Þjóðviljinn - 24.12.1967, Blaðsíða 64

Þáttur úr ævisögu
Hefurðu meitt
þig?
verið drepnir, og er það rúmu
hundraði fleiri en vitað er um
að fallið hafi áður á einum
sólarhring.
(Móðirin kemur fram, tekur
til við störf. Dengsi og Mútta
koma út úr herberginu.)
Dengsi (Gengur til móður
sinnar, drúpir höfði að öxl
henni. Þögn.): Manstu þegar
við áttum heima inni við sundin?
Móðirin: Já, Dengsi.
Dengsi: Við tvö. Baraviðtvö?
Móðirin: Já Dengsi. Ég man
það alltaf.
Dengsi: Og manstu líka litlu
söguna um litla húsið sem ég
sagði þér á kvöldin þegar ég
var háttaður?
Móðirin: Já Dengsi minn. Ég
gleymi henni aldrei.
Dengsi: Þegar ég er orðinn
stór ætla ég að byggja hús
handa þér (Þögn. Þau brcsa).
Móðirin: Það þarf ekki endi-
lega að vera stórt hús. Neinei.
Það má gjarnan vera lítið hús,
bara fyrir qkkur tvö.
Dengsi: En það á að vera fal-
legt hús með svölum sem snúa
út á sundin.
Móðirin: Svo að við getum
setið þar saman á kvöldin og
horft á hvernig sjórinn skiptir
um lit, því stundum verður
hann grænn eða rauður, gulur
eða blár (Bæði) eins og regn-
bogabúturinn uppi í Esjunni.
(Þögn).
Dengsi: Og svo. — Svo signd-
irðu mig mamma.
Móðirin: Já drengurinn minn.
Dengsi: Mamma.
Móðirin: Já Dengsi.
Dengsi: Viltu signa mig einu
sinni enn. — Mamma. — Að-
eins í þetta sinn.
Móðirin (signir hann og segir
skýrri röddu): í nafni guðs
föður, sonar og heilags anda.
(Bæði) Guð minn góður komi
til mín og varðveiti mig frá
öllu illu til lífs og sáOar, þessa
nótt og aila tíma í Jesú nafni
amen. (Þögn um stund. Dengsi
eigrar slapplegur til stjúpans
sem bíður við útidyr. Þeir fara).
Mútta (þurrkar sér um augu):
Guð almáttugur fyrirgefi mér
að fara svona með drenginn. Ó
ég veit hann verður farinn að
slefa þegar þeir koma út.
Stúlkan (kemur nakin út úr
herberginu og hrópar): Dengsi
Dengsi. Hvar er Dengsi? Eruð
þið búnar að taka hann frá
mér.
Mútta: Hann er á leið til
Kaupmannahafnar, á sjúkrahús.
Stúlkan (hnigur niður á gólf-
ig og grætur hátt): Þá eruð
þið búnar að eyðileggja okkur,
— okkur bæði. Og við sem ætl-
uðum norður með vorinu.
Telpan (kemur inn með
skólatösku, snýr sér að móður
sinni): Af hverju er hún að
gráta mamma? Hefur hún
kannski meitt sig? — Tjaldið.
64 - JÓLABLAÐ
Bráðung að aldri fór ég að
heiman og var ferðin ekki löng,
en þó var eins og ég hefði far-
ið úr einum heimi yfir í ann-
an, og bar það mest til að ég
þjáðist þarna af ákafri sekt-
artilfinningu, og fannst sem ég
hefði tekið hús á þessu góða
og saklausa fólki, sem þarna
var. Á þeim árum var ég svo
heimsk að ég kunni ekki að
hræðast háska (og er raunar
enn), en að vera þar sem ég
átti ekki að vera, samkvæmt
ófrávíkjanlegu lögmáli — það
kunni ég ekki við.
Samt var þarna margt betra
og fullkomnara en ég átti að
venjast, og hafðir húsálfar til
að gera verkin, og þeir ekkert
sérlega fáir, og stóð hver vel
fyrir sínu verki, þar sem á
mínu fyrra heimili hver hliðr-
aði sér í kapp við annan við
að vinna það sem ekki þótti
gaman að gera.
Tveir ungir menn voru þarna
og þótti mér annar gamall og
kuldabólgulegur, en var ungur
samt og hafði ekki meiri kulda-
bólgu en gengur og gerist, en
hinn var sprækur og spraði-
bassalegur. Hvað um þá varð,
veit ég ekki, en gizka á að
annar hafi orðið biskup en
hinn forseti íslands eða átt
kost á að verða það, ef þeir
hefðu viljað, en væru orðnir
að keisara og páfa ef þessi
embætti væru til. (Ekki ferst
mér að lasta neinn fyrir að
vera kuldabólgulegur, ég var
sjáif kuldabólgulegust af öll-
um.)
Á mínu fyrra heimili voru
börn og ungir menn alltaf að
'deyja, og fóru að því ýmist
hratt eða hægt, og þótti mér
þeim betri hinn skjótari dauð-
dagi. Af þeim sökum var þeim
þess varnað að komast til
nokkurra metorða.
Á mínu fyrra heimili var
ekki um það fengizt þó að
ævidögunum væri sóað, þó að
stundirnar færu viðnámslaust
í glatkistuna, enginn ætlaði sér
neitt. Laxinn mátti leika sinn
glaða leik í vatninu í fegurð
sinni, óáreittur af okkur, fugl-
arnir úa og klaka við ána
niðri, án þess að þurfa að
hræðast nokkurn af bænum,
en á þessum nýja stað átti allt
að þjóna markmiði, — þarna
átti að koma kirkja, þarna
höfn, vegir og brýr, híbýli og
hvaðeina, — allt var á fleygi-
ferð fram á við. En — ó, hvað
var nú orðið af því ýli vinda
við húshorn, sem svo viðfeld-
inn undirtónn var voru frið-
samlega tilgangsleysi, hvar
næðið til lestrar við undirleik
vatns og vinda?
Og bækurnar, hvar voru
þær? Já, þær voru þrjár, og
voru mér fengnar þær af góð-
um og glöðum huga svo ég
yrði að manni við að lesa þær,
(annars þótti víst borin von
ég yrði það), en ó vei, ó vei:
Þær hétu Smil til Verden og
Verden Smiler til Dig, Vind
Venner, Vejen til Ros og Magt,
og ekki hafði ég lengi lesið
fyrr en upp í mér kom sá
hundingj aháttur, sem ekki góð
vættur hafði niður hjá mér
lagt, því þrátt fyrir allan heig-
uls-, hérvillings- og heimóttar-
háttinn gat ég verið nógu
grimm innvortis, ef því var að
skipta. Það er vafalaust satt,
að ég lét flest á mig ganga,
án þess að andæfa, en væri
mér fengin góð og siðbæt-
andi bók til að læra gott af,
svo sem þessar bækur voru,
þá var sem eitthvað tæki í og
segði sem svo: Hingað en ekki
lengra.
Það var heimsstyrjöld úti í
heimi á þessum árum, og höfðu
ungir menn verið teknir frá
mæðrum sínum hvar sem náð-
ust, og færðir í föt sem öll
voru eins til merkis um að þeir
ættu allir að vera eins. Síðan
var farið með þá i vögnum
langt í burt eins og búpening
til slátrunar, og er þeir komu
á ákvörðunarstað, voru þar fyr-
ir djúpar gryfjur handa þeim
að fara niður í — eða þeir
voru látnir grafa þetta sjálfir
— síðan reknir ofan í og bann-
að undir dráp að fara upp úr.
Daunillar, agablautar og full-
ar af rottum voru gryfjur
þessar, og sagði margur: Guð
hjálpi mér ef ég á að fara
þarna niður. Ekkert vissu menn
þessir hvaða tilgang þetta
hafði, en héldu víst vitlausa
menn og illa innrætta að auki
vera að gera sér þennan gráa
óleik. Og var þeim skipað að
skjóta og meiða sem flesta af
öðrum ungum mönnum sak-
lausum í gryfjum á móti.
Um þetta var ég á stundum að
hugsa í myrkrinu ein og kuld-
anum, og var ég þá alldöpur
í huganum. Og æ síðan hafa
mér fundizt stríð vera bjána-
leg og tilgangslaus, nema til-
gangurinn væri illt eitt.
Ég þóttist sjá það 1 hendi
mér að brátt mundi útgang-
urinn á þessum þjónustu-
bragðalausu veslings mönnum
verða hryllilegri en orð fá
lýst og mundu þeir af þeim
sökum verða svo ergilegir og
geðvondir (en ekki viðlit að
þeir fengju að fara upp úr og
þvo sér) að þeir hefndust á
saklausu fólki óvopnuðu og
mundi margt verk unnið, sem
betur hefði óunnið verið.
Þegar brjóstgóðar heldri kon-
ur á íslandi fréttu af fótabún-
aði mannanna í gryfjunum,
viknuðu þær og fóru að prjóna
handa þeim sokka af ríkdóml
hjartagæzku sinnar. En svo
seinar voru þær að prjóna
að fætur gryfjubúa voru af
þeim dottnir og grotnaðir áður
en þær felldu af framleistinn.
M. E.
Gleðileg jól
- farsœlt komandi ór
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Osta- og smjörsalan s/f
Snorrabraut 54.