Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.1987, Blaðsíða 18

18
MÁNUDAGUR 14. DESEMBER 1987.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð i lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Stefnt í skattamet
Ríkisstjórnin mun með skattahækkunum síðustu
vikna setja nýtt íslandsmet í álögum á landsmenn. Þetta
hefur orðið ljóst og verið staðfest af Þjóðhagsstofnun.
Metið mun að óbreyttu verða á næsta ári. Það sést bezt,
ef lagt er saman, hve mikið ríki og sveitarfélög taka til
sín í sköttum sem hlutfall af framleiðslu í landinu.
Merkilegt er, að stjórn sem þessi skuli setja skattamet.
Menn mundu að óbreyttu hafa ætlað, að svonefndar
vinstri stjórnir kæmust þar lengst. Eitt ágreiningsefni
flokka hefur verið, hve mikið hið opinbera skyldi taka
til sín og hversu miklu þegnarnir mættu ráðstafa sjálf-
ir. En nú stefnir í, að skatttekjur ríkissjóðs sem hutfall
af framleiðslu vaxi úr 22,1 prósenti 1987 í 24,7 prósent
1988. Með þvi fer skattheimta ríkissjóðs langt upp fyir
skattheimtu í tíð stjórnar Steingríms Hermannssonar.
Leita þarf aftur til stjórnartíðar ríkisstjórnar dr. Gunn-
ars Thoroddsen til að finna hlutfall eitthvað líkt því, sem
nú verður. Sveitarfélögin munu einnig taka til sín meira
en áður lá fyrir, eftir að útsvarsprósentan í staðgreiðslu
hefur verið stórhækkuð svo og fasteignamat. Met núver-
andi stjórnar er því ljóst.
Hér hefur ekkert verið ofsagt um skattheimtu hins
opinbera, sem í er stefnt. í viðtölum við ýmsa kunna
hagfræðinga hefur komið fram, að vel má vera, að skatt-
prósenta núverandi stjórnar verði hærri en nú birtist
frá Þjóðhagsstofnun. Hin mikla aukning skattheimtu
er ennfremur undirstrikuð af þeirri hækkun, sem sveit-
arfélögin fá fyrir tilstyrk núverandi ríkisstjórnar.
Merkilegt er, að þingmenn sjálfstæðismanna skuh
standa að slíkum hækkunum, miðað við fyrri ummæli
þeirra. Sjálfstæðismenn hafa einmitt talið mikla skatt-
heimtu • böl, sem fylgi samsteypustjórnum vinstri
manna. Því ætti að kjósa sjálfstæðismenn til að draga
úr skattpíningu. Þetta stenzt ekki fremur en ummæh
þingmanna yfirleitt um kosti stefnu sinnar.
Ríkisstjórnin hefur nýlega ákveðið 3 milljarða í nýja
skatta ofan á þá 5,7 mihjarða, sem áður höfðu verið
ákveðnir sem hækkun. Skattheimta sveitarfélaga mun
hugsanlega verða 1,4 milljörðum meiri en áður lá fyrir.
Því hefur ekki verið ofsagt, að nýir skattar hins opin-
bera á þegnana nálgist tíu mhljarða króna.
Stjórnarhðar svara nú og segja, að margir hafi gagn-
rýnt, að stefnt var að halla á fjárlögum. Rétt er, að halli
á íjárlögum yrði mikið böl. Hahinn yki verðbólgu og
gerði kjarasamninga erfiðari, sem enn mundi auka verð-
bólgu og valda gengisfelhngu.
En vitanlega þurfti að eyða ríkishahanum með að-
haldi og samdrætti ríkisrekstrar, ekki með því að auka
svo mjög skatta á þegnana.
Fyrri ríkisstjórnir urðu rétthega fyrir gagnrýni vegna
of mikhla skatta.
Nú ætti einmitt að hafa verið dregið úr skattheimtu,
fremur en að magna hana. Minni skattheimta hefði
verið í samræmi við ummæli forystumanna þessara
flokka fyrir kosningar,
Ríkisstjórnin er að láta eitt böl koma í annars stað.
Hún segist komast hjá hallarekstri en herðir í staðinn
óhna að þegnunum. Ekki er ljóst, að aukin skattpíning
verði th annars en að magna dehur á vinnumarkaði.
Fulltrúar launþega hafa lengi lagt einna mest upp úr
því að reyna að halda skattpíningu í skefium.
Haukur Helgason
„Kremlverjar áræddu að fara inn í Afganistan, af því að Carter-stjórnin var veik.“ - Hér sjást sovéskir her-
menn heilsa afgönskum foringjum.
Er hótun um
kjamorkustríð alKaf
óréttlætanleg?
Þaö bar viö í nóvember á því
herrans ári 1987 að félagshyggju-
maöur aö nafni Eyjólfur Kjalar
Emilsson, starfsmaður Heimspeki-
stofnunar Háskóla íslands, flutti
opinberan fyrirlestur þar sem
hann reyndi að líta á hina gagn-
kvæmu árásarhótun kjamorku-
risaveldanna tveggja (sem menn
hafa tekið upp á aö kalla „fæhngar-
stefnu“ á slæmri íslensku) frá
sjónarmiði siðfræðinnar. Þetta er
að vísu ekki í fyrsta skipti, sem
Eyjólfur Kjalar kveöur sér hljóös
um siðfræði. Fyrir rúmu ári birti
hann til dæmis í Tímariti Máls og
menningar grein, þar sem hann
mærði mjög forstjóra stofnunar
sinnar, Þorstein óylfason heim-
spekidósent, fyrir „frumlega og
athyghsverða" kenningu um rétt-
læti í Skírni árið 1984. Ég sendi
tímaritinu þá örlitla athugasemd,
þar sem ég benti á, að umrædd
kenning Þorsteins hafði raunar
verið sett fram af Wilham nokkrum
Wollaston þegar árið 1722 og hrak-
in af Davíð Hume í neðanmálsgrein
í Ritgerð um mannlegt eðli. Að ráði
Eyjólfs Kjalars, sem situr í ritnefnd
Tímarits Máls og menningar,
fékkst þessi athugasemd hins vegar
ekki birt þar, en fróðleiksfúsir les-
endur geta gengið að henni í 3. hefti
Frelsisins árið 1986.
Sleppum þó hinni hagnýtu sið-
fræði Eyjólfs Kjalars og hyggjum
að boðskap háns í fyrirlestrinum
um kjarnorkumál og í sjónvarps-
þætti, sem hann kom fram í
nokkrum dögum síðar. Boðskapur-
inn sá er einfaldur og hnígur í
sömu átt og annað það, sem ís-
lenskt félagshyggjufólk hefur sagt
um þetta mál. Ef árásarhótun
kjarnorkurisaveldis á að hafa ein-
hver áhrif, þá verður hugur að
fylgja máli. Menn hljóta þá að vera
tilbúnir th að standa við hótunina.
En kjamorkustríð er svo hræði-
legt, að enginn siðlegur maður
getur í raun og veru ætlað sér að
efna th þess. Með því væri stofnað
helvíti á jörðu. Hótunin er því ann-
aðhvort innantóm og gagnslaus eða
raunveruleg og óréttlætanleg. í
nafni siðfræðinnar ber okkur Vest-
urlandamönnum að hverfa frá
hótunarstefnunni. Auðvitað er
æskilegast, að Kremlverjar af-
vopnist um leið og við, en hvað sem
því líöur verðum við skilyrðislaust
að afvopnast og afneita með öllu
hótunarstefnunni.
Þrjár athugasemdir
Auðvitað er þaö rétt, sem Eyjólf-
ur Kjalar segir, aö öllum siðlegum
mönnum hlýtur að hrylla við
kjarnorkustríði. En hrollur er ekki
rök. Og ég kem auga á þijár at-
hugasemdir, sem gera má við
boðskap Eyjólfs Kjalars og annars
félagshyggjufólks. Hin fyrsta er, aö
kjarnorkuvopnin hafa einmitt stór-
Eymd félagshyggjunnar
Kjallaiiim
Dr. Hannes
Hólmsteinn
Gissurarson
stjórnmálafræðingur
lega minnkað líkurnar á stríði á
miili stórveldanna, þar sem þau
eru miklu skæðari en venjuleg
vopn. Það er engin tilviljun, að frið-
ur hefur verið í Norðurálfunni
síðustu fjörutíu árin. Því dýrara
sem stríð er, því ólíklegra er það.
í annan stað skiptir meginmáli,
hver heldur á vopnunum. Reagan
Bandaríkjaforseti, Thatcher í Bret-
landi og Chirac í Frakklandi eru
réttir fulltrúar þjóða sinna. Gor-
batsjof er hins vegar umboðslaus
valdaræningi. Munurinn á kjam-
okuvopnum í höndum Reagans og
Gorbatsjofs er því svipaður munin-
um á byssum í höndum lögreglu-
manns og stigamanns. Önnur er í
eðli sínu vamartæki, hin árásar-
tæki. Félagshyggjufólk horfir
jafnan fram hjá muninum á vest-
ræriu skipulagi og austrænu. Og
það að þetta fólk fjölyrðir um þaö,
að kjarnorkustríði megi líkja við
helvíti á jörðu, má ef til vill minna
á, að ekkert hefur frekar líkst sþku
helvíti en Gúlagið, sem við Vestur-
landamenn veijumst með vopnum
okkar.
Þriöja athugasemdin er, að rök
Eyjólfs Kjalars gegn hótunarstefn-
unni eru vitanlega um leið rök fyrir
geimvarnaáætlun Bandaríkjanna.
Sú áætlun snýst um aö hverfa frá
hótunarstefnunni. í staðinn fyrir
að Bandaríkjamenn hóti Kreml-
verjum því að svara sérhverri árás
með gagnárás, sem eyða muni
mestöllu lífi í Ráðstjórnarríkjun-
um, kveðast þeir granda öllum
árásarflaugum í geimnum, áður en
þær nái til Bandaríkjanna. Frá
sjónarmiði siðfræðinnar séð er
þessi kostur miklu vænlegri. Og þó
hafa róttækhngar, skoðanabræður
Eyjólfs Kjalars, hamast gegn geim-
vamaráætluninni. Hvað gengur
þeim til?
Nægur varnarmáttur
nauðsynlegur
Ég held, að þessar athugasemdir
nægi til að fella þá kenningu Eyj-
ólfs Kjalars, að okkur beri skilyrð-
islaust að kasta frá okkur
kjamorkuvopnum. En því er við
að bæta, að fyrir rúmum þrjú
hundmð árum setti breski heim-
spekiiigurinn Tómas Hobbes
saman bókina Levíatan um það, að
í ríki náttúrannar væra menn eins
og vargar hver við annan. Þar væri
gagnkvæm tortryggni og ástandið
óþolandi. Þess vegna yrðu menn
að afsala sér réttindum sínum í
hendur einu allsherjarvaldi. Það
dylst engum, sem horíir á alþjóða-
mál á okkar dögum, að þar er
ástandiö að sumu leyti svipað því,
sem Hobbes lýsti í ríki náttúrunn-
ar. Þar horfast tortryggnir menn í
augu, gráir fyrir jámum og grimm-
ir á svip. Og þar er alltaf viss hætta
á stríði.
En merkir það, að við þurfum að
bregða á ráð Hobbes og afsala okk-
ur öllum réttindum? Þurfum við í
raun og veru að velja um að vera
rauðir eða dauðir, eins og Eyjólfur
Kjalar gefur i skyn og Bertrand
Russell hélt fram, eftir að hann var
orðinn elliær? Ég svara spurning-
unni hiklaust neitandi. Við skulum
heldur reyna að mynda jafnvægi á
milli stórveldanna, þannig að við
þurfum ekki að fóma frelsi okkar
fyrir friðinn, en getum búið í senn
við frið og frelsi. Kremlverjar
áræddu að fara inn í Afganistan,
af því að Carter-stjómin var veik.
Og þeir hafa nú sest að samninga-
borði, af því að Reagan-stjómin er
sterk. Getum við dregið aðra álykt-
un en þá, að vonin um áframhald-
andi frið Uggi umfram allt í nægum
vamarmætti og vamarvilja vest-
rænna lýðræðisríkja?
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
„Kjarnorkuvopnin hafa einmitt stór-
lega minnkað líkurnar á stríði á milli
stórveldanna, þar sem þau eru miklu
skæðari en venjuleg vopn.“