Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1966, Page 126

126
BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON TÓNSKÁLD
Þetta eru þær heimildir, sem einkum er stuðzt við í þessari grein, auk allnáinna
og vinsamlegra persónulegra kynna, einkum á árunum 1933-37.
Það mun snemma hafa komið í ljós, að Björgvin var óvenjulegum gáfum gæddur,
og ýmsir urðu til að kveða upp úr um það, að „Drottinn mundi ætla sér eitthvað“
með drenginn. Hann fór einförum og hneigðist til dagdrauma. En draumarnir snerust
fremur um að breyta æskuheimilinu Rjúpnafelli í stórbýli, þar sem hann yrði kóngur
í ríki sínu, heldur en hitt, sem síðar varð köllun hans og ævistarf. Kveðst hann hafa
hugsað upp ýmsar vélar og áhöld, sem áttu að greiða leiðina að þessu marki, og
undrazt það síðar, er hann sá sams konar eða svipuðum tækjum beitt vestan hafs.
Guðmundur bóndi á Rjúpnafelli, faðir Björgvins, var söngvinn maður og hafði
fagra baríton-rödd, að því er Björgvin hermir. Hann hafði verið forsöngvari í Hofs-
kirkju. Aður en Björgvin var átta ára, hafði hann lært af föður sínum öll þau sálma-
lög, sem hann kunni. Guðmundur hélt uppi heimilisguðsþjónustum daglega að vetr-
inum og alla sunnudaga að sumrinu og stýrði þá söngnum sjálfur, þar til Björgvin
tók við af honum tólf ára gamall.
Sveitalífið var fábreytt, en Björgvin ákaflega viðkvæmur og hrifnæmur. „Einn
kom með nýtt lag, annar með nýtt kvæði, þulu, gátu eða þjóðsögu. Allt varð þetta,
einkum hörnunum, óþrjótandi umhugsunarefni . . .“, segir hann. Hann telur sig hafa
haft skyggnigáfu um tíma í bernsku og um tveggja ára skeið hafi hún verið svo næm,
að varla eða ekki hafi komið svo gestur á heimilið, að hann vissi það ekki fyrir,
og stundum jafnvel hver koma mundi.
Það vakti athygli, að drengurinn var lagvís í betra lagi, en lítil skilyrði voru til
að þroska þá gáfu. Hljóðfæri voru fá í sveitinni og kunnáttumenn í tónlist engir.
Björgvin telur það hafa haft úrslitaáhrif á feril sinn, að þegar hann var tíu ára gamall
fluttist að næsta bæ við Rjúpnafell fjölskylda, sem hafði meðferðis lítið stofuorgel
eða harmoníum, og spilaði sonur hóndans á það. Sótti drengurinn þangað löngum,
og mestu yndisstundir hans voru þegar hóndasonurinn tók í hljóðfærið. Nokkru
síðar fluttist í Vopnafjörð þingeyskur maður, sem eitthvað meira kunni fyrir sér í
tónlist. Þessi maður beitti sér fyrir kórsöng í sveitinni, og tók Björgvin þátt í því
starfi. Þótt þessi söngur væri harla ófullkominn, hafði hann þó djúp áhrif á drenginn,
og um þetta leyti fóru dagdraumar hans að sveigjast æ meir í þá átt, sem ævibraut
hans átti síðar að liggja. Af sjálfsdáðum og hyggjuviti sínu uppgötvaði hann ýmis
undirstöðuatriði tónfræðinnar, þótt hann að svo komnu þekkti enga nótu.
Átján ára gamall samdi Björgvin fyrstu lög sín fyrir áeggjan Kristjáns Wium,
organista í Vopnafjarðarkirkju, en árinu áður hafði rætzt sá óskadraumur hans að
eignast sjálfur harmoníum. Voru þetta mestmegnis eða eingöngu sálmalög, og hafa
þau varðveitzt í handritum hans, sum þó umskrifuð eða fullfrágengin síðar. Einhverja
tilsögn í hljóðfæraleik fékk Björgvin hjá Kristjáni, og var það eina lónlistarkennsla,
sem hann naut, áður en hann fór til Ameríku.
Hálfnauðugur segist Björgvin hafa lagt upp í þá för, en úrslitum hafi það ráðið
meðal annars, að hann hafði þá ákveðið að verða tónskáld, og hafi sér verið Ijóst,