Frjáls verslun - 01.09.1999, Blaðsíða 25

FJÁRMÁL
Samruni og samkeppni
Ég held því að samruni tveggja viðskiptabanka muni ekki raska samkeppnisstöðunni með neinum afgerandi hætti. Eftir
sem áður verða stórir keppinautar á markaðnum sem ætti að tryggja næga samkeppni.
þjóna viðskiptavinum sínum á hverjum
tíma. Því þurfa bankar að taka breyting-
um í samræmi við umhverfi sitt.
Netið og bankarekstur En hvað mælir
með því að viðskiptabankar sameinist?
Svarið er: Tækniþróun, alþjóðavæðing og
afnám hafta og þörf á lækkun rekstrar-
kostnaðar. Tilkoma Internetsins mun
hafa meiri áhrif á bankarekstur í framtíð-
inni en flesta órar fyrir í dag. Kostnaður-
inn við innleiðingu nýrrar tækni, sem er
forsenda þess að bankar standist sam-
keppni við nýja keppinauta, verður gríðar-
legur. Og það þarf stórrekstur til að
standa undir honum.
Alþjóðavæðing er einnig að stórum
hluta tæknilegs eðlis. Með Internetinu
geta bankar heimsins keppt um hylli við-
skiptavina án tillits til landamæra. Og sú
samkeppni fer fram þar sem viðskiptavin-
urinn er á hverjum tíma, hvort heldur það
er heima í stofu, í bílnum, eða á flugvellin-
um. Verðlagning mun smám saman verða
alþjóðleg. Sá sem ekki getur boðið kjör
sem standast alþjóðlegan samanburð
verður á endanum undir í samkeppninni.
Staðbundin vernd mun minnka Öll höft
í ljármálaviðskiptum hafa nú verið afnum-
in en ennþá búa bankar við staðbundna
vernd af ýmsum toga, sem skapast meðal
annars af nálægð afgreiðslustaða og sam-
eiginlegu tungumáli. Sú vernd mun
minnka verulega eftir því sem viðskipta-
vinirnir læra að nýta sér upplýsingar og
samanburð á Internetinu.
Með vaxandi samkeppni frá nýjum
keppinautum innanlands og utan, þurfa
bankar að leita allra leiða til að lækka
reksturskostnað sinn. Þetta er þeim mun
þýðingarmeira sem fyrirsjáanlega er þörf
fyrir stórfelldar þárfestingar í tækni á
komandi árurn.
Hagkvæmni enn of lítil Hér á landi er
hagkvæmni bankakerfisins of lítil. Þótt hún
hafi aukist undanfarin ár er hlutfall kostn-
aðar og tekna ennþá um 70% þegar litið er
á meðaltal viðskiptabankanna þriggja auk
sparisjóðanna á síðasta ári. Til samanburð-
ar er þetta hlutfall 45 - 60% hjá stærri bönk-
um í Bandaríkjunum og Bretlandi og um 50
- 65% annars staðar á Norðurlöndunum.
Ljóst er því að þörf er á frekari hagræðingu
í íslenska bankakerfinu. Reynslan, bæði
hér á landi og erlendis, sýnir að fljót-
virkasta og árangursríkasta leiðin tíl að
lækka kostnað er að sameina fyrirtæki.
Sambjöppun og samkeppni En hvað þá
með samkeppnina? Eðlilegt er að menn
spyrji hvort frekari samþjöppun myndi
ekki draga um of úr henni. Til að svara því
er nauðsynlegt að átta sig á því hvernig
fjármálamarkaðurinn er byggður upp í
dag. Lítum þá íyrst á lánamarkaðinn. Til
þess að ná heildarmyndinni er mikilvægt
að hafa í huga að erlendir bankar gegna
nú þegar stóru hlutverki á íslenska lána-
markaðnum með lánveitingum til rikisins,
sveitarfélaga og stærri fyrirtækja. Einnig
er mikilvægt að hafa í huga að íbúðalán
eru að mestum hluta á vegum ríkisins og
þar með utan bankakerfisins. Sé markað-
urinn skoðaður með þetta í huga sést að
Ibúðalánasjóður er stærsti aðilinn á mark-
aðnum með tæplega 33% hlut. Landsbank-
inn er með tæplega 16% hlut, íslandsbanki
tæplega 12%, Búnaðarbankinn um 9%,
sparisjóðirnir 8% og erlendir bankar eru
alls með ríflega 12% af íslenska lánamark-
aðinum.
Sé svo litið á markað fyrir sparnað,
sem er hin hliðin á starfsemi banka, kem-
ur í ljós að lífeyrissjóðir geyma
langstærsta hluta sparnaðarins, eða sam-
tals um 58%. Sparnaður I gegnum lífeyris-
sjóðakerfið er að mestum hluta skyldu-
sparnaður og bankar, verðbréfafyrirtæki
og líftryggingafyrirtæki keppa um viðbót-
arsparnað landsmanna. Stærsti bankinn
er með 10,5% hlutdeild í sparnaðinum og
bankarnir í heild ríflega 24%. Verðbréfa-
sjóðir eru með 10,4% og sparisjóðirnir
7,4%.
Samruni tveggja banka Ég lield því að
samruni tveggja viðskiptabanka muni
ekki raska samkeppnisstöðunni með
neinum afgerandi hætti. Eftír sem áður
væru stórir keppinautar á markaðinum
sem ætti að tryggja næga samkeppni. Þar
við bætist að innan tíðar verða íslenskir
bankar að keppa af fullum þunga á alþjóð-
legum markaði gegnum Internetið. Nú
þegar hafa meira en helmingur allra ís-
lenskra heimila aðgang að Internetinu og
75% landsmanna eru með aðgang að Net-
inu ef vinnustaðir og skólar eru einnig
taldir með.
Sameining viðskiptabanka er því að
mínu matí bæði nauðsynleg og skynsam-
leg leið til að skapa þeim eðlilega sam-
keppnisstöðu í alþjóðlegu umhverfi. 55
Alþjóðleg verðlagning
Með Internetinu geta bankar
heimsins keppt um hyiii viðskipta-
vina án tillits til landamæra. Og
sú samkeppni fer fram þar sem
viðskiptavinurinn er á hverjum
tíma, hvort heldur það er heima í
stofu, í bílnum, eða á flugvellin-
um. Verðlagning mun smám sam-
an verða alþjóðleg. Sá sem ekki
getur boðið kjör sem standast al-
þjóðlegan samanburð verður á
endanum undir í samkeppninni.
Bankarekstur á Netinu
Tilkoma Internetsins mun hafa
meiri áhrif á bankarekstur í fram-
tíðinni en flesta órar fyrir í dag.
Kostnaðurinn við innleiöingu nýrr-
ar tækni, sem er forsenda þess að
bankar standist samkeppni við
nýja keppinauta, verður gríðarleg-
ur. Og það þarf stórrekstur til að
standa undir honum.
Enn of lítii hagkvæmni
Hér á landi er hagkvæmni banka-
kerfisins of lítil. Þótt hún hafi auk-
ist undanfarin ár er hlutfall kostn-
aðar og tekna ennþá um 70% þeg-
ar litið er á meðaltal viðskipta-
bankanna þriggja auk sparisjóð-
anna á síðasta ári. Til samanburð-
ar er þetta hlutfall 45 - 60% hjá
stærri bönkum í Bandaríkjunum og
Bretlandi og um 50 - 65% annars
staðar á Norðurlöndunum.
25