Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.2001, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 29. DESEMBER 2001
15
DV
Helgarblað
Guölaugur
Bergmundsson
blaðamaður
Erlingur
Kristensson
blaðamaður
almenningur hefur haft minni áhyggj-
ur af mannfalli óbreyttra borgara en í
mörgum fyrri átökum sem bandarisk-
ir hermenn hafa tekið þátt í. Skýring-
arinnar er sjálfsagt að leita i því
mikla manntjóni sem varð í árásum
hryðjuverkamannanna á sjálf Banda-
ríkin.
Bush forseti og stjórn hans lögðu
mikla áherslu á að ná sem breiðastri
samstöðu meðal þjóða heims um hem-
aðaraðgerðimar í Afganistan. Nokkrir
helstu ráðherrar Bush hafa verið á
ferð og flugi um Evrópu og Asíu til að
stappa stálinu í bandamenn sína og
gestkvæmt hefur verið i Hvíta húsinu.
Osama bin Laden hafði gert sér von-
ir um að hrekja Bandaríkjamenn frá
löndum múslíma. Honum varð þó ekki
kápan úr því klæðinu því nú eru
bandarískir hermenn komnir til landa
múslíma þar sem þeir voru ekki áður,
svo sem til Pakistans, Úsbekistans,
Tadsjikistans og Kírgistans. Þá eru
bandarískar og breskar hersveitir
áfram á Persaflóasvæðinu.
Vilja herja víöar
Loftárásir Bandaríkjanna á
Afganistan fóru fyrir brjóstið á leið-
togum Sádi-Arabíu og annarra
arabaríkja þar sem almenningur fór
víða ekkert í felur með stuðning sinn
við Osama bin Laden.
Ýmsir vestrænir fréttaskýrendur
spurðu sig og aðra hvers vegna
vestrænir hermenn hefðu
verið sendir til að
standa vörð um samfé-
lög sem höfðu getið af
sér bin Laden og marga
þeirra sem grunaðir
eru um að hafa
framið hryöjuverkin
í Bandaríkjunum
11. september.
Þeirri spurn-
ingu var líka
velt upp
hvort þörf
væri á að
verja olíu-
lindirnar við
Persaflóann
þegar öllu væri á
botninn hvolft. Aðrir
hvöttu hins vegar til
að Bush færi víðar
með strið sitt gegn al-
þjóðlegri hryðju-
verkastarfsemi og
léti refsivöndinn
dynja á löndum eins
og írak og Sómalíu.
Sjálfur hefur Bush
gefið til kynna að
stjórn Saddams
Husseins í írak
megi nú fara að
vara sig.
Hryðjuverkaárásirnar 11. septem-
ber hafa haft gífurleg áhrif á efnahags-
lífið um gjörvalian heiminn. Fyrirtæki
hafa sagt upp tugum þúsunda starfs-
manna og mörg hafa farið á hausinn.
Ferðaþjónustan hefur orðið einna
harðast úti. Svissneska flugfélagið
Swissair og hið belgíska Sabena urðu
gjaldþrota og mörg önnur standa höll-
um fæti.
Óvinir fallast í faðma
Áhrif hryðjuverkaárásanna utan
hins íslamska heims voru einnig mik-
il. Ríki sem voru á upp á kant hvert
við annað i vor voru þegar haustaði
allt I einu orðin bandamenn í átökum
sem stundum var ekki aöeins lýst sem
„baráttu gegn hryðjuverkum" heldur
einnig sem baráttu fyrir sjálfri sið-
menningunni.
Stjórnvöld í Moskvu fengu uppreisn
æru fyrir viðvaranirnar sem þau
höfðu látið frá sér fara um hættuna
sem stafaði af Osama bin Laden í
Tsjetsjeníu, þar sem íslamskir upp-
reisnarmenn berjast fyrir sjálfstæði
landsins og viðar.
Rússar buðu Bandaríkjamönnum
aðstoð við upplýsingaöflun í stríðinu
gegn hryðjuverkamönnum og þeir
settu sig ekki upp á móti því þótt vest-
rænir hermenn væru sendir til fyrr-
um Sovétlýðvelda fyrir norðan
Afganistan. Ekki er þó langt síðan að
slíkt hefði verið með öllu óhugsandi.
Samskipti Rússlands og Bandaríkj-
anna tóku að blómstra. Skuggi hafði
þó verið þar á í upphafi árs vegna
áhyggna Rússa af fyrirætlunum Bush
og stjórnar hans um að koma sér upp
eldflaugavarnarkerfi til að verjast
árásum frá öðrum ríkjum, svokölluð-
um þrjótarikjum sem ekki fara aö
neinum alþjóðlegum sáttmálum. í
þeim hópi eru lönd eins og írak og
Norður-Kórea, svo einhver séu nefnd.
Kúrekafæði í Texas
Eldflaugavamarkerfið var og er enn
viðkvæmt mál en Bush bauð Vladimír
Pútín Rússlandsforseta til sín á bú-
garðinn í Texas þar sem þeir snæddu
saman dýrindismat að hætti nú-
timakúreka. Það virtist duga til að
milda Rússlandsforseta.
í desemer lét Bush svo verða af þvi
sem hann hafði lengi talað um að gera,
það er að segja upp ABM gagnflauga-
samningnum sem gerður var við Sov-
étrikin árið 1972. Sá gjörningur vakti
litla hrifningu víða um heim. Bush
hélt því hins vegar fram að ABM-
samningurinn væri ekkert annað en
leifar frá kalda stríðinu og að hann
stæði i veginum fyrir þróun eldflauga-
varnakerfisins sem hann dreymir svo
um.
forseta Palestinumanna, í átökum við
liðsmenn skæraliðahreyfingarinnar
Hamas á götum Gaza. Og svo fór að
ísraelsk stjórnvöld slitu öllum sam-
skiptum við Arafat og stjóm hans.
Sáttasemjari bandarískra stjórn-
valda reyndi hvað hann gat til að
koma vitinu fyrir deilendur en hafði
ekki erindi sem erfiði.
Deilt um njósnaflugvél
Kínverjar og Bandaríkjamenn
deildu hart fyrr á árinu i kjölfar þess
að kínversk orrustuþota og bandarísk
njósnaflugvél rákust saman innan kín-
verskrar lofthelgi. Kínverska orrustu-
þotan hrapaði í sjóinn og flugmaður
hennar fórst. Bandarísku áhöfninni
tókst hins vegar að lenda nokkuð
laskaðri njósnaflugvélinni á eyju und-
an kínverska meginlandinu. Kínverjar
lögðu hald á flugvélina og hnepptu
áhöfn hennar í
varðhald.
svara ákærunum á hendur honum og
hann hefur ítrekað lýst því yfir að dóm-
stóllinn sé ólöglegur.
Olía í færeyskri lögsógu
Þau tiðindi bárust okkur úr Færeyj-
um laust eftir miðjan nóvember að bor-
pallurinn Sovereign Explorer í eigu
bandaríska olíufélagsins Amerade Hess
hefði komiö niður á umtaisvert magn
oliu og gass rúmlega fjóra kílómetra
undir hafsbotninum innan færeyskrar
efnahagslögsögu, rétt við miðlínuna
milli Færeyja og Hjaltlands.
Sérfræðingar segja að ekki sé hægt
að segja nákvæmlega til um hversu
mikla olíu þama er að finna. En ef eitt-
hvað er að marka olíulindirnar Bret-
landsmegin miðlínunnar gæti hún ver-
ið mikil.
Olíufélögin sem stóðu að boruninni
með Sovereign Explorer munu rann-
saka gögn sína á næstu átta mánuðum
og skera þá úr um hvort borholan sé
nýtanleg.
Allir eru sammála um að
fréttin af olíufundinum eigi
eftir að hleypa auknu lífi í
umræðurnar um sjálf-
stæði Færeyja. Þing-
kosningar verða á
eyjunum næsta vor
og verða sjálfstæðis-
málin án efa helsta
mál kosningabarátt-
unnar.
Annars hefur
ekki blásið byr-
lega fyrir sjálf-
stæðismálum
Færeyinga und-
anfarin misseri.
Snemma árs hékk
lif landstjómar An-
finns Kalls-
bergs lög-
manns, leið-
toga Fólka-
flokks-
REUTER-MYND
Teygjubyssa gegn þungavopnunum
Palestínskur piltur beitir teygjubyssu í átökum við ísraelska hermenn í fæðingarborg frelsarans, Betlehem, á Vesturbakkanum. Ekkert lát
varð á átökum Palestínumanna og ísraelskra hermanna á árinu 2001.
Upp úr sauð undir árslok
Ekkert lát var á uppreisn Palestínu-
manna gegn hernámi ísraela sem
hófst í ágústlok áriö 2000 þegar harð-
linumaðurinn Ariel Sharon, þáver-
andi leiðtogi stjórnarandstöðunnar og
núverandi forsætisráðherra ísraels,
heimsótti Musterishæðina í Jerúsalem
þar sem margir helgustu dómar ís-
lamstrúarmanna eru.
Ef hægt væri að segja að átökin fyr-
ir botni Miðjarðarhafs hefðu kraumað
undir niðri í ársbyrjun 2001 er óhætt
Áhöfn vélarinn var leyst úr
haldi eftir nokkra daga en stjórn-
völd í Washington og Peking voru
þó enn að þrátta um bætur vegna
málsins undir lok ársins. Sam-
skipti landanna hafa þó batnað
mikið. Leiðtogar landanna tveggja
hittust til dæmis í október.
Kínverjar áttu í höggi við eigin
„hryðjuverkamenn“ þegar þeir
handsömuðu íslamska aðskilnað-
arsinna í Xinjiang-héraði í vestur-
hluta landsins.
að slá því fóstu að upp úr hafi soðið
undir árslok. Eins og á hverju ári var
hætta á að jafnvæginu í þessum
heimshluta yrði raskað.
Varla leið sá dagur á árinu að ein-
hverjir féllu ekki i valinn í átökunum,
bæði Palestínumenn og ísraelar.
Mesta blóðbaðið varð þó fyrstu helg-
ina í desember þegar tuttugu og fimm
ísraelar týndu lífi i sjálfsmorðsárásum
palestinskra harðlínumanna og tugir
manna særðust.
ísraelar gripu tfl hefndaraðgerða
sem aldrei fyrr og gerðu loftárásir á
byggðir Palestinumanna á Vestur-
bakkanum og Gaza. Þeir gerðu meira
að segja loftárásir á höfuðstöðvar
palestínsku heimastjórnarinnar. Þá
lentu öryggissveitir Yassers Arafats,
Milosevic framseldur
En það voru fieiri en Kínverjar sem
nýttu sér teygjanleika þessa orðs sem
hefur verið á allra vörum. Slobodan
MOosevic, fyrrum forseti Júgóslaviu,
greip til þess og sagðist hafa verið að
berjast gegn hryðjuverkamönnum þeg-
ar hann rétOætti þjóðernishreinsanir
sínar og aðra glæpi í fyrrum lýðveld-
um Júgóslaviu frammi fyrir striðs-
glæpadómstóli Sameinuðu þjóðanna í
Haag.
Stjómvöld i Belgrad framseldu for-
setann fyrrverandi tO dómstóisins í
aprílbyrjun og var hann fluttur með
mikOli leynd til Hollands þar sem hann
hefur verið í haldi síðan. MOosevic hef-
ur hæðst að dómstólnum í hvert skipti
sem hann hefur fengið tækifæri tO að
ins, á bláþræði vegna deOna við Hogna
Hoydal. ráðherra sjálfstæðismála.
Stjómin hélt veUi en fyrirhuguð þjóð-
aratkvæðagreiðsla um sjálfstæðismál-
in, sem átti að vera síðastliðið vor, var
blásin af. Fylgi almennings við sjálf-
stæðisáformin var farið að minnka og
einnig hafði Poul Nyrup Rasmussen,
þáverandi forsætisráðherra Danmerk-
ur, sýnt Færeyingum mikla óbilgirni
þegar afnám rikisstyrks Dana til Fær-
eyinga í áfóngum bar á góma.
Útlendingahatur sigraði
Poui Nyrup varð að standa upp úr
forsætisráðherrastólnum eftir kosning-
amar i Danmörku undir lok nóvember.
Sá sem tók við af honum var annar
Rasmussen, óskyldur þó, Anders Fogh,
leiðtogi hægriflokksins Venstre. Hann
myndaði minnihlutastjórn með íhalds-
flokknum en stjórnin nýtur stuðnings
Danska þjóðarflokksins á þingi.
Kosningabaráttan í Danmörku ein-
kenndist mjög af umræðum um úflend-
inga og stöðu þeirra í landinu. Danski
þjóðarflokkurinn, undir forystu Piu
Kjærsgaard, fór þar mikinn og hamað-
ist gegn útlendingum, einkum þó
múslímum.
Annar krati tapaði
Poul Nyrap var ekki eini jafnaðar-
maðurinn á Norðurlöndum sem þurfti
að standa upp úr forsætisráðherra-
stólnum eftir kosningaósigur. Hinn var
Jens Stoltenberg í Noregi. Verka-
mannaflokkur hans tapaði í þingkosn-
ingunum í byrjun september og um síð-
ir tókst stjómarandstæðingum að
mynda stjórn undir forsæti séra Kjells
Magnes Bondeviks, fyrrum forsætis-
ráðherra.
Bréfdúfa smyglar
Afbrota-
maður einn
sem sat inni í
fangelsi í
Tyrklandi
fyrr á árinu
gat ekki
hugsað sér að vera farsímalaus í
klefa sínum. Fangelsisyfirvöld voru
hins vegar treg til að veita leyfi fyr-
ir síma. Vinir fangans gripu þá til
þess ráðs að láta bréfdúfu fljúga
með hinn eftirsótta grip yfir fangels-
ismúrana og inn í klefa afbrota-
mannsins.
Aldrei komst siminn þó á leiðar-
enda því þegar dúfan átti skammt
eftir missti hún símann úr klónum
og hann féll til jarðar. Svo óheppi-
lega vildi til að gripurinn féll viö
fætur fangavarðar og upp komst um
smygltilraunina. Fangavörðurinn
sagðist hafa tekið eftir dúfunni þeg-
ar hún tyllti sér rétt sem snöggvast
á múrinn til að hvíla lúna vængina.
Sigur yfir okri
Baráttumenn
fyrir réttindum al-
næmissjúkra fögn-
uðu óspart í apríl
þegar voldugustu
lyfiafyrirtæki
heimsins létu und-
an þrýstingi al-
menningsálitsins
og hættu við mála-
ferli á hendur stjórnvöldum í Suð-
ur-Afríku. Þau höfðu gert sig sek
um þá ósvinnu að flytja inn ódýrar
eftirlíkingar einkaleyfisverndaðra
alnæmislyfia til að gefa fleiri sjúk-
lingum kost á lyfiameðferð.
Litið var á ákvörðun 39 lyfiafyrir-
tækja um að fella niður málsóknina
sem stórsigur fátækustu ríkja
heims í baráttunni við alnæmisfar-
aldurinn.
Nelson Mandela, fyrrum forseti
Suður-Afríku, var meðal þeirra sem
fögnuðu ákvörðuninni. Hann var á
forsetastóli þegar lög um innflutn-
ing ódýrra alnæmislyfia voru sett í
Suður-Afríku árið 1997.
Geimtúristi
Bandarískur auðkýfingur, Dennis
Tito, fékk nafn sitt skráð á spjöld
sögunnar þegar hann varð fyrstur
manna til þess í vor að kaupa sér
ferð út í geiminn. Tito fékk að fara
með rússneskri geimflaug til alþjóð-
legu geimstöðvarinnar þar sem
hann dvaldi í átta daga.
„Þetta var algjör paradís, frábær
flugferð og frábær lending,“ voru
fyrstu orð Titos eftir að hann lenti
aftur á sléttum Kasakstans.
Tito, sem greiddi tvo milljarða
króna fyrir að verða fyrsti geim-
túristinn, varði tima sinum í geim-
stöðinni til að taka myndir, virða
fyrir sér móður jörð og hlusta á
óperutónlist. Þá aðstoðaði hann fé-
laga sína, alvörugeimfarana, við að
framreiða matinn.
Tito hafði lengi dreymt um að
komast út í geiminn. Hann sneri sér
til Rússa eftir að bandaríska geim-
ferðastofnunin NASA hafnaði
beiðni hans um far með geimskutlu.
Keisaralegt barn
Langþráður draumur japönsku
þjóðarinnar um nýtt barn í keisara-
fiölskyldunni rættist loks í desem-
berbyrjun þegar Masako prinsessa
tók léttasóttina og eignaðist stúlku-
barn sem var gefið nafnið Aiko.
Prinsessan og Naruhito krónprins
höfðu verið gift í átta ár þegar erf-
inginn leit loks dagsins ijós.
Mikil gleði braust út meðal al-
mennings þegar fæðing barnsins
spurðist út, enda höfðu Japanir fátt
heyrt annað en ótíðindi af efnahags-
málum landsins um langt skeið.