Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1955, Page 130

130
BALDUR ANDRÉSSON
Þetta eru of fáar og smáar tónsmíðar til að byggja á dóm um Sveinbjörn sem píanó-
tónskáld eða fiðlutónskáld. Eg hefi jrað á tilfinningunni. að hann hafi notið sín betur
í sönglögunum.
Margir munu jrekkja heftið með 20 íslenzkum þjóðlögum, sem hann hefir valið og
raddselt. Reyndar eru ekki öll lögin íslenzk að uppruna. jjví að lagið við „Góða veizlu
gjöra skal“ er færeyskt. Það er algengt í dönskum nótnabókum við textann „Paaske-
klokken kimed mildt“. I dönsku stúdentasöngbókinni er það birt í raddsetningu tón-
skáldsins H. Rungs og jrar talio færeyskt Jjjóðlag. Hjá Sveinbirni er dúr-blær á laginu
vegna efnisins. nema á niðurlaginu. Við íslendingar erum vanir að syngja þetta lag í
óbrevttri mynd við textann: „Máninn hátt á himni skín“. „Bí. bí og blaka“ er ekki held-
ur íslenzkt. I Norges Melodier er það birt sem norskt þjóðlag við textann: „Skjære,
skjære havre“. Ennfremur er lagið við gamankvæði Jónasar Hallgrímssonar, „Það er
svo margt, ef að er gáð“ ekki íslenzkt. Þetta er hið alkunna Bellmanns-lag „Movitz
skulle bli student“. Loks er lagið „Nú er vetur úr bæ“ ekki heldur íslenzkt að uppruna.
Það er m. a. að finna í Danmarks Melodiebog, 3. hefti, og heitir þar: „Til min elskede
Mand“. Ég vil ennfremur geta þess, að í Caprice í e-dúr eftir Paganini, sem Schumann
klæddi í píanóbúning, er lagið mjög líkt. Flest hin lögin í bókinni bera ])að með sér, að
jjau eru ekki gömul. Þó er jjjóðlagið „Stóðum tvö í túni“ sjálfsagt gamalt. Þetta er
sama lagið og sungið er við vísu Egils Skallagrímssonar: Þat mælti mín móðir. A.
Hammerich telur það í bók sinni Studier over islandsk Musik sennilega upphaflega í
æoliskri tóntegund. Það bendir til þess, að lagið sé mjög gamalt, því hin elztu þjóðlög
okkar voru oftast í æoliskum eða dóriskum tóntegundum, en síðar varð lydiska tónteg-
undin algeng, og það svo mjög, að segja má, að hún hafi verið eins algeng hjá okkur
og hún var sjaldgæf annars staðar.
Fram á miðja nítjándu öld höfðu hinar stórstígu framfarir í tónlistinni með öðrum
Jjjóðum ekki náð til okkar. Meðan Bach, Mozart, Beethoven og aðrir ódauðlegir snill-
ingar lifðu og dóu, sátum við íslendingar og sungum á Grallarann, sungum tvísöng eða
einraddað í kirkjum og heimahúsum. Það var Pétur Guðjolmsen, sem fyrstur opnaði
jjessa fegurðarheima tónlistarinnar fyrir löndum sínum, sem fram að jjeim tíma höfðu
verið þeim eins og lokuð bók. Hinar klassisku og rómantisku tónbókmenntir urðu þeim
eins og opinberun. Það var ])á, að gömlu lögin urðu óðum að þoka fyrir hinni nýju tón-
list, sem þjóðin tók við fegins hendi. Séra Bjarni Þorsteinsson á Siglufirði var að eðlis-
fari fræðimaður og bjargaði frá glötun fjölda íslenzkra jjjóðlaga. Það mátti ekki seinna
vera, ]jví að þjóðin var um það bil að hætta að syngja ])au. í hinni merku bók hans,
lslenzk þjóðlög, sem kom út 1906—1909, eru um 1000 íslenzk J)jóðlög og fróðlegar rit-
gerðir um eðli íslenzka þjóðlagsins. Þrátt fyrir hina miklu jjekkingu sína samdi séra
Bjarni ekki tónsmíðar sínar í anda þjóðlagsins, heldur í anda hinnar rómantísku stefnu
samtíðarinnar. Sigfús Einarsson raddsetti mörg íslenzk þjóðlög, en gerði ])að einnig
eftir smekk samtíðarinnar. Sama er að segja um Sveinbjörn. Ef hin gömlu þjóðlög okk-
ar eiga að skína aftur með fornri prýði, þá verður að raddsetja þau í sínum upphaflegu