Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1955, Qupperneq 138

138
P E T E R G. F 0 0 T E
Hvorki er né mér stendur í 234, en þau.eru þýdd í 1201; ok tók upp stendur í 234, en er
fellt úr í 391 og 1201.
Þegar orð vantar í 234, er oftast auðséð, hvaða orð á að koma í eyðuna. Orð, sem
Arni bætir inn á slíkum stöðum, eru þá ekki mjög einkennandi, þó virðist þýðingin í
1201 fylgja honum alstaðar, nema þar sem slíkum orðum er ofaukið í nýja málinu.
Meira einkennandi eru leiðréttingar, sem Árni hefur gert. T. d. í 391 (= 234) stendur
ok leyndum dómi guðs; þar skrifar Arni á spássíu corr: at, sbr. 1201 occulto Dei
judicio. Öljósara dæmi er: 391 (= 2341 hefur váru til nónu jarnir; Árni ritar á spássíu
corr: messo, sbr. 1201 sacra adierunt. Ártölin eru líka einkennandi. í 1201 standa þessi
ártöl: 1052, 1056, 1057, 1080, 1198, 1199 (tvisvar), 1200 (tvisvar), is erat 5 Non:
Martii, 1200. Öll þessi ártöl, nema þau þrjú fyrstu, standa við tilsvarandi kafla í 391,
sem hefur þó einnig ýmis ártöl, sefti ekki eru tekin upp í 1201.
Sem viðbætur aftarlega í 391 eru jiær jarteiknir, er hin svokallaða C-gerð af Jóns sögu
(sbr. Bpas. I 203 og áframl hefur fram yfir 234-flokkinn. Þessar viðbætur eru ritaðar
eftir handrilinu 392 4to í Árnasafni og með annarri hendi en aðaltextinn eftir Gísla.
Samtímis hefur Árni bætt ýrnsu inn í aðaltextann og leiðrétt nokkura leshætti eftir 392.
Auðvelt er að greina þessar viðaukagreinir frá hinum fyrri, því að blekið er Ijósara og
rauðleitara. Allt þetta efni í 391, sem tekið var úr 392, vantar algjörlega í latnesku þýð-
ingunni í 1201. Við getum gengið að því vísu, að sú þýðing hafi orðið til, áður en 391-
textinn var aukinn í annað sinn.
Það er hægt að ákvarða nokkurn veginn nákvæmlega, hvenær viðaukarnir eftir 392
voru ritaðir í 391. Hdr. 392 var upphaflega í eigu Þormóðs Torfasonar. í bréfi dagsettu
2% 1701 biður Árni Þormóð að hafa með sér lil Hafnar, kæmi hann þangað jrað sumar,
nokkur handrit, þar á meðal „þad volumen 4to, er í er Jons Saga Holabiskups, Samtyn-
ingur urn Grænland og Gudmundar biskups Saga“ — þ. e. 392 í upprunalegri mvnd
þess.1 Ekki er getið meira um þetta handrit í bréfum og blöðum Árna fyrr en veturinn
1712—13, þegar hann gisti hjá Þormóði. Þá fékk hann 392 að láni og fór með það til
Hafnar vorið 1713. Tveimur árum seinna breyttist lánið í gjöf.2 Á hinn bóginn er vitað
um 391, að Árni hafði Jrað með sér á Islandi og skildi það eftir í láni hjá síra Jóni Hall-
dórssyni, jregar hann sigldi utan haustið 1712. Handritið kom aftur til Árna í Kaup-
mannahöfn árið 1724.3
Það eru Biskupa sögur Jóns Halldórssonar (Lbs. 167 4to), sem skera úr um það,
að Þormóður hafði í raun og veru fært Árna 392 sumarið 1701. og að efni úr því
handriti var þá bætt inn í 391, frekar en seinna, eða eftir 1724, þegar bæði handritin
voru aftur komin lil Hafnar. Helzta heimild Jóns Halldórssonar fyrir æfisögu Jóns
helga var vafalaust 391. Sumt hjá honum er runnið frá C-gerðinni, en allt finnst það í
391 meðal innskota og spássíugreina Árna úr 392. Aðeins á einum stað hefur Jón Hall-
dórsson leshátt, sem minnir á C-gerðina frekar en á 391: JH, 392 austan aj Gautlandi;
1) Brevveksling med Torfœus, 1916, bls. 343®—7. — 2) Ibitl. 401—2, kvittnn dagsett *%) 1712;
Kálund, Katalog over den Arnamagnœanske H&ndskriftsamling, I 601—2. ■— 3) Levned og Skrifter,
1930, II 161; sbr. Private Brevveksling, 1920, bls. 185.