Frjáls verslun - 01.07.1977, Blaðsíða 41

höfðu allir þann háttinn á. Þeir
sem eru svo lánsamir að kunna
að slaka á, geta þannig öðlast
mikilvæga og oft nauðsynlega
hvíld á mjög stuttri stundu.
Þeir sem eiga erfitt með að
sofna að kvöldi vegna áleitinna
hugsana, geta reynt aðferð sem
mörgum hefur dugað til að
slaka á. Hún er sú að spenna
greipar mjög fast og losa síðan
takið hægt og rólega. Því hæg-
ar, því betur fæst tilfinningin
fyrir slökun og möguleikar á
því að geta stjórmað slökun-
inni aukast að sama skapi.
Gömul húsráð hafa reynst
mörgum hjálp sem eiga erfitt
um svefn. Eitt er að liggja
nokkra stund í heitu baði áður
en gengið er til náða. Annað er
að taka sér drjúga kvöldgöngu.
Þriðja ráðið er að drekka glas
af heitri mjólk áður en farið er
að sofa. Hvort sem hér er um
kerlingabækur að ræða eða hé-
giljur, þá er það staðreynd að í
mjólk er aminosýra (trithopan)
sem verkar róandi. Ekki má
gleyma þeirri aðferð sem senni-
lega hefur gefist íslendingum
bezt, en það er að lesa í góðri
bók fyrir svefninn.
Dugi ekkert af þessu munu
flestir læknar mæla með væg-
um róandi lyfjum. Læknar
telja það mun betra en að liggja
andvaka og eigi því fólk erfið-
ara með að sofna eftir því sem
það reynir meira. Slíkt ástand
getur leitt af sér varanlegt
svefmleysi sem er alvarlegur
kvilli.
TÍMABUNDIÐ SVEFNLEYSI
Næstum hver einasta mann-
eskja á einhverntímann við
tímabundið svefnleysi að stríða.
Dr. A. Kales, sem er forstöðu-
maður svefnrannsóknarstofn-
unar Pennsylvaniaháskóla, seg-
ir að algengt sé að kvíði fyrir
einhverju, sem morgundagur-
inn beri í s'kauti sér, valdi fólki
svefnleysi og sé það jafn al-
gengt að tilhlökkun yfir ein-
hverju ánægjulegu sem mun
gerast næsta dag. Tímabundið
svefnleysi getur einnig stafað
af breyttum lífsháttum, svo
sem yfirvinnu eða breyttum
vinnutíma. Tímabundið svefn-
leysi er mun alvarlegra en al-
mennt er talið, segir Dr. Kales,
því við höfum nú vitneskju,
sem byggist á rannsóknum, um
að tímabundið svefnleysi leiðir
í mörgum tilfellum af sér meiri
háttar truflanir á svefnvenjum
og varanlega erfiðleika með
svefn. Fólk ætti því ekki að
draga það að hafa samband við
lækni, jafnvel þótt kvillinn sé,
„ekki merkilegri“ en svefn-
leysi.
ORSAKIR SVEFNLEYSIS
Sá sem á við tímabundið
svefnleysi að stríða t.d. vegna
streitu, þunglyndis eða of-
þreytu, fer ósjálfrátt að kvíða
því að næsta nótt muni einnig
verða andvökunótt og að
morgni verði hann jafnvel enn
þreyttari í stað þess að vakna
úthvíldur og hress. Slíkur víta-
hringur getur auðveldlega leitt
af sér meiriháttar truflanir
bæði andlega og líkamlega.
Stundum getur svefnleysi
stafað af truflunum á líffæra-
starfsemi, verkjum og ofnæmi.
Mun oftar eru orsakirnar þung-
lyndi (depression) eða aðrar
geðrænar truflanir. Rannsóknir
víð háskóla í Pennsylvaniu hafa
sýnt að sá sem þjáist af svefn-
leysi eða svefntruflunum er
gjarn á að byrgja inni vanda-
málið og á erfitt með að leita
hjálpar. Rannsóknir hafa einn-
ig leitt í ljós að þegar einstak-
lingur með þetta vandamál sef-
ur, þá er hjartslátturinn og önd-
unin hraðari en eðlilegt telst
auk þess sem líkamshitinn er
meiri.
Dr. Peter Hauri hefur unnið
að rannsóknum á svefntruflun-
um við Dartmouth — Hitchcock
Sleep Clinic í New Hampshire.
Hann telur að varanlegar trufl-
anir á svefni orsakist oft vegna
þess að sá sem á við vandamál
að stríða, sem í sjálfu sér orsak-
ar tímabundna truflun á svefni,
tengir ósjálfrátt vandamálið við
það að leggjast til svefns. Sem
dæmi um þetta bendir Dr.
Hauri á að einstaklingur sem
stendur í ströngu, t.d. vegna
hjónaskilnaðar, geti að tölu-
verðu leyti slitið sig frá því að
hugsa um vandann þann tíma
sem hann er að störfum, en
hugsanirnar ásækja hann hins-
vegar fyrir alvöru þegar hann
liggur í rúminu einn, eða eftir
að aðrir eru sofnaðir.
Á þennan hátt tengjast
vandamálin nóttinni og svefn-
inum í undirmeðvitundinni og
geta þannig orsakað svefntrufl-
anir í mun lengri tíma en upp-
haflega vandamálið varði, jafn-
vel í áratug eftir að streitu-
tímabilinu lýkur.
Dr Hauri segir að rannsóknir
þeirra í New Hampshire sýni
að rétt sé að Ihlusta betur en nú
er gert á heilræði eldra fólks,
nefnilega það, að fólk sem á
við persónuleg vandamál að
stríða, svo sem ástarsorg, ást-
vinamissi og ofþreytu, hafi gott
af því að skipta um umhverfi
smátíma. Þetta reynist vera
staðreynd, segir Dr. Hauri, en
bætir við að það sé oft nægilegt
að skipta um rúm. Einungis
með því að láta fólk, sem þjáist
af tímabundnu svefnleysi, taka
sér viku frí og ferðast má ráða
bót á þessu, eða jafnvel með
breytingum á rúmi og svefn-
stað, t.d. með vatnsrúmi eða
hengihvílu getur fólk ráðið bót
á tímabundnu svefnleysi, segir
Dr. Hauri.
Þótt aðlögunarhæfni manns-
ins sé mikil, getur langvarandi
spenna, of mikil vinna, stöðug-
ar heimiliserjur eða ofnotkun
örvandi efna, t.d. kaffi, orsakað
truflanir á svefni og eðlilegri
hvíld. Þegar slíkar truflanir
koma fram er sú hætta ávallt
fyrir hendi að þær fari að snúa
uppá sig eins og snjóbolti og
afleiðingin verði langvarandi
svefnleysi, sé ekki brugðist við
í tíma og leitað til læknis. Það
er rétt að hafa hugfast að hug-
takið svefnleysi þýðir ekki að
viðkomandi sé andvaka á
hverri nóttu, heldur að hann á
erfitt með svefn, sefur illa og
honum nýtist ekki svefninn til
eðlilegrar hvíldar.
Dr. Kales segist ráðleggja
sínum ,,svefnleysissjúklingum“
að temja sér reglubundnari lífs-
hætti, ákveðinn háttatíma,
FV 7 1977
41