Frjáls verslun - 01.10.1973, Síða 57

gerðar voru á skattalögunum í lok stjórnar-
hafa verið rýrðir verulega.
Allir vita, að fjármagnið er það tæki, sem
atvinnureksturinn styðst við, og þess vegna
hlýtur að vera lífsnauðsynlegt fyrir framleiðslu-
hæfni þjóðarinnar að vel sé um hnútana búið
í fjármögnun atvinnurekstursins. Eðli málsins
samkvæmt verður að gera þá kröfu til vald-
hafa í landinu á hverjum tíma, að blómlegt at-
vinnulíf fái að þrífast og það getur aðeins gerzt
með því að fyrirtækin fái að halda sem mestu
af fé sínu til rekstrar.
Við síðustu breytingu á skattalögunum gerð-
ist það meðal annars, að afskriftir voru lækk-
aðar miðað við það, sem áður var. Þá voru
felld niður ýmis nýmæli skattalaga, sem sam-
þykkt voru 1971, t. d. flýttri fyrningu, sem gat
komið sér mjög vel fyrir fyrirtæki, sérstaklega
þau, sem stóðu í miklum fjárfestingum og gátu
ráðið því, hvenær afskriftir fóru fram. Það
þýddi ekki, að endanlegir skattar væru minni,
heldur var um tilfærslu á afskriftum að ræða.
í fyrri lögunum kom svo fram hugmyndin
um svokallaðan arðjöfnunarsjóð, sem menn
voru nokkurn tíma að átta sig á, en atvinnu-
rekendur töldu eftir nánari athugun að væri
mjög til bóta. Gert var ráð fyrir tvenns konar
flokkun fyrirtækja. Þau gátu valið á milli þess
að halda óbreyttu varasjóðsfyrirkomulagi eða
myndað svokallaðan arðjöfnunarsjóð. Þetta
ákvæði var fellt niður í seinna skattalagafrum-
varpinu.
Eitt atriði í þessu sambandi var mjög rang-
túlkað, en það var ákvæðið um skattfrelsi arðs.
Málið var mjög afflutt í fjölmiðlum, og túlkað
þannig, að verið væri að hygla stórtekjumönn-
um og eignamönnum. Skattfrelsið var nú ekki
meira en af 30 þús. kr. arði. Þegar litið er til
skattfrelsis sparifjár og skuldabréfa ríkissjóðs
tel ég slæmt. að þetta skuli hafa verið fellt
niður. Það óverulega skattfrelsi af arði, sem
lögin leyfðu, var hugsað sem hvatning til auk-
innar þátttöku almennings í fjármögnun at-
vinnulífsins.
Brynjólfur: Ég vil taka undir þá skoðun, að
það hlýtur að vera nauðsynleg forsenda fyrir
skattlagningunni að fyrirtækin séu arðbær, —
þó svo, að orðið gróði virðist vera bannorð um
þessar mundir. Samt hlýtur allt kerfið að krefj-
ast nauðsynlegrar heildarendurskoðunar og
dæmi Hjartar um skattfrelsi skuldabréfa ríkis-
sjóðs er vísbending um það ósamræmi, sem á
sér stað.
Erfitt er að gera sér grein fyrir skattlagningu
fyrirtækja, nema ef einvörðungu er hugsað um
tekjuskattinn, því að álögurnar á fyrirtækjun-
um, sem þau greiða og ipnheimta, eru svo marg-
ar aðrar.
Jón: Ég held, að ekki sé hægt að kvarta und-
an því. að skattar á fyrirtækjunum, sem á ann-
að boxð skila einhverjum arði, séu of háir.
Ástandið í þjóðlífinu er þannig almennt, að
arðgjöf í atvinnurekstri er mjög lítil í saman-
burði við nágrannalöndin.
Hins vegar má finna þarna nokkra galla á.
Við nefndum áðan, hvað skattkerfið væri flók-
ið, hve gjöldin væru mörg. Þetta á ekki síður
við um atvinnureksturinn. Hann þarf að greiða
jnjög mörg og mismunandi gjöld og mörg hver
afar smá, þó að þau safnist saman. Þær fyrn-
Jón: Virðisaukaskatturinn er í eðli sínu miklu
ákjósanlegri skattur en söluskatturinn. Hann
losar skattakerfið við ákveðna vankanta, sem
eru þeim mim meir áberandi eftir því sem sölu-
skattsprósentan verður hærri.
ingarreglur, sem nú gilda, eru mjög flóknar og
erfiðar í framkvæmd, og þar gæti eflaust margt
staðið til bóta. Þessu til viðbótar vil ég nefna
aðstöðugjaldið, sem atlaga var gerð að hér á
árunum, þó að ekki tækist að skerða það nema
um þi'iðjung. Eðli þess er þó slíkt, að það verð-
ur að teljast afleit skattlagning með hliðsjón
af því. hvernig það er byggt upp og hver áhrif
það getur haft á skipulag atvinnurekstrar.
Guðmundur: Ef við sjáum heildartölurnar um
það, sem innheimtist af fyrirtækjunum, má
ljóst vera, að það er tiltölulega lítill hluti mið-
að við framleiðsluna. Fyrirtækin geta flutt tap
og ágóða milli ára. Ef þjóðfélagið lánar til tækj-
anna eins og í útgerð og fyrirtækin fá síðan
að afskrifa þau og selja á hækkandi verðlagi,
er kerfið orðið mjög vafasamt.
Jón: Það er stórlega vafasamt, hvort nokkur
raunveruleg tekjuskattlagning er af stórum
hluta atvinnurekstrarins.
Guðmundur: Það er stór hluti atvinnurekstr-
arins, sem sleppur, þannig að byrðin lendir á
tiltölulega litlum hluta hans. Er það ekki vanda-
mál líka?
Brynjólfur: Þegar við hugleiðum, hvað fyrir-
tækin greiði mikinn hluta af heildarsköttum,
er jafnframt í’étt að gera sér ljóst. hvað fyrir-
taekin hafa skilað miklum hagnaði. Höfðu þau
möguleika á að skila einhverjum arði? Verð-
myndunarkerfið hlýtur að segja okkur nokkuð
um það, hversu mikið hægt er að innheimta
með þessum fyrirtækjasköttum til þess að ná
meiri tekjum fyrir ríkissjóð.
Jón: Fjái’hæðin, sem innheimtist til ríkisins
með tekjusköttum, er ríflega helmingur af nettó-
tekjum til skatts af þeim fyrirtækjum, sem á
annað borð borguðu skatta. Nú er mjög stór
flokkur fyrirtækja, nánast heilar atvinnugrein-
ar, sem vegna mjög rýmra fyrningarreglna og
eðli atvinnurekstrarins, þ. e. að fyrirtækin nota
fyrnanlegar eignir og tilfærsluheimildir, borga
nánast enga eða mjög óverulega tekjuskatta.
Ríkið lánar t. d. fjármagn til kaupa á skipi.
FV 10 1978
57