Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1965, Blaðsíða 62

63
YFIRLIT.
Sumurin 1951 og 1952 voru gerðar athuganir á kali og
gróðurfari 288 sléttna á 130 bæjum sunnan- og norðanlands.
Var tilgangur athugananna að rannsaka þá þætti, er valdið
gætu kali, og leita að hugsanlegum úrbótum eða vörnum
gegn því.
í skýrslu þeirri, sem hér er birt um árangur þeirra at-
hugana, er viðfangsefninu gerð skil í tveimur köflum. Er
fyrri kaflinn um kal, en sá síðari um gróðurfarsbreytingar í
sléttum.
Fyrri kaflinn hefst á skilgreiningu á orðinu kal, eldri at-
hugunum og lífeðlis- og eðlisfræðilegum skýringum á fyrir-
brigðinu. Er því næst rakin saga kalára hér á landi og bent
á, að kal sé engin nýlunda í íslenzkum landbúnaði. Leitazt
er við að taka það skýrt fram, að kal orsakast af kaldri og
óhagstæðri veðráttu vetrar- og vormánuðina, sem alltaf má
búast við, og mun því aldrei hægt að umflýja kal með öllu.
Aftur á móti er talin ástæða til að reyna að minnka kal-
hættu sléttnanna og í því sambandi skýrt frá áhrifum hinna
einstöku eiginleika gróðursvæðisins á kalið.
Eru gefin upp í línuritum hlutföll milli kalinna og ókal-
inna sléttna sunnanlands- og norðan, og eru þær aðstæður
taldar hafa aukandi áhrif á kal, sem hafa meira en 50%
kalnar sléttur.
Kemur þá í ljós, að kal hefur farið nokkuð eftir lands-
hlutum. Er kal talið mest á nýbýlum kringum Reykjavík,
á Skeiðum og í Holtum, í Skaftártungu og í Þingeyjarsýslu.
Einkum munu sléttur í miðsveitum og á efstu bæjum hafa
farið illa. Norður- og austurhalli á sléttum er talinn verst-
ur, en hallalaust og slétt yfirborð að öðru leyti verra en
hallandi. Mýrarjarðvegi er talið hættast við kali, einkum ef
votur er, og skurðakerfi koma ekki að miklu gagni, ef ekki
er sléttað úr uppruðningum, enda virðist yfirborðsvatn,
sem liggur á sléttunum og frýs, stuðla mest að kalinu. Sáð-
sléttur hafa farið verr en græðisléttur og nýjar verr en gaml-