Þjóðviljinn - 24.12.1967, Blaðsíða 30

GRAF-
SKRIFTIN
Nú á dögum tekur enginn eít-
ir litla krcxssinum í homi
kirkjugarðsins í Svartavatns-
sókn. Fólk gengur framhjáhon-
um hugsunarlaust. Það er ekki
undarlegt. Hann er ekki hærri
en svo, að bláklukkurnar teygja
sig til hálfs upp meðhonum, og
iilgresið hylur hann bráðum.
Enginn nennir að lita á letrið.
Það er líka máð af veðrum
og illlæsDegt.
Það er af sem áður var. Sú
var tíðin, að þessi litli kross
vakti mikla undrun og forvitni.
Þá gekk enginn svo um garð-
inn, að hann legði ekki leið
sína að krossinum. Og gangi
eitthvert gamalmenni framhjá
hcnum núna. rifjast upp forn-
ir atburðir:
Gamalmennið sér í anda,
hvernig öll Svartavatnssókn Já
undir álnaþykkum snjó vetur-
inn þann.
Bngin kennileiti standa upp
úr fannbreiðunni. Helzt þyrfti
áttavita eins og á hafi úti. Jafn-
slétt er yfir vötn og strendur,
kjarr og akra. Kolgerðarmenn-
imir, sem eiga heima úti um
mýrar og móa, geta nú ímynd-
að sér í gamni, að þeir eigi
aikra eins og stórbændurnir.
Vegimir fytlgja ekki lengur
limgirðingunum. Slóðir liggja
um þverar og endilangar engj-
ar eða eftir botnfrosnum ánum.
Jafnvel heima við bæi ganga
allar mannaferðir úr skorðum.
Fólkið leggur leið sína til vatns-
bólsins beint yfir skrúðgarðinn.
Hvergi er þó erfiðara aðátta
sig en i kirkjugarðinum. Grái
múrinn milli garðsins og prests-
eetursins er undir fönn og garð-
urinn sjólfur f kafi, svo að
leiðdn, stór og smá, em með
óllu horfin.
Á flestum leiðum er litiill
járnkross, og við hann hangir
30 - JÓLABLAÐ
kippa af litlum hjörtum, sem
vindurinn hringlar til og frá.
En núna titra ekki þessi Jitlu
hjörtu i blænum, sem tákn
sorgar og trega.
Margir hafa dvalið í kaup-
staðnum og haft með sér heim
gerfiblómkrans úr gleri og
járni handa ástvinum sínum.
Þetta er varðveitt undir gleri
á leiðunum. En nú eru slík
leiöi engu veglegri en hver
önnur.
öi'fáar sýrenugreinar gægj-
ast upp úr fönninni á stöku
stað, en gefa enga leiðbeiningu
um, hvar hvert leiði er. Gaml-
ar konur, sem vanar eru að
koma að leiðum ástvina sinna
á hverjum sunnudegi, standa
nú ráðalausar í snjónum og
reyna að geta sér þess til, hvar
leiðið er. Er það í nánd við
runnann þama — eða þarna?
Þær þrá hlákuna. Það er engu
líkara en þeir látnu séu fjar-
lægari en áður, af því að leið-
in þeirra em horfin sjónum.
Fáeinir minnisvarðar gægjast
upp úr fönninni, en þeir þekkj-
ast varla hver frá öðrum held-
ur.
Ein greinileg slóð er um garð-
inn. Hún liggur frá sáluhliðinu
að líkhúsinu. Þurfi að jarð-
setja einhvern, er farið þang-
að með kistuna. Þar flytur
presturinn líkræðuna og fram-
kvæmir athöfnina. Það ereng-
in leið að koma kistu niður í
garðinn á þessum vetri. Hún
verður að bíða vorsins í lífc-
húsinu, þar til Guð gefur hiláku
og hægt er að hreyfa mold
með reku.
Þá gerist það, einanitt þegar
vetrarharkan er sem mest og
ófært er í kirkjugarðinn, að
Sander jámiðjuhöldur á Léir-
um missir barn.
Leimr er mikið höfuðtoól og
Sander járniðjuhöldur er vold-
ugur maður. Fyrir skömmu lét
hann gera sér ættargrafreit í
kirkjugarðinum. Fólk man eftir
honum, þó að allt sé á kafi
núna. Hann er girtur vegg úr
höggnum steini og þar að auki
járnfesti. Granítbjarg stendur
fyrir miðju, og á það er letr-
að stórum stöfum, sem ljóma
langar leiðir:
S A N D E R.
Nú er þetta barn dáið. En
þegar að útförinni kemur seg-
ir húsbóndinn við konu sína:
— Ég vil ekki, að þetta barn
liggi í grafreitnum mínum.
Við getum séð þau 1 anda.
Þetta er í borðstofunni á Leir-
um. Húsbóndinn situr einn að
morgunverði, eins og hann er
vanur. Kona hans, EbbaSand-
er, situr í völtustóli við glugg-
ann. Þaðan sést yfir vatnið og
víðivöxnu eyjarnar. Hún hefur
verið að gráta, en um leið og
maðurinn segir þetta, þorna
hvarmar hennar. Skjálfti fer
um grannan líkama hennar
eins og ákafur kuldahrollur.
— Hvað segirðu? Hvað seg-
irðu? spyr hún og röddin skelf-
ur.
— Ég kann ekki við það,
segir húsbóndinn. — Foreldrar
mínir hvíla þar, og það stend-
ur Sandcr á steininum. Ég vil
ekki vita af þessu barni þar.
— Já, einmitt. Þetta hefur
þú verið að bollaleggja, segir
hún og skelfur enn. — Alltaf
vissi ég, að einhverntíma mund-
ir þú hefna þin.
Hann fleygði mundlíninu,
rís á fætur og staðnæmist
frammi fyrir henni, mikill á
velli. Hann ætlar ekki að fá
vilja sínum framgengt með
mæOgi. En hér getur hún séð
hann og séð það svart á hvítu,
að ekki skiptir hann um skoð-
un. Hann er ekkert nema ó-
bifanleg staðfesta.
— Ég er ekki að hefna mín,
segir hann, án þess að hækka
róminn. — Ég þoli það með
engu móti.
— Þú talar eins og ætti bara
að flytja hann milli rúma. En
nú er hann dáinn, og hann
skiptir engu, hvar hann hvílir.
Það er ég, sem verð hér eftir
glötuð manneskja.
— Það hef ég gert mér ljóst.
En ég get ekki annað.
Hjón, sem hafa verið gift ár-
um saman, þurfa ekki að eyða
mörgum árum. Hún veit vel,
að til einskis er að biðja hann.
— Hvers vegna varstu að
fyrirgefa rrrér? Hvers vegna
leyfðirðu mér að vera hér á-
fram sem kona þín og sagðir,
að allt væri fyrirgefið?
Hún veit, að hann vill henni
í rauninni ekki illt. Hann get-
ur bara ekki að því gert, að
umburðarlyndi hans á takmörk.
— Segðu fólki hvað sem þú
vilt, segir hann. — Ég skal
þegja. Þú getur sagt, að vatn
hafi komizt að gröfinni. Eða
segðu, að ekki sé rúm fyrir
fleiri en foreldra mína og okk-
ur í grafreitnum.
— Og því ætti fólk að trúa?
— Þú bjargar þér sem bezt
þú getur, segir hann.
Hann er ekki reiður. Hún
finnur það. Hann segir satt.
Hann ræður ekki við þetta.
Hún færir sig aftur í stóln-
um, bregður höndunum aftur
fyrir hnakkann og starirþegj-
andi út um gluggann. Bágt er,
hvað margt óviðráðanlegt mæt-
ir okkur í lífinu. Skelfilegast er
þó, að í eigin brjósti skuli
vakna öfl, sem ekki er hægt að
veita viðnám. Hún hafði verið
gift kona nokkur ár, þegar ást-
in vitjaði hennar. Og þvílík