Frjáls verslun - 01.07.1989, Qupperneq 66

BRÉF FRÁ ÚTGEFANDA
STÓRGÖLLUÐ
VINNULÖGGJÖF
Því verður ekki á móti mælt að kjarabaráttan á
íslandi hefur tekið á sig ákveðið mynstur á síðustu
áratugum. í stórum dráttum er það mynstur þannig að
fjölmennar starfstéttir semja fyrst um kaup og kjör og
oftast er það láglaunafólkið sem fyrst gerir samninga
sína. í kjölfar slíkra samninga fylgja tíðast yfirlýsingar
aðila vinnumarkaðarins og ríkisvaldsins að barist
verði gegn því með öllum tiltækum ráðum að aðrar
stéttir fái meiri launahækkanir hlutfallslega og eftir
hverja einustu samningalotu heyrast yfirlýsingar um
að með nýgerðum kjarasamningum sé stefnt að launa-
jöfnuði. Blekið er vart þornað í undirskriftum samn-
ingamanna áður en baráttan hefst á öðrum vígstöðvum
og þá eru samningar láglaunafólksins notaðir sem lág-
marksviðmiðun. Aðrir fara fram á og fá meira í krafti
aðstöðu sinnar. Þetta verður síðan til þess að þeir
samningar, sem búið var að gera, halda ekki og spenna
og órói eru því viðvarandi á vinnumarkaðnum. Það
virðast alltaf vera yfirvofandi verkföll einhverra hinna
fjölmörgu starfstétta og í mörgum tilfellum eiga at-
vinnurekendur nánast engra kosta völ. Þeir verða að
semja til þess að starfsemin lamist ekki — til þess að
þeir sitji ekki uppi með það að fámennar starfstéttir í
fýrirtækjum þeirra stöðvi reksturinn og stofni þar með
fyrirtækinu og atvinnu þeirra, sem þegar hefur verið
samið við, í hættu.
Gott dæmi um fyrirtæki, sem verður harkalega fyrir
barðinu á kerfi kjarabaráttunnar á Islandi og því fyrir-
komulagi sem viðgengst hjá launþegahreyfingunni,
eru Flugleiðir. Það hefur komið fram hjá forsvars-
mönnum Flugleiða að starfsmenn félagsins séu í
hvorki fleiri né færri en 39 verkalýðsfélögum. Vitan-
lega eru aðeins örfáir í sumum þessara félaga en samt
nógu margir til þess að hver og einn hópur getur stöðv-
að reksturinn. Fyrir utanaðkomandi aðila virðist
stundum svo að Flugleiðir eigi í ævarandi launastríði
við starfsfólk sitt og það sé nánast happdrætti hvort
rekstur félagsins geti gengið frá degi til dags vegna
verkfalla. Þarna sjást einnig hvað augljósustu dæmin
um hverju fámennir hópar geta náð fram í krafti að-
stöðu sinnar og hve lítið allar yfirlýsingarnar um al-
menna launastefnu hafa að segja. Þannig eru t.d. þær
prósentutölur, sem heyrast nefndar eftir samninga
flugmanna og flugfreyja, allt aðrar en þegar fjölmenn-
ar launastéttir eiga hlut að máli. Báðar þessar starf-
stéttir hafa prýðileg laun og þá sérstaklega flugmenn
sem hljóta að teljast hálaunastétt miðað við það sem
gerist í íslensku þjóðfélagi en hækkun mánaðarlauna
þeirra getur slagað upp í heil mánaðarlaun hjá lág-
launafólkinu. Fyrir utanaðkomandi aðila er ákaflega
erfitt að átta sig á því hvaða sérstöðu þessi ákveðni
starfshópur hefur meðal almenns launafólks á íslandi
og hver séu rökin fyrir því að hann á að hafa slíka
sérstöðu.
Vitanlega eru það fleiri en flugmenn og flugfreyjur
sem nota aðstöðu sína til þess að knýja fram meiri
launahækkanir — í einni eða annarri mynd — en gerist
og gengur í þjóðfélaginu og vitanlega eru það fleiri
fyrirtæki en Flugleiðir sem standa frammi fyrir vanda-
málum sem þessum þótt vandi þess félags sé kannski
hvað mestur vegna eðlis starfsemi þess. Ut af fyrir sig
er kannski ekki hægt að álasa neinni starfstétt þótt
hún noti aðstöðu sína til þess að kreista fram allt það
blóð sem mögulegt er að ná úr kúnni. Hér er í raun um
að ræða kerfisvandamál sem stéttarfélagakerfið hefur
skapað. Hér er um að ræða vandamál sem virðist svo
viðkvæmt að enginn treystir sér til þess að taka á því.
Þar á verkalýðshreyfingin stóra sök og getur í raun
sjálfri sér um kennt að sagan skuli alltaf vera að endur-
taka sig. Islenska vinnulöggjöfin og löggjöf um stéttar-
félög og vinnudeilur hlýtur að vera stórgölluð og bein-
línis bjóða upp á hagsmunapot fámennra starfstétta
sem síðan brýtur niður alla kjarasamninga fyrr eða
síðar. Þótt allir viðurkenni vandann er enginn sem
sýnir raunverulegan áhuga eða vilja til þess að taka á
honum. Það hlýtur að vera verkefni löggjafans að taka
af skarið og gera skynsamlegar umbætur á umræddri
löggjöf og það hlýtur einnig að vera hagsmunamál ís-
lensku launþegahreyfingarinnar í heild að það verði
gert. Okkur er tamt að líta á rétt fólks til þess að semja
um kaup og kjör sem heilagt vé sem ekki megi hrófla
við og í þeim tilfellum sem stjórnvöld hafa gripið til
þeirra ráða að stöðva vinnudeilur með lagasetningu
hefur ekki staðið á almennri fordæmingu hjá laun-
þegaheyfingunni, jafnvel þótt flestir eða allir þar sjái
og viti að slíkar ráðstafanir geta verið nauðsynlegar og
tryggi betur hag fólks en sá skollaleikur sem ella er
leikinn.
66