Þjóðviljinn - 24.12.1949, Blaðsíða 17

Jálin 1949
ÞJÓÐVILJINN
Blessuð gleymdu ekki mislingafjöndunum, sagði önnur
kona.
Ekki var nú barnaveikin bezt, sagði sú þriðja.
Hin fjórða hélt uppi þræÖinum: Máður kann ekki nöfn
á öllum þeim harmkvælum sem hafa gert út af við þessi
grey-
ÞaS tók nú samt út yfir allt með hrossin, sagði Líkafrón
frá Hriflukoti. Það er farið að harðna á eyrinni skal ég segja
ykkur þegar kjarkhestar taka upp á því að maula gaddinn
úr sjálfum sér, enda lá þá margt gæðingsefnið á hjarninu.
Guðrúnu í Öxl féll ekki þetta tal. Maður á aldrei að binda
hugann við þann mótgang sem skaparanum þóknast að
leggja á mann, mælti hún stillilega. Hitt er fyrir öllu að
finna réttlætið í handleiðslu hans.
Nú rak litlabæjarbóndi upp kuldahlátur,* hratt harka-
lega frá sér diskinum og sagSi: ja sér er nú hvert réttlætið.
Og sér er nú hver handleiðslan að pína allar þessar hræður
hérna á skammarlegan flótta. ESa höfum við kannski ekki
verið rékin með skorpíónum út í þetta ferðalag? Og þó
náttúrlega fyrst og frenrst vegna þess að við höfum alla tíð
verið helvítis aumingjar. Því auðvitað hefðum við ekki legiS
svona hundflöt fyrir ónáttúrunni ef við.hefðum ekki látið
danskt slekti og íslenzkar búrtíkur þess fita sig á eyrnd
okkar.
Nú fór að renna úr báðum augnakrókum Jóns ganrla frá
Koluseli. l’g sem ekkert er þori varla að ræskja mig þegar
svona óguðlega er talað, sagði hann með kexmola í skegginu.
Og þó er þetta sannieikurinn, elskurnar rnínar — ekkert
annað en nístandi sannleikurinn.
Jæja, það er nú varla von aS danskurinn og Iians rnenn
geti bjargað öllum sem bágt eiga, sagði maðurinn sem
gleymdi peningununr sínum. Það hefur vanalega hver nóg
með sig.
.Heiðraðu skálkinn svo hann skaði þig ekki, sagði Öfeig-
ur og hvessti augun á þennan mann. ÞaS hafa allir þrælar
gert frá því saga hófst. Og lrvað sem hver siírar þá erum
við því komin í þessa pílagrímsför aS-við gerðum þjófinn
að okkar herra, létunr stela af okkur landinu og þar með
því sem hægt var að kalla líf og kvökuðum svo skælandi
um réttlætið í handleiðslu guðs. Jafnvcl skikkanlegustu
kerlingar víla ekki fyrir sér aS eindemba öllum glæpum
kúgarans yfir á þann guð sem þær halda sig þó elska.
Guðrún í Öxl leit sínurn vörmu bláskæru augum á grall-
arann og svaraði hógværlega: Ég veit þ>ú skilur hlutina
miklu betur en ég, Ófeigur rninn, og að í stóryrðunum
slær þitt góða hjarta fyrir okkur öll. En hafi guS skapað
alla hluti, sem ég dreg ekki í efa, Jrá hljóta jafnvel glæpa-
mennirnir að vera þar með, enda Jaótt það sé ekki á okkar
yaldi að kalla hann til ábyrgðar fyrir þeirra skuld. En hitt
17
er óbifanleg trúa mín að hvorki armingjanum né mcingerð-
armanninum verði bjargað með harmatölum og þaðan af
síður stóradómi, heldur þessu litla sem eftir er af okkur
sjálfum þegar búið er að taka allt af manni. Og séu þeir
til sem fita sig á okkar eyrnd þá lofum guð fyrir að við erum
ekki í þeirra hópi því hvað er að þola fátækt á móts við
liitt að valda fátækt — hvað er þjáningin á rnóts við glæpinn?
Öfeigur sló pontunni í borðröndina og stútaði sig. Hann
átti dálítið erfitt meS að átta sig á lífsspeki þessarar góðlátu
austankonu og vissi naumast hvernig svara skyldi meður því
öll persóna hennar krafðist kurteisi og virðingar.
Ég veit ekki hvor glæpurinn er meiri að valda fátæk.tinöi
eða þola hana, sagði hann næstum hikandi og stakk taþp-
anum í pontuna. <
Koluselsjón hélt áfram að brjóta kexið sitt með titrandi
krumlunum um leið og hann leit auðmjúklega til Guðrúnar
í Öxl, rnælti síðan aumur: Það situr sízt á mér sem er eigip-
lega löngu hrokkinn upp af að vera að deila við drottinn
eða gera upp á milli gæðinga hans og vesalinga en þegar
kaupmaðurinn í firðinum lét taka af mér biblíuna rnína upp
í skuld þá spurði ég þann hæsta hvað hann meinti nú og
hreppurinn svaraði með því að senda mig þetta út í svo sem
ekki neitt og vissu þó bæSi guS og menn að ég ætlaSi að
deyja möglunarlaust í selinu.
Við þessu kunni enginn neitt svar. Allir sátu hljóðir og
vandræðalegir og þorðu varla að líta hver á annan — fortíöin
lagðist eins og mara yíir þetta sligaða fólk: vélabrögð og
fyrirlitning liöfðingja, sífelld vá höfuÖskepna, linnulaust
strit í myrkri og kulda unnið fyrir gýg, sjúkdómar, hungur,
dauði .... t
Hin einföldu orð Jóns gamla rifu up lítt gróin sár eins og
slæfðu eggjárni hefði veriS boraS inn í hjartað — hvqrki
ádeila Ófeigs grallara né trúnaSartraust GuSrúnar í Öxl
megnuðu að vega á móti þeirri æðrulausu örvæntingu sem
streymdi út frá allri verund öldungsins. Jafnvel börnin
fundu að eitthvað ískyggilegt var á seiði, sum stungu upp
í sig putanum steinþegjandi, önnur urðu dauðhrædd og fóru
aSSrát:a-
3. . .
Þegar fólk settist að kvöldborði þann sarna dag tók ein-
hver eftir Jrví að Jón garnla frá Koluseli vantaði. Þessu var
þó ekki gefinn nánari gaumur að sinni. En aS máltíð lok-
inni J>á er sambýlingar hans fóru að hyggja nánar að í svefn-
skála sást hann þar hvergi heldur. Þeir tóku sig þá til og
grennsluðust eftir honum í öðrum vistarvcrum lslendinga en
árangurslaust. Var þá sent upp á fyrsta farrými til útflutn-
ingsstjórans og honurn tilkynnt hvarf gamla mannsins.
Hófst nú leit um skipið þvert og endilangt, hátt og lágt, og