Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1970, Page 154

154
HANDRITIÐ GERM. QUART. 2065
iögmaður á sama tíma og Páll Hvítfeld og Knútur Steinsson hafa hér yfirráð. Eins
og getið var á bls. 147, sigldi Erlendur ásamt Gísla biskupsefni með Knúti til Danmerk-
ur á „Englinum“, og má lesa í bréfi Gísla í DI til Daða í Snóksdal, að hann komist
varla í áheyrn hjá kóngi fyrir ráðríki Knúts, og verður manni þá ósjálfrátt hugsað til
sakamála Erlends, sem hann slapp tiltölulega vel frá.
Þá eru það dönsku réttarbæturnar (Rætte bpder) á 91 blaðsíðu, sem byrja 17 bls.
síðar en hinar íslenzku enda. I þessa eyðu eru aðeins krotaðar minnisgreinar Knúts
Steinssonar á l1/^ bls. Réttarbæturnar eru með sömu hendi og dönsku landslögin
fremst. Mér þykir líklegast, að þær séu líka frá sama líma og þar á milli hafi átt að
koma Jónsbókarlög á íslenzku, sem hafi ekki verið tiltæk, en átt hafi að bæta
inn í, er til íslands kæmi. Þó að hér sé um líkur einar að ræða, þá kemur þelta sam-
an og heim við feril Hvítfeldanna. Knútur gat svo fyllt í eyðuna á eftir.
Þegar Páll Hvítfeld „afgreiðir“ Knúti Steinssyni Island á Öxarárþingi árið 1554,
þá er alls ekki ólíklegt, að hann hafi látið handrit með dönsk-norskum lögum og
norskum réttarbótum fylgja með í kaupunum. Sem hermaður hefur hann skoðað það
sem skyldu sína að framkvæma konungsskipun, fremur en bæta einhverju inn í lög-
bókina. Það að meira varð um fésektir en manndráp eftir Kristján skrifara, er fé-
græðgi konungs sjálfs að þakka eða kenna. Mér þykir því líklegast, að þeir gæðingar
konungs sem bjuggu í Björgvin eigi meiri þátt í tilkomu þessa handrits (í tvennmn
skilningi) en Knútur Steinsson, ættaður frá Langalandi. Afi Knúts, Peder Steen, d.
1493, er kenndur „til Havnelev“, en Krogager, síðar Steensgaard, var í eigu ættar-
innar fyrr og síðar.
Þá komum við að þeim handhafa hdr. Gq 2065, sem öruggar heimildir eru um,
Knúti Steinssyni, höfuðsmanni á íslandi 1554r-1559. (Eitt bréf eða dómur í DI, sem
áætlað er, að skrifað sé 1558, en nefnir Pál Stígsson sem höfuðsmann, getur ekki verið
rétt ársett.) Mér þykir þó rétt að drepa á, að milli Kristófers og Páls Hvítfelds voru
tveir aðrir danskir höfuðsmenn á íslandi, þeir Otti Stígsson (bróðir Páls) og Lárus
Múli. En e silentio eru hvorki líkur né rök til að tengja nöfn þeirra við þetta handrit.
Eins og ég gat um á bls. 144, er sama hönd á klausunum á árunum 1558, 1559 og
1571 (andlát Dóróteu móður Friðriks II). Þar sem þær að öðru leyti fjalla um K. St.,
er ljóst og raunar sannað, að Knútur hefur haldið handritinu hjá sér áfram, hvort
sem það var nú réttmæt eign hans eða ekki, en ekki látið það í hendur eftirmanni
sínum, Páli Stígssyni. Ég hef ekki átt þess kost að hera þessar greinar og klausur
saman við eiginhandarrit (bréf) Knúts sjálfs, ef til eru. En sönnunin, að hann hafi
sjálfur þar um fjallað, er gefin efnislega í Smáklausunum (206r), þar sem hann getur
brúðkaups síns 1558 og fæðingar sonar síns, Hans, á Lyngbygaard árið 1559. Þess
er getið í DBL XXII, 459 o. áfr., að þessi sonur, Hans Steensen til Steensgaard, hafi
verið uppi 1559-1594 og náði þannig aðeins 35 ára aldri, en hans er getið sérstaklega
í Dansk Adels Aarhog XXXVII, 498, en Knúts ekki. Það væri með ólíkindum, ef