Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1987, Blaðsíða 37

LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1987.
37
lán og til aö drýja tekjurnar stundaði
ég ýmiss konar viðskipti. Ég keypti
bæði og seldi bíla og fleira. Þessi
kynni mín af viðskiptum urðu til
þess að ég ákvað að starfa hjá einka-
aðilum í stað þess að gerast embætt-
ismaður. Einnig má geta þess að sem
ungur maður hneigðist ég til vinstri
í stjómmálum. Hagfræðinámið
breytti þessu og færði mig til hægri
og enn þann dag í dag aðhyllist ég
frjálslynda hægristefnu. Ég hugsa að
þetta tvennt hafi orðið til þess að ég
ákvað að leita mér að starfi hjá
einkaaöilum."
Gengið milli fyrirtækja
„Ég lauk prófi um jólin 1959. Ég fór
samt ekki heim fyrr en um vorið
1960 þvi í milhtíðinni stundaði ég
ýmiss konar smávinnu í Þýskalandi.
Þegar ég kom heim fór ég að leita
mér að vinnu fyrir alvöru. Ég leitaði
til allra Stærstu fyrirtækja landsins
og var mér víðast hvar vel tekið. Þó
fannst mér eins og menn væru vand-
ræðalegir gagnvart menntuninni. Á
þessum tíma var ekki nærri eins al-
gengt og nú aö viðskiptafræðingar
störfuðu hjá einkafyrirtækjum.
Það var loksins að Jón Gunnars-
son, framkvæmdastjóri Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna, sagðist
hafa áhuga á að ráða mann eins og
mig en ekki strax. Þaö varð að sam-
komulagi milli okkar að ég skyldi
fara í framhaldsnám til Bretlands og
síöan skyldum við tala saman. Ég fór
til Bretlands um haustið og innritaöi
mig í London School pf Economics.
Ég hélt eins og flestir íslendingar að
ég kynni ensku en ég var fljótur að
komast að því að enskukunnátta mín
dugði skammt. Þaö má segja að ensk-
an hafi opnast fyrir manni á þessum
tíma.
Tíminn var styttri en ég hafði búist
viö. Jón vildi ráða mig um áramótin
og strax í byrjun janúar árið 1961
fórum við Jón til Hollands. Þar hafði
hann áform um að koma upp verk-
smiðju og dreifmgaraðstöðu sem átti
að ná til Efnahagsbandalagsins sem
þá var komið í fullan blóma. Gengum
við í að undirbúa málið.“
Áfram í Bretlandi
„Þegar Hollandsferðinni var lokið
var ákveðið að ég yrði áfram í Bret-
landi og kynnti mér rekstur Sölumið-
stöðvarinnar í Bretlandi. Þá var þar
starfrækt, undir forystu Hjalta Ein-
arssonar, núverandi framkvæmda-
stjóra Sölumiðstöövarinnar, lítil
fiskstautaverksmiðja. Sölumiðstöðin
átti líka mikið af „fish and chips“
búðum auk þess sem hún hafði skrif-
stofu á Park Lane 55, sem var og er
á einum besta stað í Lundúnum.
Um vorið 1961 fluttum við síðan til
Hollands, í þorp sem heitir Belfzijl,
norðan við Groningen. Þarna átti
starfsemin að vera. Þama vorum við
í eitt ár. Þá höfðu mál skipast svo á
íslandi að með öllu var óvíst hvort
þessar áætlanir Jóns Gunnarssonar
yrðu framkvæmdar. Þjóðviljinn stóð
þá í mikilli baráttu gegn Jóni og fetti
fingur út í allt sem frá honum kom.
Auk þess urðu á þessum tíma breyt-
ingar á stjórn Sölumiðstöðvarinnar,
og án þess að menn væru í andstöðu^
viö Jón var ljóst að öll hans stefna
yrði tekin til endurskoðunar. Svo fór
að ég var kallaður heim.
Nokkrum mánuðum síðar kom Jón
til mín og tilkynnti mér að hann hefði
sagt upp. Skömmu síðar ákvað stjórn
Sölumiðstöðvarinnar að hætta upp-
byggingunni innan Efnahagsbanda-
lagsins. Þetta er örugglega ein af
stærri markaðslegum ákvörðunum
sem teknar hafa verið á íslandi."
Upp úr þessu kemur að því að þú
söðlar um og breytir um starfsvett-,
vang.
Ár í útgerðinni
„Já, þar kom í árslok 1963 að mér
var boðið að stjórna skipafélagi sem
átti eitt skip. Félagið hét Kaupskip
og skipið Hvítanes. Mér þótti þetta
spennandi og ákvaö að slá til. Það
gekk illa að finna nægjanlega arðbær
verkefni fyrir þetta skip sem var til-
tölulega stórt. Éftir því sem leið á
árið 1964 leist niér æ verr á dæmið.
Svo fór að skipið var selt Jöklum.
Þetta ævintýri stóð því ekki nema í
tæpt ár.
Þá lá leiðin til.sjávarafurðadeildar
SÍS. Þar var mér falinn rekstur
gamla frystihússins á Kirkjusandi.
Sá rekstur hafði verið í höndum
I-
Guðmundar Jörundssonar útgerðar-
manns og SÍS, en ekki gefist nógu
vel. Ég var settur í að breyta þessu
í almennan frystihúsarekstur sem
gæti skilað árangri.
Ég var heppinn við þetta starf.
Vandamálið fyrsta áriö var að útvega
starfsfólk. Ég tók upp á því að fá
starfsfólk á Akureyri og útvega því
húsnæði í Reykjavik. Einnig kom ég
á ákvæðiskerfi í húsinu. Um það
voru skiptar skoðanir og stóðu átök
um það í um það bil eitt ár. Þeim
lauk á þann veg að allir gátu vel við
unað. Þarna starfaði ég í fimm ár.“
Já, og nú verða aftur kaflaskipti
hjá þér.
í útflutninginn á ný
„Undir árslok árið 1968 fór ég að
hugsa mér til hreyfings. Þá benti
Þorvarður Alfonsson, vinur minn,
mér á að Félag íslenskra iðnrekenda
ætlaði að koma upp útflutningsskrif-
stofu og spuröi hvort ég hefði áhuga.
Ég fékk strax mikinn áhuga. Ég hafði
með náminu í Þýskalandi starfað viö
tvær vörusýningar. í fyrra sinnið var
ég sendur til Ítalíu, svo að segja einn,
með vörusýningu. Þetta var árið 1957
en árið áður höfðu íslensku vörurnar
verið á sýningu í Kaupmannahöfn.
Árið 1959 hafði mér verið fahð að
stjórna íslensku sýningardeildinni á
Anuga í Þýskalandi. Ég held að þaö
hafi verið í fyrsta sinnið sem íslend-
ingar tóku þátt í þeirri sýningu.
Eg hafði því kynnst starfi vörusýn-
ingarnefndar. Einnig hafði ég kynnt
mér hvernig Norðmenn ráku sína
útflutningskynningu, auk þess sem
ég hafði mikinn áhuga á útflutnings-
málum og vörusýningum. Það varð
úr að ég_hóf störf á útflutningsskrif-
stofu Felags íslenskra iönrekenda
árið 1969. Þá var Gunnar J. Friðriks-
son hjá Frigg formaður félagsins.
Gunnar var jafnframt formaður
vörusýningarnefndar svo ég þekkti
hann þaðan.“
Þáttaskil
„Við hófum starfið á að kynna ís-
lenskar ullarvörur í Kaupmanna-
höfn vorið 1969. Við vissum í raun
og veru ekkert hvað við vorum að
fara út í en það var annaðhvort að
hrökkva eða stökkva. Við vorum eig-
inlega 10 árum á eftir öllum öörum
á þessu sviði því EFTA hafði verið
stofnað árið 1960 og allan sjöunda
áratuginn haíði milhríkjaverslun
verið að eflast í Evrópu. Á meðan
upplifðum við síldaráratuginn. Það
var hins vegar greinilegt á árunum
1968 til 1971 að hugsunarháttur
manna var að breytast. Ákveðnu
tímabili var að ljúka og annað að
taka við.
Um þessar mundir var undirbún-
ingur fyrir inngönguna í EFTA í
algleymingi og studdi iðnaðurinn
mjög við það. Iðnaðurinn vildi sitja
við sama borð og aðrar atvinnugrein-
ar. Við gengum í EFTA árið 1970 og
Útflutningsmiðstöð iðnaðarins var
síðan stofnuð á vorþingi árið 1971.
Við það lagðist útflutningsskrifstof-
an niður. Það urðu þó engar breyt-
ingar nema það rýmkaöist aðeins um
fjárhaginn. Það þakka ég helst ein-
dregnum stuðningi Jóhanns Haf-
stein forsætisráðherra.
Ein önnur breyting varð. Hún var
sú að leitað var eftir sérfræðiaðstoð
hjá Sameinuðu þjóðunum. Sú aðstoð
var tvíþætt. Annars vegar tæknileg,
og var það Iðntæknistofnun sem
naut góðs af henni. Hins vegar í
markaðsmálum og þar kom Útflutn-
ingsmiðstöðin til sögunnar. Það voru
ráðnir fleiri menn til að starfa með
sérfræðingum Sameinuðu þjóðanna.
Einn þeirra var Þráinn Þorvaldsson,
núverandi formaður Útflutningsráðs
íslands."
Stólpatrú á vörusýningum
„Við hjá Útflutningsmiðstöðinni
höfðum stólpatrú á vörusýningum.
Þær eru eitt besta tækifæriö til að
kynna vörur. Það voru margir sem
gagnrýndu okkur fyrir að leggja allt
of mikla áherslu á vörusýningar. Það
er mjög ríkjandi skoðun á íslandi að
menn fari á vörusýningar til að
skemmta sér. Ég held að það stafi af
því hvað við eru afskekkt. Við vorum
líka gagnrýndir fyrir að senda menn
ekki nógu vel undirbúna á vörusýn-
ingar. Eg held að það megi alltaf
bæta undirbúninginn en það sem
hefur brugðist er aö vörusýningun-
um er ekki fylgt nógu vel eftir. Þegar
það hefur verið gert hefur árangur-
inn skilað sér.“
Var það ekki Útflutningsmiðstöð
iðnaðarins sem hóf íslandskynning-
ar erlendis?
„Jú, áður höfðu íslandskynningar
verið sjaldgæfar og mismunandi vel
skipulagðar. Yfirleitt var það einhver
íslandsvinur á hverjum stað sem var
að bijótast í þessu sjálfur.
Fyrsta íslandskynningin, sem við
stóðum fyrir, var haldin árið 1972 í
Kaupmannahöfn, í samvinnu við
búvörudeild SÍS og Flugfélag íslands.
Kristján Eldjárn, þáverandi forseti,
var svo vinsamlegur að vera gestur
á kynningunni. Það var nokkur byij-
endabragur á þessu hjá okkur en við
héldum samt tvær kynninar í viðbót
í Kaupmannahöfn en síöan kom hlé.“
Vigdís kemur til sögunnar
„Eftir að Vigdís Finnbogadóttir var
kjörin forseti fór hún í sína fyrstu
opinberu heimsókn til Danmerkur.
Þessi heimsókn tókst afskaplega vel
og vakti gífurlega athygli í Ðan-
mörku. Við gripum tækifærið og
ákváðum að hafa íslandskynningu
þar sem forsetinn væri heiðursgest-
ur. Kynningin tókst frábærlega vel
og nærvera forsetans gaf henni sér-
stakan hátíðarblæ.
Þetta var upphafið að farsælu sam-
starfi við forsetaembaettið um ís-
landskynningar. Auk íslandskynn-
inga víða um lönd var Vigdís í
forsvari fyrir Scandinavia Today
sem haldin var í mörgum borgum
Bandaríkjanna. Þessar kynningar
tókust allar vel en að sjálfsögöu var
það vingjarnleg og hlýleg framkoma
Vigdísar Finnbogadóttur sem vakti
mesta athygli.
Enn er ónefndur einn þáttur úr
starfsemiútflutningsmiðstöðvarinn-
ar sem þó er ef til vill sá mikilvæg-
asti. í þau fimmtán ár sem miðstöðin
starfaði kom þar til starfa margt
hæfileikafólk sem síðan hvarf til
starfa hjá fyrirtækjunum heima.
Þetta fólk varð sér úti um reynslu
sem síöan hefur nýst fyrirtækjunum
í landinu."
Nú ert þú viðskiptafulltrúi íslands
í New York. Hvemig stendur á því
að maður í öruggu starfi leggur land
undir fót og fer að starfa í annarri
heimsálfu?
„Það eru sjálfsagt margar ástæður
fyrir því. Fyrst vil ég nefna að aðal-
vandamálið hjá Útflutningsmiðstöð-
inni var að afla íjár til rekstrarins.
Það var síðan á fyrri hluta þessa ára-.
tugar sem fjármálin komust í eðlilegt
horf því þá voru henni tryggðir eöh-
legir tekjustofnar.
Annað atriöi var það aö miðstööin
náði aðeins til iðnaðarins. í upphafi
haði sjávarútveginum verið boöin
þátttaka en á þeim vígstöðvum var
ekki áhugi fyrir því. Það mál var þó
hægt að taka upp á nýjum grund-
velli árið 1983“
Nóg komið í bili
„Eg var búinn að vera lengi í sama
starfinu og það hafði oft hvarflaö að
mér að breyta til. Þegar hér var kom-
ið sögu var ég alvarlega farinn að.
hugsa mér til hreyfings. Ég vissi að
mér stóðu til boða vissir möguleikar
á að breyta til. Vonir stóðu til að
hægt væri að koma fyrsta embætti
viðskiptafulltrúa erlendis á fót.
Reyndar er ekki um eiginlegt emb-
ætti að ræða þvi ég þigg laun mín frá
Útflutningsráði íslands."
Bjarni frá Vogi fyrstur
„Saga íslenskra viðskiptafulltrúa
nær aftur til Hannesar Hafstein.
Bjarni frá Vogi var þá viðskiptafull-
trúi. Síðan var hljótt um íslenska
viöskiptafulltrúa þar til í kreppunni
er menn voru sendir til Miðjarðar-
hafslandanna til aö liðka fyrir sölu á
saltfiski. Undanfarin ár hafa síðan
verið tveir viðskiptafulltrúar starf-
andi á vegum ríkisins."
Eru það ekki mikil viðbrigði fyrir
þig að starfa í Bandaríkjunum eftir
að hafa áður verið á íslandi og í Evr-
ópu?
„Jú, það er raunar skrítið aö örlög-
in skyldu haga því svo aö ég flyttist
hingað. Ég hafði aldrei komið hingað
áður nema sem ferðamaöur í við-
skiptaerindum. Ég var svo heppinn
að konan mín hafði verið hér áður
og hún hefur hjálpað mér að aðlag-
ast þessu nýja umhverfi.
Það er erfitt fyrir mig að tala um
starf mitt og alls ekki hægt fyrir mig -
að dæma um hvernig til hefur tekist.
Samt held ég að það besta sem ég hef
gert sé að hafa forgöngu um stofnun
Islensk/ameríska verslunarráðsins.
Þetta starf í verslunarráðinu hefur
mælst vel fyrir.
Aðrir þættir í starfi mínu hér eru
aö vera fulltrúi íslenskra fyrirtækja.
Samstarfið við fyrirtækin hefur ver-
ið létt verk enda var ég kunnugur
þeim flestum áður. Þriðji þátturinn
í starfinu er að taka við fyrirspum-
um héðan að vestan um ísland.
Margar þessara fyrirspurna hafa
leitt til þess að menn hafa farið til
íslands til innkaupa.
Erfitt er að spá um framtíð þessa
starfs. Það eru blikur á lofti og dollar-
inn hefur fallið stanslaust í tvö ár.
Það er þegar farið aö hafa áhrif á
útflutning. Það verður spennandi að
sjá hvemig yfirstandandi ár kemur
út en útlitiö er ekki gott.“
Hvar stendur konan?
Sagt er að að baki hverjum manni
standi kona. Þetta mun ekki alls
kostar rétt. Við hlið Úlfs hefur staðið
kona hans, Sigríður Pétursdóttir. DV
bað hana að segja frá sjálfri sér.
„Móðir mín hét Þóra Sigurðardótt-
ir og faðir minn Pétur Sigurösson og
var háskólaritari í ReyKjavík. Ég er
fædd í Reykjavík, í húsi sem stóð við
hliðina á Alþingishúsinu og var
kennt viö Likn en hét á mínum tima
Kirkjustræti 12. Það er nú komið upp
í Árbæ og í því er skrifstofa safnsins.
Við Úlfur kynntumst í MR en ég
var þar ári á undan honum og hef
því húsbóndaárið fram yfir þótt varla
eigi að segja frá því. Ég var með Úlfi
í Þýskalandi fyrsta og siöasta árið
sem hann var þar í hagfræðináminu.
í millitíðinni var ég eitt ár í New
York. Ég var hér við krabbameins-
rannsóknir en áður hafði ég starfaö
á Rannsóknarstofu háskólans. Þetta
ár í New York kynntist ég borginni
og fannst hún stórkostleg. Síöan kom
ég ekki hingað í.25 ár.
Þegar ég kom hingaö aftur árið
1982 fannst mér borgin sú sama og
fyrir 25 árum. Auðvitað hafði bygg-
ingum fjölgaö en borgin var sú sama.
Það má segja að eina breytingin sé
sú að nú er ekki lengur hægt að nota
neðanjarðarlestímar á. kvöldin. Það
er fleira sem þarf að varast í dag.“
Saknar þú þess að búa ekki inni í
borginni?
„Við búum í svo miklu nágrenni
við borgina aö við finnum ekki fyrir
því. Það má segja að við höfum þaö
besta frá borginni en svo búum við
hérna í hálfgerðri sveítasælu. Þetta
krefst þess reyndar aö viö þurfum
aö eiga bíl til að komast í verslanir,
en sú er raunin alls staðar í Banda-
ríkjunum nema rétt inni í miðjum
stórborgunum."
Sögufrægur saumaklúbbur
„Við eigum tvö börn sem bæði eru
hér í Bandaríkjunum. Dóttir okkar,
Þóra Sæunn, var komin hér á undan
okkur í framhaldsnám i talmeina-
fræði. Hún er með kennarapróf að
heiman og lauk hér framhaldsnámi.
Hún gerði stans hjá okkur á heim-
leiðinni og er hér enn.
Sonur okkar, Einar, lauk prófi í
verkfræði heima síöasta sumar og
er núna í framhaldsnámi í iðnaðar-
verkfræði við Cornellháskólann í
íþöku.“
Nú er þú í saumaklúbbi sem getiö
hefur sér gott orð langt út fyrir land-
steinana?
„Já, við stofnuöum með okkur
saumaklúbb nokkrar íslenskar kon-
ur hér á svæðinu. Þegar ein okkar
flutti til Boston létum viö það ekki á
okkur fá að aka þangað í sauma-
klúbbinn. Þegar við komum heim
reiknaði ég út að þetta er álíka leiö
og frá Reykjavík og norður í Skaga-
fjörð og aftur til baka. Allar vega-
lengdir hér, sem fólk fer til dæmis í
vinarheimsóknir, eru miklu meiri en
heima.“
-ÓA
Heima i stofu við pianóið með Lóndranga i baksýn.