Dagblaðið Vísir - DV - 30.06.1986, Blaðsíða 15

DV. MÁNUDAGUR 30. JÚNÍ 1986.
15
Verði Ijós
Guðmundur J. Guðmundsson á að
segja af sér þingmennsku. Albert
Guðmundsson á að segja af sér þing-
mennsku og ráðherradómi. Ekki
sjálfe sín vegna heldur okkar og
stjómkerfisins vegna.
Lög og siðir
Ekkert lagalega saknæmt hefur
sannast á þá félaga. Þessu virðast
margir hafa gleymt í hita umræð-
unnar síðustu daga. Það er ekki
okkar hlutverk, almennings eða fjöl-
miðla, að setjast í dómarastól
varðandi sekt og sýknu. Það gera
þar til skipaðir dómarar. Allt annað
eru ofeóknir og mannorðsmorð.
Hins vegar eru Albert og Guð-
mundur í bullandi siðferðisklandri.
Fjármunatilfærslur á borð við þær
sem frétzt hefur af samrýmast ekki
stöðum þeirra sem ráðherra og þing-
manns. Hér skipta einstaklingamir
Guðmundur og Albert og vinátta
þeirra engu máli. Reglur em alltaf
almenns eðlis og em aldrei skrifaðar
fyrir einstakar persónur. Þingmað-
urinn, sama hvað hann hét, átti ekki
að taka við peningunum frá ráð-
herranum, hver sem hann var.
Afstæðishyggjan
I Hafekips-Útvegsbanka-Guð-
mundar-Albertsmáli heíur afetæðis-
hyggju í siðferðismálum verið óspart
hampað. Sagt er að það eigi að
byggjast á persónulegu mati Alberts
og Guðmundar hvort þeir segi af
sér. Þetta hafa jafhvel greindarle-
gustu menn sagt og horfir nú illa.
Það er undarlegt réttarfar að láta
sakbominginn sjálfan segja til um
sekt sína eða sýknu eða láta hinn
KjáUaxinn
Karl Th. Birgisson,
starfsmaður
Bandalags jafnaðarmanna
sakfellda sjálfan ákveða refeingu
sína. Þetta eiga Albert og Guðmund-
ur heldur ekki að gera, jafhvel þótt
valinkunnir heiðursmenn séu, að
sögn kunnugra.
Andstæðingar okkar bandalags-
manna bera okkur stundum á brýn
að vera sjálfekipaðir siðgæðisverðir
sem vilji segja öðrum fyrir verkum
í siðferðisefiium. Við afþökkum pent
titilinn þótt vissulega væri gott ef
við hefðum fundið hinn eina sann-
leik í þeim málum. Svo er ekki. Hins
vegar höfum við að marggefhu til-
efni bent siðblindum stjómmála-
mönnum á að fara eftir settum
reglum. Ekki okkar prívatreglum,
vel að merkja, heldur leikreglum
lýðræðisins. Það er nefiiileg náið og
merkilegt samband á milli lýðræðis
og siðferðis.
Reglur lýðræðisins
Lýðræði er byggt á mjög ákveðn-
um siðferðisgrunni. Það byggist á
þeirri hugmynd að hver einstakling-
ur skuli ráða yfir sjálfum sér, gerðum
sínum og hugsunum. Af praktískum
ástæðum koma menn saman í þjóð-
félagi og framselja hluta þessara
valda í hendur þar til kjörinna
stjómenda. Þessu afeali fylgir þó það
skilyrði að þegnamir geti verið þess
fullvissir að völdin séu ekki misnot-
uð og að handhafar þeirra gæti
eingöngu almenningshagsmuna við
notkun þeirra.
Af þessu leiðir m.a. að almenning-
ur verður að geta fylgzt grannt með
því sem gerist í stjómkerfinu og
framferði fulltrúa sinna þar. Einnig
verður fólk að geta haft fyllsta traust
á stjómkerfinu, heiðarleika þess og
hreinskilni. Aldrei má leika minnsti
vafi á heilindum stjómmálamanna
og heilbrigði stjómkerfisins. Allt
byggist þetta á siðferðisreglu um
frelsi og sjálfstæði einstaklingsis.
Við dæmum ekki sovézkt stjórnk-
efi eingöngu vegna þess að það er
óhagkvæmt og miðstýrt. Við for-
dæmum það miklu fremur vegna
þess að hið sovézka alræði er skipu-
lagt niðurrif á mannréttindum,
einstaklingurinn skiptir engu máli
og kerfið er orðið eign yfirstéttarinn-
ar sem fer með það að eigin vild.
Á sama hátt hljótum við að dæma
íslenzkt stjómkerfi. Það er ekki ein-
ungis miðstýrt kerfi pólitískrar
verðmætasóunar. Það er lokað og
samtryggt, almenningur hefur lítinn
aðgang að því og stjómmálamenn
haga sér þar eins og þeim sýnist,
enda aðhalds- og eftirlitslausir.
Opnum dyrnar
Við þurfum að gera róttækar
breytingar á stjómarháttum í átt til
lýðræðis. Stjómmál eiga að fara
fram í dagsljósinu, ekki i bakher-
bergjum stjómmálaflokka. Stjóm-
málamenn eiga að bera ábyrgð á
gerðum sínum og fara frá þegar þeim
verða á mistök.
Á meðan þeim lærist sú einfalda
regla getum við byrjað á að gera
eftirfarandi breytingar:
1. Skilja algerlega á milli vald-
þáttanna og gera stjómkerfið
þannig skilvirkara.
2. Kjósa forsætisráðherra (ríkis-
stjóm) beinni kosningu og auka
þannig áhrif þegnanna á raun-
vemlega stjóm landsins.
3. Taka upp fylkjaskipúlag, dreifa
valdi og ábyrgð.
4. Skýra opinberlega frá fjármálum
og einkaumsvifum þingmanna,
ráðherra og helztu embættis-
manna.
5. Setja strangar reglur um hags-
munaárekstra.
6. Jafna atkvæðisrétt þegnanna.
7. Útvarpa beint frá Alþingi.
8. Halda fúndi í nefridum, ráðum
og stjómum ríkisins fyrir opnum
tjöldum nema þegar rætt er um
viðkvæm ijármál og einkamál
starfemanna.
9. Kjósa ýmsa helztu embættismenn
beinni kosningu.
10. Selja ríkisbankana almennings-
hlutafélögum.
Þetta em ekki einkahugmyndir
Bandalags jafhaðarmanna heldur
rökrétt þróun á því stjómsýslufyrir-
komulagi sem við höfúm valið
okkur, lýðræðinu. Niðurstaðan
verður heilbrigt stjómkerfi sem
vinnur fyrir fólkið en ekki stjóm-
málamennina.
Á meðan krefjast þeir Guðmundur
og Albert rannsókna sem ekki er
þörf á stjómkerfisins vegna. Guð-
mundur tekur sér leyfi frá annasöm-
um sumarþingstörfúm en Albert
situr sem hallærislegur þumbari og
neitar að tala við kjósendur sína í
fjölmiðlum.
Eigum við ekki annað og betra ski-
lið?
Karl Th. Birgisson
„Lýðræðið er byggt á mjög ákveðnum sið-
ferðisgrunni. Það byggist á þeirri hugmynd
að hver einstaklingur skuli ráða yfir sjálf-
um sér, gerðum sínum og hugsunum.“
Til hvers kjósum við?
Til hvers kjósum við?
Viljum við leita í átt til aukins
lýðræðis, eða viljum við starfa í
kerfi, sem við völdum okkur þegar
við skriðum undan oki Danakon-
ungs?
Kaust þú núverandi
forsætisráðherra?
Samkvæmt upplýsingum Hagstof-
unnar er forsætisráðherra einungis
með 1510 atkvæði á bak við sig sem
þingmaður, en það er aðeins 1,13% af
þeim er kusu í síðustu kosningum. I
alþingiskosningum kjósum við menn
sem gefa okkur kjósendum ótal kosn-
ingaloforð sem verðandi þingmenn.
En hvemig er það svo þegar ríkis-
stjóm tveggja eða fleiri flokka er
mynduð? Þá semja þessir sömu þing-
menn af sér flest kosningaloforðin og
pólitísk hrossakaup em viðhöfð á allar
hendur. Eftir situr stefhulaus ríkis-
stjóm sem framkvæmir fæst af kosn-
ingaloforðunum sem þingmennimir
gáfu. Við næstu kosningar er það síð-
an notað sem yfirvarp að hinir flokk-
amir í ríkisstjóminni hafi komið í veg
fyrir hitt, hindrað þetta, stöðvað sumt.
Síðan er kosið aftur. Stjómarstefnan
býður ef til vill afhroð og ríkisstjórnar-
flokkarnir missa fylgi. Samkvæmt
núgildandi kerfi er ekkert, nákvæm-
lega ekkert, sem kemur í veg fyrir að
við sitjum uppi með sömu ráðherra,
sömu stefhu, sömu þreyttu loforðin,
sömu svikin. Til hvers vorum við eig-
inlega að kjósa?
Ég vil aukið lýðræði
Þeirri ríkisstjóm, sem mynduð er
eftir kosningar, felum við vald yfír
hluta af lífi okkar. Þess vegna skiptir
það okkur verulegu máli hvemig með
þetta vald er farið. Ég vil fá að kjósa
menn á alþingi og í ríkisstjóm milli-
liðalaust.
Ég vil vita hver stefha ríkisstjómar-
innar er áður en ég kýs hana og ég
vil að hún standi og falli með gerðum
sínum. Eftir íjögur ár vil ég geta lagt
minn dóm á verk ríkisstjómarinnar,
hafnað henni eða veitt henni áfram-
haldandi brautargengi ef mér býður
svo við að horfa. Eg vil líka fá að vita
hverjir verða ráðherrar ríkisstjómar-
innar áður en ég kýs og einnig vil ég
að ríkisstjómin hafi meirihluta þjóð-
arinnar á bak við sig, þannig að kosið
verði aftur ef hann næst ekki í fyrstu
umferð.
Með þessu yrði aðskilnaðurinn á
milli framkvæmdavalds og löggjafar-
valds mun skýrari. Alþingi sæi um að
setja okkur lög og leikreglur að fara
eftir og setti fjárlög en síðan ætti ríkis-
stjómin að sjá um framkvæmd þeirra
og að öðm leyti að vinna innan þess
ramma sem Alþingi þannig setti. Skæ-
rist í odda milli þings og ríkisstjómar
KjaUaiinn
Snædís
Gunnlaugsdóttir
lögfræðingur
Húsavík
„Samkvæmt upplýsingum Hagstofunnar er forsætisráðherra einungis með
1510 atkvæði á bak við sig sem þingmaður..."
„Ég vil vita hver stefna ríkistjórnarinnar
er áður en ég kýs hana og ég vil að hún
standi og falli með gerðum sínum.“
er eðlilegast að efha til þjóðarat-
kvæðagreiðslu um það tiltekna mál.
Reynslan hefur sýnt að í þeim löndum,
sem þetta kerfi er við lýði, svo sem í
Frakklandi, þá gerist þess ekki oft
þörf.
Þjóðaratkvæði, hvers vegna?
Því menntaðri og upplýstari sem
þjóðin verður þeim mun áleitnari
verður krafa fólks um að fá að ráða
meira sjálft einhverju um gang mála.
í raun ætti að efha til þjóðaratkvæða-
greiðslu mun oftar en gert er um mál,
sem greinilegur ágreiningur er um.
Það er nefnilega svo undarlegt með
suma að um leið og þeir komast í
valdaaðstöðu eða embætti fyllast þeir
hroka og líta á fólk sem óupplýstan
lýð sem hafa þarf vit fyrir. Gengur
þetta jafnvel svo langt að þjóðkjömir
þingmenn meina okkur með atkvæða-
greiðslu á Alþingi að fá að kjósa sjálf
um mál sem varða okkur öll. Gott
dæmi um slíkt er afgreiðsla bjórfrum-
varpsins í lok síðasta þings.
Em þeir betur í stakk búnir en við,
ég og þú, til að ákveða hvað okkur
er fyrir bestu? Nei! Ég vil aukin mann-
réttindi, aukið lýðræði. Ég vil hafa
meiri áhrif á hvemig stjómmálamenn-
imir fara með vald sitt, hveijir fari
með þessi völd og hvaða völd þeim séu
fengin. Hvað með þig?
Snædís Gunnlaugsdóttir