Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1970, Síða 171

FRÁ IIALLGRÍMI SCHEVING
171
ISunni, lýsa því, að sú trú, að Iðunn geymdi ódauðleikans epli, hvörra guðirnir ekki
máttu án vera, ef ellinnar annmarkar og seinast dauðinn átti ekki yfir þá að koma,
hafi verið undir lok liðin, og er það þá aftur vottur þess, að kvæðið er miklu yngra
en hin guðakvæðin í Sæmundar-Eddu og líklegast gjört í kristni. Það styrkir einnig
meiningu mína um það, að kvæði þetta sé yngra hinum guðakvæðunum í Sæmundar-
Eddu, að í því kcma fram seinrii tíma umbreytingar í vorri gömlu guðafræði, svosem
til dæmis það, að í 17da erindinu eru æsir látnir sitja að drykkjugildi í Vingólfi, sem
þó var salur ásynjanna, en ekki í Valhöll, eins og vera átti eftir þeim eldri Eddu-
kvæðum. En höfundur Snorra-Eddu, sem þekkt hefur nýjustu umbreytingar í hinni
heiðnu guðafræði, er hér vor bezti leiðsögumaður. Hann segir oss (Snorra-Edda hl.
24), að Oðinn skipi einhvörjum [réttara: Einherjum] „í Valhöll og Vingólf“, og hefir
því höfundur þessa kvæðis getið sér í vonir með það, að Óðinn mundi heldur kjósa
að drekka þar með ásum, hvar gyðjurnar voru fyrir að lífga Einherja samkvæmið. En
það koma ekki einasta staðir fyrir í kvæðinu, er það sýna, að það er yngra en guða-
kvæðin í Sæmundar-Eddu, heldur lýsa því, að það er gert í kristni af þeim manni,
sem þekkti nckkuð til guðafræði Rómverja og Grikkja, og hefur hann þá eftir líkum
orðið að skilja látínu. Þessu til sönnunar færi ég það, að málverk þess skuggalífs, sem
Iðunn er látin hafa, er búið til eftir Rómverja og Grikkja guðafræði og er miklu dauf-
ara og dáðlausara en heyrir til Norðurlandanna guðafræði. Hún lýsir aldrei, svo ég
viti, í þeim kvæðum, sem vér höfum frá heiðni, lífi þeirra, sem hjá Hel búa, því hefur
höfundur þessa kvæðis kænlega fyllt þar uppí autt skarð. En vor gamla guðafræði hún
lýsir lífi Óðins Einherja og haugbúanna, þeir fyrri berjast sem hetjur, en þeir síðari
taka oft svo hraustlega fang við lifandi menn, er vilja ræna þá fé sínu, að sigurinn
verður tvísýnn. Annað skarð til á guðafræði vorri hefur höfundur kvæðis þessa fyllt
eftir áðurnefndra þjóða guðafræði. Eftir hinni fyrri er ekki tiltekinn staður sá, hvar
Nótt átti að hafa sitt aðsetur, en eftir hinni síðari er það þannig tilgreint, að Nótt er
látin eiga heima í dauðraríki (Orc0), en þó, ef ég mætti svo að orði kveða, mann-
heima megin við Styx, samanber Virg: Æneid: 6u Bók vers 390. Hér af kemur það,
að skáldið lætur þá, sem sendir voru til Iðunnar, cg var hún þó hjá Nótt, ríða göndum
til Heimis ranns eða dauðra ríkis. Hér að framan hef ég leitt til þess nokkrar líkur.
að það líti svo út sem skáldið hafi viljað búa til eins konar Pythiu úr Iðunni, og hafi
mér ekki skj átlað í þeirri tilgátu, þá er það nýr vottur þess, að hann hafi þekkt guða-
fræði Grikkja og Rómverja og notað sér af henni í kvæði þessu. Það síðasta sem mér
sýnist lýsa því, að skáldið hafi þekkt nokkuð til ritgjörða Rómverja og notað sér af
þeim, eru þær löngu lýsingar svefnsins í 13. og 14. erindi og sólaruppkomunnar í 24.
erindi; því þó lýsingar þessar séu prýddar með orðatiltækjum úr Norðurlandanna
guðafræði, þá er þó undirstaðan og aðferðin auðsjáanlega löguð eftir þess konar lýs-
ingum rómverskra skálda eða þeirra, sem eftir þeim hafa stælt; því í guðakvæðunum
í Sæmundar-Eddu finnst ekkert þessháttar, en í hinum öðrum kvæðaflokki Sæmundar-
Eddu minnist ég einasta þess fyrsta erindis í Hamðismálum, er álitizt gæti sem eftir-
stæling rómversks skáldskapar. -