Þjóðviljinn - 24.12.1967, Blaðsíða 16

fe

JÓLABLAfl
Þjórsárdalur. Nafn hans hufði
yfir sér töfrablæ í huga mín-
um frá því fyrst að ég fór að
heyra hans getið.
Dalurinn var mér, Lorgfirzka
dr«ignum, svo fjarlægur og þó
í svo ógnandi nálægð. Ég hafði
kynnzt hinu kyngimagnaða
kvæði Hannesar Hafstein um
ógnir Þjórsárdals. Ég las frá-
sögn Landnámu um kolbítinn
Odd i Hraunhöfn á Sléttu, er
hann gekk hamförum á einni
nóttu heiman frá sér í Þjórs-
árdal til liðs við systur sína,
er Þjórsdælir vildu grýta hana
vegna galdra eða fjölkyngi.
Ég kynntist hinni stuttorðu
frásögn Njálu af Gauk Trand-
ilssyni og ég heyrði þjóðsög-
una um ástir Gauks og hús-
freyjunnar á Steinastöðum. Og
þá sérstaklega þá gerð sög-
unnar sem taldi að Steinastað-
ir væru í Mývatnssveit norður.
Ég lærði víkivaka-viðlagið
alkunna: „Sú var önnur tíðin,
er Gaukur bjó í Stöng, þá
var ekki leiðin til Steinastaða
löng“.
Þessar sögur og sagnir óf-
ust saman í huga mínum. Ekki
dró það úr að hafa heyrt tal-
að um eyðisandana í Dalnum
og jafnframt fegurð hans, við
Gaukshöfða, í Skriðufells-
skógi, auk Gjárinnar og Hjálp-
arfoss. Allt þetta vakti löng-
un mína til þess að sjá þenn-
an dal andstæðnanna, auðnar
og gróðursældar. En það er
annað að ætla og hitt að fram-
kvæma. Það liðu einir tveir
tugir ára frá því að ég ákvað
að fara í Þjórsárdal og þar til
af framkvæmd gat orðið.
Það var sumarið 1940 að ég
kom fyrst í Þjórsárdal, en það
sumar fór ég þangað tvær
ferðir. Þá hafði nýlega verið
unnið það verk sem enn frek-
ar jók löngun mína að sjá
dalinn. Skömmu áður var lok-
ið við uppgröft húsanna í
Stöng, hinu forna býli Gauks
Trandilssonar.
Ég var þar fyrst á ferð á
sunnudegi í logni og sólskini,
ásamt 30 Reykvíkingum. Bif-
reiðarstjóri var Guðmar Jóns-
son, sem á þeim árum hafði
sérleyfisferðir milli Reykja-
víkur og Ölfuss. Guðmar var
þaulkunnugur á þessum slóðum
og hinn bezti fararstjóri. Við
fórum sem leið liggur um Sel-
foss upp Flóa, Skeið og Hreppa.
Ekki var stanzað fyrr en við
Gaukshöfða og þá aðeins stutta
stund. Aftur var numið staðar
hjá Ásólfsstöðum. Þar var lit-
ið á forna húsarúst, ný upp-
grafna. Síðan var haldið áfram
um Skriðufellsskóg inn á auðn-
ir Þjórsárdals.
Ekki man ég sérstaklega eft-
ir neinu á leið inn dalinn nema
auðninni, þar til stanzað var
við hól einn í hæðardrögum.
Þarna á hólnum gat að líta
nýtt bárujárnsþak. Þetta þak
var yfir húsarústunum í
Stöng. Þar undir voru rústir
skólans og húsa þeirra sem hjá