Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.2001, Blaðsíða 18

18
LAUGARDAGUR 29. DESEMBER 2001
Helgarblað
DV
Missti eista eftir
viðureign við lögregluna
Ungur lögfræðinemi kom út af dans-
leik á Hótel Borg aðfaranótt sunnu-
dagsins 30. apríl 1944. Klukkan var um
þrjú og dansleiknum var lokið en ungi
maðurinn ætlaði að biða eftir kunn-
ingja sínum og verða honum saxnferða
heim á leið. Bið varð á því að kunning-
inn léti sjá sig og bað lögfræðineminn
því um að honum yrði hleypt aftur inn
á dansleikinn. Síðan þá ber dyraverði,
lögreglumanni og vitnum ekki saman
um hvað gerðist.
Lögfræðineminn segir að lögreglu-
þjónn hafi hrint honum frá dyrunum
svo að hann hrasaði aftur á bak og
lenti á bifreið er stóð þar hjá. Hann
kveðst hafa reiðst og spurt hvað þetta
ætti að þýða en lögreglumaðurinn hafi
snúið við honum baki og ætlað að
ganga í burtu. Þá hafi hann skellt úti-
dyrahurðinni aftan á lögreglumann-
inn, sem hafl snúið sér við og slegið
hann með krepptum hnefa á vinstri
vanga svo hann datt aftur fyrir sig á
gangstéttina. Þegar hann var að rísa
upp hafl lögreglumaðurinn staðið yfir
sér með lögreglukylfú reidda til höggs.
Lögfræðneminn segist hafa gripið í
kylfuna til þess að veijast höggi en síð-
an hafi orðið nokkur átök milli þeirra
um kylfúna þar til hann hafi verið tek-
inn haustaki aftan frá. Tveir lögreglu-
menn hafi snúið upp á handleggi hans
aftur fyrir bak og þannig hafi þeir leitt
hann á lögreglustöðina. Maðurinn seg-
ist hafa beðið leyfis að fá að ganga
frjáls en þá hafi honum verið sagt að
halda kjafti og hert hafi verið svo á
tökunum að hann fór „í kút“ með höf-
uðið á milli hnjánna. Þegar á lögreglu-
stöðina kom hafi blætt lítillega úr
fingri hans og hann hafi ætlað að biðja
um sárabindi í afgreiðslunni en hon-
um hafi þá ítrekað verið hrint niður á
trébekk sem þar stóð. Þegar þama var
komið sögu sagði lögfræðineminn að
hann hafi enn verið því sem næst
áverkalaus en það átti eftir að breyt-
ast.
Ryskingar við Hótel Borg
Lögreglumaðurinn sem lenti í rysk-
ingum við lögfræðinemann við inn-
ganginn á Hótel Borg sagði að það
væri rétt að hann hefði ýtt honum frá
dyrunum þegar hann hefði ætlað að
ryðjast inn á dansleikinn en hann
hefði ekki tekið eftir því hvort hann
hrasaði. Kveður hann lögfræðinemann
hafa sparkað í sig og reynt að skella á
sig hurðinni en það hafi ekki tekist.
Sagðist lögreglumaðurinn þá hafa
gripið kylfu og danglað í annaðhvort
læri lögfræðinemans en telur útilokað
að hann hafi hlotið nokkur meiðsl af
þvi. Með þeim hafi tekist ryskingar
sem hefðu verið stöðvaðar þegar ann-
an lögregluþjón bar að og þá hafi lög-
fræðineminn verið leiddur í hefð-
bundnu lögreglutaki á lögreglustöðina.
Lögreglumennirnir viðurkenndu ekki
að hafa sagt lögfræðinemanum að
halda kjafti og þvertóku fyrir að hon-
um hefði verið hrint niður á trébekk,
heldur sögðu að honum hefði verið ýtt
niður á hann. Öllum bar þó saman um
að lögfræðineminn hefði verið alls
ódrukkinn.
Lögreglumaðurinn neitaði því ein-
dregið að hafa slegið lögfræðinemann í
andlitið. Og lögfræðineminn neitaði
því að hafa sparkað í lögreglumann-
inn. Vitni sem leidd voru fram náðu
ekki að varpa ljósi á þetta misræmi.
Það voru líka einkum þeir atburðir
sem gerðust á lögreglustöðinni - eftir
ryskingamar við Hótel Borg - sem ollu
lögfræðinemanum því likamstjóni sem
tveir lögreglumenn og fangavörður
voru að síðustu dæmdir fyrir að hafa
veitt honum.
Lemjið þið helvítis þrjótinn!
Lögfræðineminn segir að honum
hafi verið haldið á lögreglustöðinni án
þess að vera nokkum tíma leiddur fyr-
ir varðstjóra. Hann hafi margsinnis
spurt stöðvarmanninn að því hvort
hann fengi ekki að ná tali af varðstjór-
anum. Hafi sér í fyrstu verið sagt að
hann væri ekki við en síðan hafi sér
ekki verið svarað. Er hann hafi beðið
nokkra stund bauð hann góða nótt,
gekk út og hugðist halda heim til sín.
Þá komu tveir lögregluþjónar á eftir
honum og kölluðu til hans. Hann
fylgdi þeim inn í varðstjóraherbergi
lögreglustöðvarinnar og beið þar
drykklanga stund. Síðan komu lög-
regluþjónamir aftur, leiddu hann að
kjailaradyram og báðu hann að fara úr
jakkanum. Þá sagði lögfræðineminn
að sér hefði orðið ljóst að það ætti að
færa hann í varðhald án þess að hann
fengi að tala við varðstjóra - og neit-
aði hann því að fara úr jakkanum
nema óskum hans yrði sinnt. Hjá hon-
um vora lögreglumennimir tveir en
þama bættist í hópinn óeinkennis-
klæddur fangavörður sem að sögn lög-
fræðinemans sagði: „Lemjið þið helvít-
is þrjótinn!" Lögfræðineminn barðist
áfram á móti því að vera færður úr yf-
irhöfn en þá var snúið upp á handleggi
hans svo hann var hálfboginn og allt í
einu fékk hann högg á eyrað, sem
hann taldi að honum hefði verið greitt
með gúmmikylfú. Hann varð vankað-
ur og sagði fyrir dómi að sér hefði ekki
verið alveg ljóst hvaðan höggið kom og
hvemig hann var barinn eftir þetta.
Hann rankaði við sér þegar búið var
að færa hann úr jakka og frakka en
vissi þó til að hálslín var tekið af hon-
um, belti og skór. Hann segist þó hafa
orðið þess var að hann var barinn með
kylfu yfir bringspalir og kvið. Þegar
lögfræðinemanum hafði verið stungið
í klefa fann hann til þrauta í pungnum
sem heldur betur áttu eftir að draga
dilk á eftir sér.
Sprunginn pungur
Lögfæðineminn fann til mikils sárs-
auka í hægra eistanu þegar hann gekk
Hótel Borg
Þar var maöurinn að skemmta sér þegar lögreglan haföi afskipti af honum.
...,,Þá hafi hann skellt útidyrahurðinni aftan á lögreglumanninn, sem hafi snú-
iö sér viö og slegiö hann meö krepptum hnefa á vinstri vanga svo hann datt
aftur fyrir sig á gangstéttina. Þegar hann var aö rísa upp hafi lögreglumaður-
inn staöiö yfir sér meö lögreglukylfu reidda til höggs. “
Gamla lögreglustööin í miðborginni
Þar átti haröræöiö sér staö en lögreglumenn og fangavöröur neituöu fyrir dómi aö hafa átt
nokkurn þátt í því.
heim til sín um morguninn - svo mik-
ils að hann átti erfitt um gang - en
einnig hafði hann áverka á fæti. Þegar
hann kom að heimili sínu skoðaði hann
á sér punginn og sýndi herbergisfélaga
sínum hann, sem og aðra áverka. Var
pungurinn mjög aumur og fannst ekki
fyrir eistanu, en þess í stað var egglög-
uð kúla, hörð pg spennt á stærð við álft-
aregg eða stærri. Herbergisfélaginn bar
fyrir dómi að þeir félagamir hefðu far-
ið í bað saman fóstudagskvöldið fyrir
atburðinn og þá hefði hann ekki geta
séð neinn áverka á pung lögfræðinem-
ans.
Nóttina eftir vaknaöi lögfræðinem-
inn með miklar þrautir í pungnum og
sára stingi í eistum, sem bötnuðu ekki
þó að hann tæki verkjalyf. Hann leitaði
læknis og hélt svo kyrra fyrir í hátt í
tvær vikur. Þá leitaði hann aftur lækn-
is og var pungurinn þá
„punkteraður" eða
sprunginn. Hann þurfti
að liggja með bakstra í
mánuð í viðbót og heilsa
hans var afar slæm fram
í októbermánuð en 19.
október var hann lagður
inn á Landakotsspítala
til uppskurðar. Aftur var
hann skorinn upp 13.
nóvember og þá var eist-
að fjarlægt.
Lögfræðineminn lýsir
spítalavist sinni sem
„heljar kvöl“, bæði lík-
amlegri sem andlegri,
enda léttist hann um
rúm 17 kíló á 40 dögum,
og að hann hafi ekki get-
að gengið óstuddur fyrst
eftir að hann mátti hafa
fótavist. Ári seinna var
hann ekki enn fullkom-
lega laus við þrautir sem
rekja mátti til þessa
áverka.
I frjálsu falli
'
Háski áramótanna
Þegar ég var lítil var ég oftast
hjá afa og ömmu í sveitinni yfir
áramótin. Þegar klukkan sló tólf á
miðnætti og við höföum horft á
gamla árið fjara út á skjánum og
hið nýja birtast fullt af fögrum
fyrirheitum, þá hafði afi til siðs að
taka upp haglabyssuna. Ég og
frænkur mínar röðuðum hausun-
um á okkur í útidyrnar til að
fylgjast með afa ganga út á hlað,
ganga út í kolsvart myrkrið með
haglabyssuna sína og taka sér
stööu viö ruslatunnurnar. Hund-
arnir lögðust hins vegar ýlfrandi
undir borö og gengu með skottið á
milli lappanna langt fram á nýja
árið.
Það fór kitlandi fiðringur um
magann í okkur þegar afi byrjaði
að nefna nöfn fjölskyldumeðlima
og skjóta einu skoti upp í loftið
fyrir hvern. Einu mátti gilda
hvort fólkið var statt á bænum
eða hvort það var einhvers staðar
að hella i sig kampavíni - hvert
bam, hvert tengdabarn og hvert
einasta barnabarn fékk eitt skot
fyrir sig - upp í loftið - og í sveita-
kyrröinni ómaði skothljóðið lengi.
Það fylgdi því sigurtilfinning að
heyra afa nefna nafnið sitt með
blöndu af glaðværð og stolti í mál-
rómnum - eins og það væri virki-
lega guðsþakkarvert að maður
skyldi vera þarna og maður hefði
lifað eitt ár í viðbót. Og svo til að
hnykkja á þessu kvað við skotið.
Skot sem hlaut aö heyrast um all-
an heiminn.
Byssan lögd á hiliuna
Eftir því sem árin liðu og börn-
in hans afa eignuðust fleiri börn,
fór helgin að rjátlast af þessari at-
höfn. Skothríðin varð nánast sam-
felld, stóð lengi og sparikjólarnir
veittu enga vöm gegn austfirskum
áramótaveðrum. Það var líka eins
og hver einstaklingur fengi ekki
alveg eins mikið pláss heldur
týndist í barnafjöld. Eða kannski
var það gelgjan sem var í þann
veginn að heltaka mig og gróður-
setja hjá mér löngunina til þess að
vera frekar með fullorðna fólkinu
að drekka kampavín. Þannig fór
það líka að lokum. Barnabörnin
Við leggjum okkur í
háska eins og þeir sem
hafa komist lífs af úr ein-
hverjum hörmungum
fara stundum vísvitandi
að storka örlögunum. Við
segjum við dauðann:
„Hér er ég enn! Þú náðir
mér ekki þetta árið, hel-
vítið þitt!“
uxu úr grasi og afi lagði byssuna
á hilluna.
Alltaf á þessum árstíma hugsa
ég tfi afa og sé hann fyrir mér
glaðbeittan á svip í rokinu með
hárið eins og óstýriláta kórónu á
höfðinu. Ég heyri skotið mitt, sem
markaði mér sess meðal þeirra
sem skiptu afa máli og gerðu mig
mikilvæga manneskju þó að ég
væri svo lítil og mjó að ég sæist
varla.
Víkingasveitin yfirbugar
aldraðan byssumann
Af einhverjum ástæðum hafa af-
komendur afa heitins ekki gert
haglabyssuskothríð að áramóta-
hefð. Hefðbundið flugeldagutl hefur
því alveg tekið við af þessari tignar-
legu og íslensku fjölskylduskemmt-
un.
Mér er líka til efs að gamlársgleð-
in hans afa væri látin óátalin byggi
hann í Hraunbæ um þessi áramót,
en ekki á Hrauni við Reyðarfjörð á
áttunda áratugnum. „Víkingasveit-
in yfirbugaði aldraðan byssumann í
Hraunbænum. Sautján barnabörn
mannsins horfðu á þar sem hann
var umkringdur, járnaður og leidd-
ur inn í lögreglubíl sem flutti hann
í fangageymslurnar. Manninum
verður gert að sæta geðrannsókn."
Þannig gætu kannski fyrirsagnir
vors daglega blaðs litið út þann
annan janúar 2002.
Þú náðir mér ekki!
Það er samt þessi háski sem ger-
ir áramótin svo skemmtileg. Helgi
aðventunnar og jólanna hefur slig-
Framburður óstöðugur
Lögreglumenn og fangavörður
neituðu fyrst eindregið allri sök í
málinu.
25. september 1946 voru lögreglu-
mennirnir sýknaðir en fangavörður-
inn dæmdur í 500 króna sekt til rík-
issjóðs „fyrir að hafa viöhaft óviður-
kvæmileg orð um handtekna menn“
en lögreglumennirnir höfðu borið
fyrir dómi að hann hefði sagt að
„réttast væri að berja þessa djöfla"
þó að ekki könnuðust þeir við að
hafa hlýtt þeim orðum. Fyrir Hæsta-
rétti þann 15. nóvember 1948 var hins
vegar komið annað hljóð í strokkinn
og neitaði fangavörðurinn ákveðið.
Þóttu ummælin ekki fullsönnuð og
var hann sýknaður af þeirri sök.
Fyrir Hæstarétti var fleiri atriðum
úr úrskurði héraðsdóms hnekkt. Það
kom í ljós að framburður lögreglu-
mannanna hafði reynst óstöðugur og
þeir höfðu við yfirheyrslur leynt at-
vikum sem þeir vissu um og máli
skiptu. Þegar þessi atriði væru skoð-
uð þætti ekki varhugavert að telja
sannað að lögfræðineminn hefði hlot-
ið áverkana í kjallara lögreglustöðv-
arinnar af völdum einhvers eða ein-
hverra hinna ákærðu. Þó að ekki
þætti sannað hver það væri þótti
ljóst að þeim hefði öllum verið kunn-
ugt um það misferli sem átti sér stað
við fangelsun lögfræðinemans. Það
mætti fullyrða um hvern þeirra út af
fyrir sig, að hann hefði annaðhvort
sjálfur staðið að líkamsárásinni eða
látið undir höfuð leggjast að veita
lögfræðinemanum vernd gegn
árásinni og skýra yfirboðurum sín-
um frá misferlinu. Hinir ákærðu
voru því allir fundnir sekir um að
hafa framkvæmt fangelsunina á ólög-
legan hátt. Þeir höfðu þegar verið
sviptir löggæslumannastarfa sínum
en sekt þeirra þótti hæfilega ákveðin
2.500 krónur. -þhs
Þórunn
Hrefna
skrifar
að okkur þó að jólin séu bara einu
sinni á ári. Við höfum unnið eins
og skepnur til að hafa allt svo fint,
við höfum setið með postulasvip og
gefið meira en við þáðum, við höf-
um sótt kirkju og höfum fengið nóg
af því. Nú er kominn tími til þess
að ólmast og snúa öllu á hvolf.
Við leggjum okkur í háska eins
og þeir sem hafa komist lífs af úr
einhverjum hörmungum fara
stundum vísvitandi að storka örlög-
unum. Við segjum við dauðann:
„Hér er ég enn! Þú náðir mér ekki
þetta árið, helvítið þitt!“ Og þess
vegna handleika menn stórhættu-
legar bombur og missa jafnvel
hendur eða glyrnur. Menn keyra
fullir og ákveða að jafna um fólk
sem hefur gert þeim eitthvað til
miska á árinu, menn troðast í bið-
röðum og kveikja háskalegar
brennur sem stundum berast í nær-
liggjandi hús. Menn verða ofurölvi
og sofna svo einhvers staðar á bak-
inu.
Og það er áramótagleðin. Gleðin
yfir því að hafa lifað af - enn eitt
árið.