inn-
lendum lántökum eða sem næmi 1,5 milljarði króna.
Þessi aukning lántöku innanlands mundi keyra upp
vexti, það er raunvexti, vexti umfram verðbólgu. En
jafnvel þessi spá, sem gerð var strax eftir kjarasamning-
ana, ætlar ekki að standast.
Nú er búizt við, að hallinn á ríkisrekstrinum verði í
ár um tveir milljarðar króna.
Ríkisstjórnin sér einnig fram á mikinn halla á næsta
ári. Hún ætlar ekki að reyna að eyða hönum strax. Því
er um þessar mundir miðað við, að hallinn á næsta ári,
1987, verði ekki meiri en 1,3 milljarður. Síðan megi enn
minnka hallann árin 1988 og 1989.
Þetta er eitt það mál, sem veldur landsfeðrum hvað
mestum áhyggjum. Þetta er eitt af því, sem fylgismenn
haustkosninga nefna máli sínu til stuðnings. Verði ko-
sið í haust, þyrfti ríkisstjórnin sem sé ekki að gera
alvörufjárlög. Þau yrðu gerð eftir kosningar af nýrri
stjórn, þar sem jafnvel gæti orðið um aðra flokka að
ræða. Haustkosningar eru þó ólíklegar um þessar mund-
ir. Flest bendir til þess, að núverandi ríkisstjórn ætli
ekki að hlaupa frá fjárlögum ógerðum. Erfitt er að eyða
rekstrarhallanum fljótlega nema þá með miklu nýjum
sköttum. Niðurskurður ríkisútgjalda verður að vera
aðalleiðin.
Forsætisráðherra gat nýlega í viðtali við DV um
áætlunina um að eyða hallanum á þremur árum. Til-
raunin til að hafa hallann 1,3 milljarð á næsta ári er
hluti af slíku. Dæmið gæti því gengið upp. Hins vegar
munu menn gagnrýna með réttu, að núverandi stjórn
skilji ríkisbúskapinn eftir með hallarekstur, þegar næst
verður kosið. Hún ætli næstu ríkisstjórn að fást við
vandann. Mestu skiptir hvernig fjár verður aflað til að
standa undir hallanum. Þar má alls ekki verða um er-
lendar lántökur að ræða. Fráleitt væri að slá lán
erlendis til að standa undir kjarabótum hér heima fyr-
ir. Erlendu skuldirnar mega ekki vaxa.
Halli á ríkisrekstri veldur meiri verðbólgu að öðru
óbreyttu. Þótt ríkisstjórnin næði markmiðinu um að
koma hallanum niður, mun vafalaust koma í ljós, að
stjórnarflokkarnir hafa ekki gengið eins langt og skyldi
í niðurskurði ríkisútgjalda til að eyða hallanum. Halli
þarf ekki að vera.
Þó skiptir mestu, að ekki verði farin leið skattahækk-
ana til að draga úr hallanum. Hækkun skatta yrði svik
við samningana.
Þá er skömminni skárra að sitja uppi með halla, sem
mætt verði með lántökum innanlands.
Haukur Helgason.
DV. MÁNUDAGUR 30. JÚNÍ 1986.
Kjarasamningamir 1986 komu í veg fyrir kostnaðarsamar vinnudeilur og þeir voru ekki verðbólgusamningar.
Samningsrétturínn
tekinn af
einstaklingunum
Mannúðarríki Vesturlanda eru
umfram allt ríki fijálsra samninga,
eins og stjómarskrár þeirra em til
vitnis um. Einstaklingamir berjast
ekki blóðugri baráttu rnn lífsgæðin,
heldur semja sin á milli um skiptingu
þeirra. Jafirfallegt orð og „þjóðar-
sátt“ hljómar því mjög vel í eyrum
margra, en það var óspart notað í
kjarasamningunum í ársbyrjun 1986.
Mig langar til þess að víkja hér
stuttlega að þessu vígorði, en einnig
að sjálfum kjarasamningunum, því
að mér finnst margir ekki gera sér
fulla grein fyrir hinum mikla muni,
sem er á beinum og fijálsum samn-
ingum einstaklinganna annars
vegar og samningum fulltrúa ein-
hverra heildarsamtaka í nafiii
einstaklinganna hins vegar.
Ofbeldi í vinnudeilum
Tökum einfalt dæmi. Starfsmenn
fyrirtækis fella niður vinnu, því að
þeir vilja hærra kaup. Segjum sem
svo, að eigandi fyrirtækisins geti
ráðið aðra menn á sama kaupi til
sín. Sætta starfsmennimir sig við
það, að þeim sé sagt upp og aðrir
menn ráðnir í þeirra stað? Öðm
nær. Þeir og stéttarfélag þeirra setj-
ast um fyrirtækið, kalla hina nýju
starfsmenn „verkfallsbijóta" og
„hvítliða“ og meina þeim með hreinu
ofbeldi að hefja þar störf.
Eins og allir vita, hefur hvað eftir
annað eitthvað svipað gerst í vinnu-
deilum. Núverandi starfsmenn fyrir-
tækjanna og stéttarfélög þeirra hafa
öðrum best kominn í höndum ein-
staklinganna, hvers og eins. Sjálfs
er höndin hollust. Ef menn vilja
mynda félög til þess að bæta samn-
ingsaðstöðu sína, þá er auðvitað
engin ástæða til þess að meina þeim
Frjálshyggjan er
mannúðarstefna
KjaUarinn
Dr. Hannes
Hólmsteinn
Gissurarson
það. Fijálslyndir menn geta síður en
svo verið á móti stéttarfélögum, ef
þau em fijáls félög. En þeir hljóta
hins vegar allir að vera andvígir
því, að slík félög geti beitt ofbeldi til
„Ég spái því þess vegna, að sú stefna, sem
mörkuð var í kjarasamningunum í árs-
byrjun 1986, verði ekki langlíf. Austurríski
korpóratisminn á hér ekki við.“
tekið samningsréttinn úr höndum
eigenda fyrirtækjanna og hugsan-
legra starfsmanna þeirra. Þeir hafa
bannað öðrum að gera fijálsa samn-
inga sín á milli. Þeir hafa þannig
með ofbeldi haldið uppi hærra verði
á þjónustu sinni en ella hefði líklega
um samist (þótt þeir hafi líklega taj>
að mest á því sjálfir, þegar til lengri
tíma er litið, en það er önnur saga).
„Þjóðarsátt“ hverra?
Frjálslyndir menn telja, að samn-
ingsréttur sé í kjaramálum sem
þess að meina einstaklingum að gera
samninga sín á milli.
Fyrir mörgum árum skopuðust
menn að „þjóðinni á Þórsgötu eitt“,
þar sem skrifstofur Sósíalistaflokks-
ins gamla voru. Auðvitað getur
enginn einn aðih talað í naíhi þeirra
ólíku einstaklinga, sem mynda sam-
an eina þjóð. En með orðinu „þjóðar-
sátt“ er venjulega ekki átt við, að
einstaklingamir fái að gera sjálfir
út um sem flest mál í fijálsum samn-
ingum sín á milli, heldur hitt, að
einhverjir menn með misjafnlega
haldbært umboð taki ákvarðanir
fyrir þá, jaihvel gegn vilja þeirra.
Þetta orð merkir því ekki annað en
hrossakaup þeirra manna, sem hafa
atvinnu af því að telja fólki trú um,
að það sé bættara við forsjó þeirra
en eigin forsjá.
Austurríski korpóratisminn
Lítum í þessu ljósi á kjarasamn-
ingana í ársbyrjun 1986. Tvennt er
gott um þá að segja: þeir komu í veg
fyrir kostnaðarsamar vinnudeilur,
og þeir voru ekki verðbólgusamn-
ingar í sama skilningi og kjarasamn-
ingar hafa oft áður verið. En mér
sýnist ekki betur en með þeim sé
reynt að hverfa inn á þá braut, sem
Austurríkismenn hafa gengið síð-
ustu þrjá óratugi og kenna má við
korpóratisma: Þar fara stjómmála-
menn í mörgum efnum, einkum þó
verðlags- og kjaramálum, eftir því,
sem fulltrúar heildarsamtaka vinnu-
veitenda og launþega koma sér
saman um.
Þótt þetta kerfi hafi reynst sæmi-
lega í Áusturríki, hefur það að dómi
fijálslyndra fræðimanna tvo megin-
galla. Það er í fyrsta lagi mjög
ólýðræðislegt, þar sem samnings-
rétturinn er ekki í höndum einstakl-
inganna, heldur fulltrúa heildarsam-
taka. I annan stað þykir þetta kerfi
lítt sveigjanlegt og óþjált, enda er
ekki unnt í heildarsamningum að
taka tillit til eins margra lítilla stað-
reynda um atvinnulífið og í fijálsum
samningum, sem einstaklingar gera
sín á milli.
Á ekki við á íslandi
Því er síðan við að bæta, að skil-
yrði eru sennilega miklu hagstæðari
fyrir korpóratisma í Austurríki held-
ur en hér á íslandi. Tenging austur-
ríska skildingsins við þýska markið
setur hagstjóm og kjarabaráttu í
Austurríki nokkrar skorður, en ís-
lendingar hafa ekkert slíkt peninga-
legt aðhald, og sennilega er af
sögulegum ástæðum samhugur líka
meiri með austurrísku þjóðinni en
hinni íslensku, svo að slíkir heildar-
samningar em þar auðveldari í
framkvæmd. Ég spái því þess vegna,
að sú stefha, sem mörkuð var í kjara-
samningunum í ársbyrjun 1986,
verði ekki langlíf. Austurríski korp-
óratisminn á hér ekki við. Sú
þjóðarsátt, sem gæti tekist ó íslandi,
væri sátt um það, að fólk fengi sjálft
að leysa úr sem flestum málum með
fijólsum samningum sín á milli.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson