Frjáls verslun - 01.04.1955, Side 21

Reykjavlkurhöfn nm aldamótin 1800
amtmanni. Gilcui [)au aðcins eina ferð milli landa, og bar
að greiða fyrir þau 36 rbsk. eftir silfurverði af hverju lestar-
rúmi skips, er rann í Jarðabókarsjóð. Vegabréfin skyldu
synd ræðismönnum Danmerkur til áritunar í öllurn höfnum
erlendis, er komið væri til. Við heimkomuna skyldu vega-
bréfin afhent sýslumanni (í Rvk. bæjarfóg.), er bar að senda
þau áfram r.il stiftamtmanns.
Af framangreindu má Ijóst vera, að skilyrði þau, sem
sett votti fyrir verzlun útlendinga við Island, með tilskip-
uninni ltá 1816, voru svo ströng, að þau útilokuðu þá frá
siglingum og jafngiltu því algjörðu banni. Mun sá og hafa
verið tilgangurinn, enda hafði engin stefnubreyting orð-
ið hjá stjórninni í þessum málum. — Fyrir kaupmenn hér
á landi, sem reka vildu bein viðskipti við önnur lönd en
Danmörku, hlaut að verða til mikils óhagræðis að mega
ekki nota erlend skip til siglinganna. Lestargjaldið var og
þungbær skattur.
Á tímabilinu frá 1839 til 1854 voru ekki gefin út ncin
lagaákvæði eða stjórnarfyrirmæli, sem máli skiptu fyrir verzl-
unina.
V iðreisnarbaráttan
Hér að framan hefir skipan og löggjöf verzlunar á
Islandi verið nokkuð lýst, frá því að einokunin var afnum-
in 1786 og ný verzlunarlöggjöf sett á árunum 1786—93,
þar til verzlunarfrelsið var innleitt árið 1855. — Allt þetta
tímabil voru verzlunarhættirnir að mestu óbreyttir í fram-
kvæmd. Aðstaða íslendinga til að fylgja fram óskum sm-
um um aukið verzlunarfrelsi var næsta veik, meðan ein-
veldið var í algleymingi og landsmenn voru sviptir öllum
afskiptarétti af málum sínum. En nú höfðu þeir atburðir
gerzt í nágrannalöndunum, er skiptu sköpum í sögu ís-
lenzku þjóðarinnar.
I hinum andlegu og stjómarfarslegu byltingum, sem
urðu hér í Norðurálfu á síðari hluta 18. og fyrri hluta 19.
aldar, risu sterkar frelsisöldur, er flæddu yfir öll lönd í
vesturhluta álfunnar og skoluðu burt hásætum einvalds-
konunga. Margir ungir íslendingar urðu gripnir af hinum
nýja frelsisanda. Tóku þcir að eggja þjóð sína lögeggjan að
hcfja samstillta baráttu fyrir alhliða endurrcisn þjóðlífsins
og gerðust sjálfkjömir leiðtogar hennar í þeirri baráttu.
Þeir hófu útgáfu fræðandi rita við hæfi alþýðu manna, í því
skyni að ná eyrum almennings, vekja hann af dvala deyfð-
ar og sinnuleysis og vinna hann til fylgis við þau þjóð-
þrifamál, er þeir vildu láta landsmenn sameinast um í þágu
eigin hags og velferðar. Án þessara málgagna hefði þeim
lítið orðið ágengt.
Áður hefir verið minnzt á afskipti Magnúsar Stephen-
sen af verzlunarmálunum, en hann beitti sér eindregið fyrir
fullu verzlunarfrelsi. En hann lét mörg önnur mál til sín
taka, cr horfðu til þarfra endurbóta og nytsamra fram-
kvæmda. Vann hann að framgangi áhugamála sinna með
FKJALS VERZLUN
45