Dagblaðið Vísir - DV - 27.08.1988, Blaðsíða 31

LAUGARDAGUR 27. ÁGOSDlðfiSl
31
Forsetakosningar í Bandaríkj unum
Michael Dukakis - forsetaframbjóðandi demókrata:
Álíka skáldlegur
og reglustrika
„Svona okkar á milli sagt. þá er
hann bölvaöur asni en ég ætla aö
kjósa hann samt,“ sagöi bandarísk-
i)r stjórnmálamaður nýveriö í hálf-
kæringi um Michael Dukakis, for-
setaframbjóðanda demókrata í
kosningunum nú í haust. Þetta er
ein af þeim fullyrðingum sem nú
fljúga um þennan mann sem allt
eins gæti orðiö næsti forseti Banda-
ríkjanna. Landar hans eru að
reyna aö átta sig á honum og eru
ekki vissir hvem mann þessi Duk-
akis hefur aö geyma.
Ekki hugsjónamaður
Dukakis birtist mönnum ekki
sem slægur stjörnmálamaður og
ekki heldur sem hugsjónamaður.
Hann kemur fyrir eins og vel þjálf-
aður embættismaður sem tekur
ekki áhættu og vill hafa allt sitt á
þurru. Slíkir menn eru ekki líkleg-
ir til að hrífa rnenh með sér.
Dukakis þykir standa núverandi
forseta langt að baki ef á að meta
þá eftir persónutöfrum. Þeir eru
líka til sem benda á að eftir að hafa
haft fulltrúa persónutöfranna á
forsetastóli í átta ár vilji Banda-
ríkjamenn breyta úl. Þar við bætist
að andstæðingur Dukakis, George
Bush, er heldur ekki maður sem
almenningur hrífst af.
Nafn Dukakis er reyndar ekki að
heyrast fyrst í Bandaríkjunum nú
í aðdraganda forsetakosninganna.
Hann hefur þegar vakið athygli
sem fylkisstjóri í Massachusetts
eftir að hafa gegnt því embætti tví-
vegis. Þetta er bæði taliö honum til
tekna og getur einnig reynst hon-
um fjötur um fót. Sú gamansaga
er sögð að í bæ nokkrum í fylkinu
hafi gata verið skýrð í höfuðið á
Dukakis. Einn andstæðingur hans
á löggjafarsamkomu fylkisins gat
sér þess þá til að þetta hlyti að vera
einstefnugata. Þannig birtist ein-
strengingslegi embættismaðurinn
aftur og aftur í sögum um Dukakis.
Fá fleyg orð
Þessu til viðbótar læðist að mörg-
um sá grunur að Dukakis sé ekki
allur þar sem hann er séður. Það
er alls ekki heppilegt því talið er
að á endanum ráðist hugur banda-
rískra kjósenda af því hvort for-
setaframbjóðandinn lítur út fyrir
að vera trúverðugur maður eða
ekki. Þá skipta loforð og fögur
áform minna máli.
Þeir sem fylgst hafa með férli
Dukakis segja að hann sé ekki
fæddur stjórnmálamaður. Hann er
ekki hrífandi ræðumaður. Þótt
honum hafi tekist vel upp í loka-
ræðu sinni á nýafstöðnu landsþingi
demókrata var hún ekkert meist-
araverk og. fáir muna hvað hann
hefur sagt í ræðum sínum. Dukakis
er ekki maður hinna fleygu orða.
Menn hafa jafnvel leikið sér að því
að segja að hann sé álíka skáldleg-
ur og reglustrika.
Styrkur Dukakis liggur í því að á
undanfömum 25 árum hefur hann
verið að byggja upp hóp liðsmanna.
Hann hefur náö ítökum hér'og þar
í flokki og stjórnkerfi og er nú að
njóta ávaxtanna. Sérfræðingarnir
segja að slíkir stjórnmálamenn séu
jafnan vanmetnir þar til þeir hafa
náð alla leið á toppinn.
Dukakis hefur mátt þola sætt og
súrt í stjómmálabaráttu sinni. Eft-
ir að hafa setiö eitt kjörtímabil sem
fylkisstjóri í Massachusetts höfn-
uðu flokksmenn hans honum. Þá
var honum borið á brýn að vera
hrokafullur og ósveigjanlegur ein-
fari sem ekki hlustaði á ráö ann-
arra.
Önnurtilraun
Dukakis sat hjá næstu fjögur árin
og birtist þá aftur með nýjan stíl.
Nú þótti hann samvinnþýður og
opinn fyrir hugmyndum annarra.
Hann var kjörinn fylkisstjóri í ann-
að sinn og náði endurkjöri að fjór-
um áram liðnum. Eftir sem áöur
deila menn þó um hvort þessi nýi
Dukakis er heill og sannur.
Dukakis er af grískum ættum,
foreldrar hans voru innflytjendur
sem unnu sig frá fátækt til bjarg-
álna. Þetta hefur verið Dukakis
mjög í hag í kosningabaráttunni.
Dukakis er fæddur árið 1933 í
Brookline, úthverfi frá Boston
byggðu millistéttarfólki á uppleið.
Þarna hafa írar og gyðingar alltaf
verið mest áberandi þótt önnur
þjóðarbrot hafi fundið sér þar
samastað líka.
Þeir sem ólust upp með Dukakis
í hverfinu minnast þess aö hann
hafi verið foringinn í hópnum.
Hann tók þátt í íþróttum og þótti
efnilegur hlaupari og einnig Uð-
tækur í körfubolta þótt ekki væri
hann hávaxinn. „Hann kunni því
illa að tapa og gerði þaö líka sjald-
an,“ er haft eftir einum af vinum
hans frá unglingsárunum.
í vinahópnum var einnig Stelian,
eldri bróðir Dukakis. Þeir þóttu
ólíkir að skapferli. Stelian var
þægilegur í umgengni en bróðir
hans erfiðari og áberandi þijóskur.
Euterpe, móðir þeirra, segir að það
fyrsta sem Michael sagði hafi verið
„ég sjálfur" þegar rétta átti honum
hjálparhönd.
Regluföst móðir
Heimilið þótti reglufast. Móðirin
réð þar ríkjum og sá leikfélögunum
jafnt fyrir góðgæti sem og reglum
til að lifa eftir. Heimilisfaðirinn,
Panos Dukakis, var læknir. Hann
vann á daginn í Boston en sinnti
læknastofu sinni í hverfinu á
kvöldin og var afskiptalítill um
daglegt líf fjölskyldunnar.
Synirnir voru aldir upp í guðsótta
og góðum siðum eins og önnur
börn millistéttarfólks. Þeir áttu að
virða þá fullorðnu, vera kurteisir
■ og segja satt. Bræðurnir fengu ekki
vasapeninga enda ætlast til að þeir
öfluðu þeirra sjálfir. Michael reis
aldrei upp gegn aga heimilisins og
minnist þess að hafa verið ham-
ingjusamt barn.
I barnaskóla var hann eftirlæti
kennaranna, góður námsmaður og
kurteis í framkomu. Hann var leið-
toginn í sínum aldurshópi. Kather-
ine „Kitty“ Dickson, sem síðar gift-
ist Dukakis, ólst upp í öðrum hluta
hverfisins og minnist þess að hafa
heyrt um „kláran grískan strák
hinum megin í hverfinu".
Þótt Dukakis nyti virðingar
skólafélaga sinna var hann ekki
vinsæll og tók lítinn þátt í félagslíf-
inu. írar og gyðingar mynduöu
klíkur skólans og þar var ekki pláss
fyrir grískan strák. Dukakis gerðist
hins vegar skáti og hafði mikinn
áhuga á að ná langt í íþróttum. í
menntaskóla var hann þó ekki tæk-
ur í fótboltalið skólans, sem var
æðsti draumurinn, því hann var
innan við einn og áttatíu á hæð og
það dugar ekki. Hann var fyrirliði
tennisliðs skólans og var varnar-
maður í körfubolta þrátt fyrir hæð-
ina.
Fyrsta ástin
Ungur fékk hann líka áhuga á
stjómmálum og minnist þess að
hafa fylgst með úrshtum kosninga
sjö eða átta ára gamall. í mennta-
skóla reyndi hann aftur og aftur
að verða formaður bekkjafélagsins
en tókst aldrei. Hann komst aftur
á móti í sæti formanns skólafélags-
ins á seinasta ári sínu í mennta-
skóla.
Hann kynntist þá líka fyrstu ást-
inni sinni. Það var Sandy Choen,
skólasystir hans. Faðir hans haföi
miklar áhyggjur af þessu sambandi
og óttaðist að krakkarnir strykju
að heiman til aö geta verið saman.
Þetta samband stóð í tvö ár en þá
tók að dofna yfir ástinni og það var
Sandy sem kynnti Dukakis síðar
fyrir Kitty Dickson.
Þessi ár höföu líka í för með sér
sína erfiðleika. Það olli fjölskyld-
unni miklu hugarangri aö Stelian,
eldri sonurinn, brotnaði niður and-
lega á fyrstu árum sínum í há-
skóla. Hann reyndi að fremja sjálfs-
morð en enginn vissi hvað að hon-
um gekk. Stelian náði sér aldrei
fullkomlega og átti erfiða ævidaga.
Hann lét lífið í umferðarslysi árið
1973. Foreldrarnir kenndu uppeld-
inu um hvemig fór og töldu að þau
Synir innflytjandans. Stelian, Panos Dukakis og Michaei.
Heima i eldhúsinu. Dóttirin Andrea, Kitty, Kara, hin dóttirin, og Dukakis.
heföu gert of miklar kröfur til hans.
Eins og í svo mörgum fjölskyld-
um innflytjenda var krafan um að
börnin stæðu sig mjög sterk. „Þið
verðið að leggja hart að ykkur núna
til að geta notið þess síöar,“ var
viðkvæðið. Michael stóöst þetta
álag en bróöir hans ekki.
Hin þögla kynslóð
Að loknum menntaskóla hefði
verið eðlilegt framhald hjá Dukakis
að fara til Harvard og lesa lög.
Hann var jú efnilegur ungur maður
á uppleið. Dukakis valdi þó aðra
leið. Hann fór í lítinn háskóla þar
sem stúdentarnir höfðu mestan
áhuga á stiórnmálum. Þetta voru
dæmigerðir unglingar af „hinni
þöglu kynslóð" sem hafði mestan
áhuga á flokkapólitík og stjórn rík-
isins. Þétta vom ekki hugsjóna-
menn enda litu þeir svo á að hug-
sjónir væru fyrir menn eins og
Hitler.
Draumarnir snerast um að kom-
ast á þing eða aðrar áhrifastöður.
Á sumrin flökkuðu skólafélagarnir
um landið og kynntu sér hreppa-
póhtík og eitt sumarið fór Dukakis
ásamt nokkrum félaga sinna til
Perú. Þar kom að Dukakis sneri til
náms í lögum í Harvard en áöur'
var hann tvö ár í hernum og barð-
ist í Kóreu viö ritvél fyrir föður-
landið.
Dukakis gat sloppið við að gegna
herþjónustu en ákvað að nota sér
ekki þann möguleika. Hann sagði
þá að það gæti komið sér vel síðar
að hafa verið í hernum. í hemum
gerði hann ekkert til að komast til
metoröa og jafnóbreyttur hermað-
ur þegar hann var skráður úr hern-
um og þegar hann gekk í hann.
Hann barðist aldrei á vígvöllunum
í Kóreu því skrifstofuvinna varð
hlutskipti hans.
Eftir þetta fór hann til Harvard
og lauk þaðan lagaprófi og réð sig
á lögmannaskrifstofu. Samtímis
hóf hann bein afskipti af stjórn-
málum, fyrst í borgarstjórnarmál-
um heima í Brookline árið 1959.
Hann var kosinn í borgarstjórn en
þetta var aðeins fyrsta skrefið.
Hann hóf strax undirbúning að því
að fá sæti á löggjafarsamkomu
fylkisins. Það gekk eftir þótt sæti
þar yrði Dukakis ekki til mikils
frama. Hann var alla tíð í minni-
hluta meðal sinna flokksmanna.
Sókn og sigrar
Árið 1966 haföi hann hug á að
næla sér í stöðu saksóknara í
Massachusetts og aftur árið 1970
en það mistókst í bæði skiptin. Þau
málalok drógu þó ekki úr honum
kjarkinn. Hann bauð sig fram til
embættis fylkisstjóra árið 1973 og
nú haföi hann loks sigur. Á þessum
árum fór það orð af Dukakis að
erfitt væri að treysta honum. Sam-
starfsmenn hans sökuðu hann um
að aka seglum eftir vindi enda kom
þaö fyrir að hann sneri baki við
félögum sínum ef honum þótti það
henta.
Seta hans á stóli fylkisstjóra
næstu íjögur árin reyndist Dukakis
erfið. MikiII halli var á fjárlögum
fylkisins og honum tókst ekki að
ráða bót á því. Dukakis fékk þarna
smjörþefinn af því hvernig það er
aö stjóma. Samstarfsmennimir
sögðu að hann heföi ekki valdið því
hlutverki vel. Félagarnir í flokkn-
um höfnuðu honum því eftir fyrsta
kjörtímabilið.
í kennslu til að læra
Dukakis brá nú á það ráð að fara
að kenna stjórnmálafræði í Har-
vard. Hann þótti í fyrstu lítt efnileg-
ur kennari, eiústrengingslegur og
ósamvinnuþýður. Þaö var þó í
kennslunni sem hann lærði nýja
umgengnishætti. Þegar hann
ákvað að bjóða sig á ný fram til
fylkistjóra árið 1982 sagðist hann
hafa „lært sína bitru lexíu“ og haföi
á orði að það „gæti verið hollt að
tapa“.
Hann hafði betur í kosningabar-
áttunni og gerði nú aðra tilraun til
að stjórna fylkinu. Að þessu sinni
gengu hlutirnir upp. Honum tókst
að ráða bót á fjárhagsvanda fylkis-
stjórnarinnar og vakti athygli fyr-
ir. Hann beitti sér fyrir félagslegum
úrbótum og hlaut vinsældir fyrir.
Demókratar fengu nú augastað á
þessum manni sem væntanlegu
forsetaefni eftir hrakfarir Mond-
ales gegn Reagan árið 1984.
Það mælti meö Dukakis aö hann
var orðinn sjóaður í heimi stjórn-
málanna. Hann hafði sýnt hæfi-
leika sem stjórnandi og var ekki
bendlaður við hneykslismál af
nokkru tagi. Á móti kom að hann
er ekki hrífandi persónuleiki, á
ekki rætur í öðmm fylkjum en
Massachusetts og hefur enga
reynslu af utanríkismálum. Niður-
staðan varð sú að gallarnir reynd-
ust léttvægari en kostirnir.
Frúin í pillunum
Það helsta, sem gróurnar í banda-
rísku þjóðlífi hafa haft til að japla
á um einkalíf Dukakis, tengist
konu hans, Kitty. Þar ber hæst að
hún á að hafa verið háð megruna-
rpillum í 26 ár. Þau hjón hafa ekki
reynt að leyna þessum þætti og
Kitty segir að maður hennar hafi
ekki vitað um þetta pilluát fyrr en
áriö 1974 og að hún hafi ekki leitað
eftir meðferö fyrr en 1982. Þessi
átta ár átti Dukakis aö standa í
þeirri trú að frúin heföi hætt. Sá
þáttur þessarar sögu að Dukakis
hafi ekkert vitað hefur ekki þótt
ýkja trúverðugur.
Kitty þykir ólík manni sínum um
margt. Hún er opinská og hefur
ekkert á móti því aö láta bera á
sér. Sparsemi Dukakis er viöbrugð-
iö en kona hans er sögð eyðslukló.
Fjölskyldan er í góðum efnum án
þess að geta talist rík. Sagt er að
verðmætasta eignin sé íbúðin sem
þau búa í. Dukakis á líka að hafa
tekið mesta íjárhagsáhættu í eirxka-
lífinu þegar hann keypti fyrstu
íbúðina. Þetta er önnur saga en
sögð verður af varaforsetaefninu
Lloyd Bentsen sem er stóreigna-
maður, jafnvel á mælikvarða Tex-
asbúa, og það er ekki svo lítið.
Þau Michael og Kitty kynntust
fyrst árið 1961. Hún var þá fráskilin
og bjó ein með þriggja ára syni sín-
um. Foreldrar Michaels voru lítið
hrifnir af ráðahagnum en hann
vann þá á sitt band, rétt eins og
hann ynni samkvæmt skipulagðri
kosningaherferð. Kitty er gyðingur
en móðir Michaels neitar aö það
hafi haft nokkur áhrif á andstöðu
þeirra hjóna. „Hún var fráskilin.
Við áttum erfitt með að sætta okk-
ur viö það,“ segir hun.
John, sonur Kittyar, hefur alist
upp hjá þeim bjónum. Saman eiga
þau tvær dætur sem heita Andrea
og Kara. Fjölskyldan býr í stórri
íbúð við Perry Street í Brookline.
Fjölskyldan berst ekki mikið á. Til
þess er m.a. tekið að Dukakis tekur
oft strætó í vinnuna og kýs að láta
lítið fyrir sér fara í opinberu lífi.
-GK