Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1972, Side 164

164
ÚTGÁFA ÍSLENDINGABÓKAR í OXFORD
átt að kanna aðstæður og halda því ekki fram, sem var beinlínis ótrúlegt. Þannig
er t. d. með engu móti sennilegt, að Worm hafi ekki hugsað til þess fyrr en árið
1718 að leysa út handrit sín. Því að hann hafði verið skipaður prestur við
Nikulásarkirkju árið 1700, 1711 biskup yfir Sjálandi, og þegar árið 1704 hvarf
faðir hans úr tölu lifenda. Varla getur nokkur talið sér trú um, að fyrst högum
hans var þannig háttað, hafi hann dregið þetta svo á langinn, að hann hefði
ekki annaðhvort lokið þessu máli fyrr eða, hefði það dregizt svo lengi, hætt
alveg við það. Miklu líklegra er raunar, að hann hafi snúið aftur til föðurlands
síns eftir 3ja ára ferð og leyst út veðsett handrit sín annaðhvort á því ári eða
næsta ár á eftir.
Að svo miklu leyti sem leyfilegt er að draga ályktanir af líkum álít ég hina
sönnu ástæðu þess, sem gerðist, eftirfarandi. I æsku var Worm í eðli sínu stór-
huga og glaðsinna og fús að fórnfæra menntagyðj unum ( svo sem útgefin
minnismerki menntunar hans sjálfs bera vitni, bæði hér og erlendis), og stund-
um gaf hann sig skemmtun á vald að því marki, sem heiðvirt gat talizt. Við
slík tækifæri hefur það getað gerzt, að hann hafi safnað skuldum á Englandi, og
þar sem faðir hans, sem var strangur og siðavandur maður, gat með engu móti
fengizt til að láta syni sínurn í té jafnvel örlítið fé umfram hinn ákveðna ferða-
kostnað, enda þótt hann væri tilvonandi prófessor í heimspeki, þá óttaðist Worm,
að hann yrði vegna skuldaviðurkenninga sinna hnepptur í fangelsi, og yfirgaf
England í miklum flýti, og er hann í því uppnámi flýtti sér að taka saman farang-
ur sinn, hefur hann sjálfsagt óvitandi og annars hugar tekið með sér þessar tvær
bækur Juniusar, og í hinu sama ofboði, er hann aflaði sér nauðsynlegra f j ármuna
til að flýta sér heim, afhenti hann þær Hasbergiusi að veði ásamt öðrmn handrit-
um sínum. En hann var ekki einungis svo samvizkulaus að taka við slíku veði,
heldur einnig misfara með það á áðurgreindan hátt, án þess að ráðgast við eða
tilkynna eigandanum og að sýna jafnmikla sviksemi í gæzlu hókanna sem í af-
hendingu þeirra.
Enda þótt ég hafi dvalizt um nokkur ár í húsi frænda míns, sálugs Worms,
heyrði ég aldrei minnzt á eða vikið að þessu máli einu orði, enda var til þess
engan veginn nein ástæða, að þyrfti að draga yfir það fjöður eða afneita því.
Þetta er einnig vafalaust ástæða þess, hví Bussæus áræðir ekki eða vill ekki
minnast á útgáfu Worms í útgáfu sinni á Islendingabók Ara 1733, þar sem hann
hefur sjálfsagt álitið, að hann gerði biskupnum engan greiða með því að minn-
ast á hann þannig.
Þeir hafa verið til, sem sagt hafa, að Arni Magnússon hafi oft kvartað yfir því,
að Worm hefði rænt hirzlur sínar, og þegar hann [AM] hafi frétt, að bókin
væri í prentun á Englandi, liafi hann látið senda sér arkir úr henni til Khafnar
jafnóðum og þær komu úr pressunni, án þess höfundur vissi; hann hafi hins
vegar haldið því leyndu fyrir allra augum og vitneskju út í frá, svo að engum
hefði gefizt tækifæri til að sj á það nema nánum vini hans, Gram, sem hann hefði