Þjóðviljinn - 24.12.1967, Blaðsíða 74

Með lágþýzku..:
Framhald af bls. 7.
en notaði ósjálfrátt sérkenni-
lega eignarfallsmyndain lág-
þýzkunnar, sem reyndar er
einnig til í surnum afbrigðum
nýnorsku.
Það er leiðinlegt að hugsa
til þess að með tímanum á lág-
þýzkan sennilega eftir að hvería
algjörlega sem lifandi mál og
gleymast nema nokkrum fræði-
mönnum, en eflaust eru það
örlög flestra mállýzkna á öld
fjölmiðlunartækjanna.
Ég kemst fljótlega að því að
Weitenhagen er ekkert fyrir-
myndar samyrkjubú og ekki
eitt af þeim sem útlendum gest-
um eru sýnd. Vinnueiningin er
ekki nógu há. Vinnueiningin
reiknast eftir arðinum og fólk
í næsta þorpi, sem margt er
ráðið í vinnu á búinu án þess
að vera meðlimir í samyrkju-
félaginu, fær einnig borgað
kaup eftir þessu kerfi. Mánað-
arkaupið er ekki hátt, þó virð-
ast mér allir lifa vel, jafnvel
betur en í borginni hvað snertir
mat, allir eiga sjónvarpstæki og
önnur heimilistæki, margir
mótorhjól, fáir bíla. — Við
mundum kaupa fleiri bíla ef
við fengjum þá, en biöin er
svo löng, segja þeir og útskýra
að mestöll bílaframleiðslan sé
seld til útlanda fyrir gjaldeyri.
— Hvernig getið þið keypt
þvottavél og sjónvarp fyrir
svona lágt mánaðarkaup? — Jú,
aðalarðurinn er reiknaður út
eftir áramót og einhverntíma
í febrúar eða marz fáum við
útborgaða stóra summu, sem
við notum þá venjulega til að
kaupa eitthvað stórt.
Kannski, þegar allt kemur til
alls, ekki svo ólíkt bændum
annarra landa sem fá pening-
ana sína árstíðabundið, enekki
visst á hverjum rnánuði.
Eftir vinnuna í hænsnahús-
inu fer ég f svínastíumar. Þar
byrjar vinnan klukkan fimmá
morgnana og meðan ég er þar
fer ég aldrei í kvöldheimsóknir
í önnur hús eða með bónda-
dótturinni Gartner gegnum
dimman skóg, í bíó í þorpinu.
Ég velt út af á kvöldin og mæti
svefndrukkin á morgnana. Vinn-
an er talsvert erfið og ég hugsa
með söknuði til vöðvanna sem
ég hafði stælt 15 ára kaupa-
kona á votengjum vestur 1
Barðastrandasýslu, en nú he£
ég ekki unnið erfiðisvinnu f
mörg ár og skammast mín þeg-
ar ég hef ekki roð við aldraðri
konu sem vinnur með mér.
Svínameistarinn er alvarleg-
ur maður, strangur sósíalistiog
í stjórn samyrkjubúsins. Kona
hans vinnur líka í svínastíun-
um, hún er jafn gíömul mér og
á líka tvö böm, svo við finn-
um hvor aðra fljótlega og höf-
74-JÓLABLAÐ
um nóg að ræða um. Það er
annars merkilegt hve börn opna
oft leiðina til kynna milli
kvenna. Það er eins og allar
mæður í heimi sóu ein stór
stétt, það er sama af hve ó-
líkum þjóðum eða stéttum kon-
ur eru, alltaf geta þær fundið
sér sameiginlegt umræðuefni ef
þær eru mæður. Ekki hef ég
orðið vör við það sama hjá
feðrum.
Svínameistarinn er tvfkvænt-
ur, fyrri kona hans „fiór yfir“
eins og þeir kalla það hér, þ.e.
fluttist til Vestur-Þýzkalands.
Er það ef til vill þessvegna
sem honum er svo mjög í mun
að segja mér frá kostum sósíal-
ísks skipulags? — Þið í Vestur-
Evrópu, segir hann alltaf, ...
þið fyrir vestan ...
. Já, svinin. Ég hafði þvínær
aldrei séð svín fyrr, a.m.k. ekki
jafnnálægt. Fyrstu kynnin voru
ógurleg öskur. Það var einsog
hundrað manna kór væri að
öskra í öllum tóntegundum. Þau
eru svöng, greyin, sagði gam’.a
konan, — við verðum að fara
að flýta okkur.
Stór vél hakkaði niður gras
sem við létum á handvagna
með kvíslum, — þungt og erf-
itt starf. Þessu ókum við síðan
af stað og dreifðum um jöt-
urnar, stráðum svo korni yf-
ir. Það rann upp fyrir mér
þarna hvað það þýðir eigin-
lega þegar sagt er að einhver
éti eins og svín. Aldrei hef ég
séð aðra eins græðgi hjá nokk-
urri skepnu. Þarna fylltu þau
gúlann svo að ekki komst
helmingurinn fyrir uppi í
þeim og síðan vall út um
munnvikin og niður hálsinn.
Mér var líka sagt að ef við
pössuðum ekki að hafa stí-
urnar alltaf hreinar ætu þau
skítinn úr sjálfum sér ef ekk-
ert væri í jötunum.
Fyrst var ég hálfhrædd við
geltina, þeir voru svo stórir
og ferleg hljóðin í þeim. En
svínameistarinn sagði að ég
skyldi fremur vara mig á gylt-
unum, þær gætu orðið hættu-
legar ef þær væru með grísi.
Og hann sýndi mér stórt ör
sem hann hafði á öxlinni, en
þar hafði gylta einu sinni bit-
ið hann þegar hann sneri bak-
inu að henni og hallaði sér
í mesta grandaleysi upp að
stíunni.
Svínahúsin voru fimm og
var skipt niður göltum í eitt,
gyltum með grísi í annað, ali-
grísum og gyltum án afkvæma
í hin, alls um þúsund gripir,
þegar ekki voru taldir með
grísir sem voru með mæðrum
sínum. Ósköp voru nýfæddu
grísirnir sætir og skelfing litl-
ir miðað við stærð foreldr-
anna En það varð að vaka
yfir fæðingu þeirra, því slíkt
er óeðli þessara skepna að
gylturnar eiga til að éta eigin
afkvæmi nýfædd sé ekki ein-
hver viðstaddur til að koma
þeim á spenann. Þrátt fyrir
þetta verja þær grísina af
grimmd sé komið nálægt þeim.
En svo ku svínin líka sjá mjög
illa og kannski er það skýr-
ingin, bæði á þessu og skít-
átinu.
Aligrísirnir voru ógeðslegir,
lágu á fitunni og nenntu ekki
að hreyfa sig nema til að
éta. Þá voru þeir líka fljótir
til og ruddust hver um annan
.þveran. Síðan hafa sumir
stjórnmálamenn oft komið mér
til að minnast þessara aligrísa
í Weitenhagen, bæði í útliti og
æði.
Seinna vann ég á ökrunum,
kartöfluökrum svo stórum að
ekki sá fyrir endann á þeim.
Þar rótaði risastór vél upp
grösunum en verkafólkið fór á
eftir og tíndi upp kartöflurn-
ar í hjólbörur. Þar var nú
ekki verið að hrista og grafa
kringum hvert gras, borgar
sig ekki, sagði það, — tekur
of langan tíma.
Tvo daga var ég að hreinsa
illgresi af fóðurrófuökrunum.
Þar fékk hver sína kilómetra
langa röð og tætti á milli kál-
grasanna með arfasköfu og
svo var snúið við og haldið í
hina áttina. Sólin skein og
eins og venjulegur sóldýrkandi
íslendingur fór ég úr blúss-
unni til að verða brún, en varð
í þess stað eldrauð og skað-
brennd og húðin flagnaði af.
Þarna kynntist ég gamalli
konu úr þorpinu, frú Holz,
einni af þeim fáu af eldri
kynslóðinni sem þarna hafði
búið alla sína ævi. Hún sagði
mér margt frá fátæktinni hér
áður fyrr, þá bjuggu hér tveir
stórbændur, en hinir voru
leiguliðar. Maður hafði oft
ekki til matar, sagði hún, og
var ánægð með núverandi hlut-
skipti sitt. — Auðvitað erum
við ekki rík, hjónin, en við er-
um samt miklu efnaðri og líður
miklu betur en nokkru sinni
fyrr. Það bezta við nýja skipu-
lagið taldi hún samt trygging-
arnar. Enginn þarf nú að ótt-
ast ellina, sagði frú Holz, þeg-
ar við komumst á ellilauna-
aldurinn getum við haldið á-
fram að vinna við búið ef við
viljum, en við getum líka hvílt
okkur og setzt í helgan stein
og haft það jafn gott og nú.
Kornakrarnir ullu mér von-
brigðum. Ég hafði hálfvegis trú-
að á myndina rómantísku af
brosandi stúlkunni og hlakk-
aði mikið til að vinna við
kornið, bjóst við að það væri
líkast heyvinnu. En nei, þetta
var nú eitthvað annað og
myndin fagra algerlega föls-
uð. Kornið er svo grófgert að
engum dettur í hug að vinna
við það nema vel klæddur og
jafnvel þá er maður meira og
minna blóðrisa á fótum og
höndum. En fallegt var að líta
yfir glóandi uppbundin öxin í
kvöldsólinni að loknu dags-
verki.
Okkur var ekið út á akrana
á vörubílum og heim í mat, en.
kaffið fengum við sent og var
þá oft glatt á hjalla. Yfirleitt
fannst mér þetta fólk sem ég
kynntist þarna úti í sveitinni
minna mjög á sveitafólk hér
heima og bændaeðlið vera líkt,
nema náttúrlega að því leyti
að þarna höfðu bændurnir
stofnað til víðtækrar samvinnu
og ráku aðalbúið saman, en
þar fyrir utan átti hver sinn
smá-jarðarskika, tvö til þrjú
svín og nokkrar gæsir og end-
ur, sem þeir hirtu um að lokn-
um vinnutíma á samyrkjubú-
inu. Sumir höfðu jafnvel kú
til eigin nota. En skrítið var
það óneitanlega og öðruvísi en
ég átti að venjast að þegar
fólkið hafði lokið af sínum
átta stunda vinnudegi, hætti
það hvernig sem á stóð.
„Vinnutíminn búinn“ sagði það
og hélt heim til að hugsa um
sitt eigið. Þetta gerðist líka
þótt við værum einmitt að
nota góða veðrið til að bjarga
uppskerunni.
Það mætti segja frá ýmsum
fteiri störfum, s.vo sem í korn-
skemmunum eða í eldhúsinu
þar sem ég lenti einn daginn
í því að reyta 50 hænur, því
þar var ekki eldað fyrir minna
en hundrað manns í einu. En
hér skal látið staðar numið,
nema ég má til með að bæta
því við að rétt áður en ég
hætti tók ég þátt í árlegri
skemmtiferð bændanna og var
þá farið á baðströnd við
Eystrasaltið, þar sem við
skemmtum okkur lengi dags,
en stofnuðum svo til dansleiks
á heimleiðinni í krá einni í
þorpinu Giistrow, þar sem
dansað var fram á nótt.
Daginn eftir tímdi frú Gart-
ner ekki að vekja mig og fuku
margir kviðlingar á lágþýzku
þegar ég mætti tveim tímum
of seint til starfa.
Eftir reynslu mína af sam-
yrk' bússtörfum skil ég alls
ekki hvers vegna borgarbúar
hafa á henni slíka óbeit Aldrei
varð ég vör við óánægju hjá
sveitafólkinu sjálfu. En kannski
hinum finnist ekki nógu fínt
að vinna á ökrum og moka
flór?
Vilborg Harðardóttic.
SKOLLAGRÓF
Það er sagt að Sæmundur
fróði hafi látið skolla sækja
skóg fyrir sig upp Rangárvelli
og Land, inn í Búrfell, sem er
á framanverðum Gnúpverjaaf-
rétti. Dró Kölski allan skóginn
í einum bagga eða slóða heim
í Odda. Kom allbreið laut und-
an draganum, og sést hún sum-
staðar á Landi, en eftir endi-
löngum Rangárvöllum er hún
glögg, og er hún kölluð Skolla-
gróf.