Morgunblaðið - 05.01.2001, Blaðsíða 19

VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. JANÚAR 2001 19
SEÐLABANKI Bandaríkjanna
lækkaði sem kunnugt er stýrivexti
um 50 punkta á miðvikudag. Lækk-
unin kom í sjálfri sér ekki óvart
heldur tímasetning hennar, enda átti
vaxtaákvörðunarnefnd ekki að koma
saman fyrr en í lok janúar. Stýri-
vextir í Bandaríkjunum eru nú 6%.
Birgir Ísleifur Gunnarsson seðla-
bankastjóri segir lækkunina í
Bandaríkjunum ekki gefa ástæðu til
vaxtalækkunar hér á landi enda séu
aðstæðurnar allt aðrar en þar í
landi.
„Þenslan er meiri hér en í Banda-
ríkjunum og þó svo að ýmislegt
bendi til að það sé að draga úr henni
eru vísbendingarnar ennþá ekki
nægilega sterkar og öruggar til að
breyta um stefnuna í peningamál-
um. Í Bandaríkjunum hafa hins veg-
ar komið fram afdráttarlausar vís-
bendingar um mun hægari hagvöxt.
Við erum enn með mjög spenntan
vinnumarkað, atvinnuleysi er hér
undir 2% en síðustu tölur sem við
höfum um atvinnuleysi í Bandaríkj-
unum voru 4,9%. Vinnumarkaðurinn
hér er því töluvert spenntari. Við er-
um einnig með meiri verðbólgu.
Mælingar okkar í desember sýndu
4,2% verðbólgu en hún er um 3,3% í
Bandaríkjunum.
Þá er enn mun meiri útlánavöxtur
hjá innlánsstofnunum hér heldur en
er í Bandaríkjunum, eða 25% síðustu
12 mánuði þegar sambærilegt hlut-
fall var 12% í Bandaríkjunum. Að
vísu erum við með peningamagns-
vöxt, sem er ein vísbendingin um
hugsanlega verðbólgu. Hann var hér
rétt um 10% síðustu 12 mánuði en
8,8% í Bandaríkjunum.“ Birgir Ís-
leifur segir ljóst að töluverður þrýst-
ingur hafi verið á gengi krónunnar
og það hafi látið undan síga á síðasta
ári. Dollarinn hafi hins vegar verið í
sögulegu hámarki þar til fyrir
skömmu.
„Þetta eru allt mjög sterkar vís-
bendingar um að vandamálin séu
töluvert önnur í Bandaríkjunum
heldur en hér,“ segir hann.
„Þeir telja sig þurfa að lækka
vexti til að örva efnahagslífið og ef
það tekst þá njótum við jú alltaf góðs
af því enda er sterkt efnahagslíf á
okkar helstu viðskiptasvæðum auð-
vitað til hagsbóta fyrir okkur.
Þenslan er hins vegar enn svo
mikil hér að við teljum ekki tíma-
bært að breyta um peningamála-
stefnu,“ segir Birgir Ísleifur.
Tilefni til hækkana síðar á árinu
Ingólfur Bender, hagfræðingur
hjá greiningu Íslandsbanka-FBA,
spáir því að Seðlabanki Íslands byrji
að lækka hér vexti um eða eftir mitt
árið. „Lækkunin mun nema u.þ.b.
100 punktum eða einu prósentustigi
áður en árið er á enda. Hún verður
meðal annars til þess gerð að bregð-
ast við vaxtalækkunum í Bandaríkj-
unum, vaxtalækkunum sem búist er
við á evrusvæðinu einhvern tímann á
árinu, vaxtalækkunum í Bretlandi
og í fleiri af okkar viðskiptalöndum.
Þannig tel ég að lækkunin í Banda-
ríkjunum nú muni hafa áhrif enda
eykur hún vaxtamuninn á innlend-
um og erlendum vöxtum,“ segir Ing-
ólfur.
Hann segir ýmislegt benda til
þess að enn muni draga úr vexti eft-
irspurnar síðar á árinu. Spá hans um
vaxtalækkun Seðlabankans byggist
því ekki eingöngu á lækkunum í við-
skiptalöndunum, heldur á því að um
og eftir mitt ár komi fram skýr
merki um að verðbólgan hér á landi
stefni á viðunandi stig.
Aukið svigrúm til lækkunar
Edda Rós Karlsdóttir, yfirmaður
greiningardeildar Búnaðarbankans
– verðbréfa, tekur í sama streng og
Ingólfur. Hún segir lækkunina
vestra auka svigrúm hér heima til
vaxtalækkunar, enda sé vaxtamunur
við útlönd að aukast. „Tvennt mælir
hins vegar á móti vaxtalækkun í
bráð. Í fyrsta lagi þurfa að koma
skýrari vísbendingar um hjöðnun
undirliggjandi verðbólgu, því vaxta-
lækkun getur aukið við verðbólgu-
þrýsting. Verðbólgumælingar í
janúar og febrúar koma til með að
skipta miklu máli. Í öðru lagi fylgir
Seðlabanki Íslands gengismarkmiði
og hefur tilkynnt að hann muni verja
gengi íslensku krónunnar innan
ákveðinna vikmarka. Mikill vaxta-
munur styður krónuna og þar sem
krónan er mjög veik fyrir setja vik-
mörkin bankanum skorður.“ Edda
Rós segir þetta hins vegar vekja þá
spurningu hvort kominn sé tími til
að hverfa frá gengismarkmiði yfir í
verðbólgumarkmið og auka sjálf-
stæði Seðlabankans. „Við það yrði
stefna bankans markvissari og jafn-
framt sveigjanlegri,“ segir hún.
Óbein vaxtahækkun hérlendis
Arnar Jónsson, sérfræðingur í
gjaldeyrisviðskiptum á viðskipta-
stofu Landsbanka Íslands, telur
vaxtalækkun hérlendis alls ekki
tímabæra, nægjanlega skýr merki
um lækkandi verðbólgu sé enn ekki
að sjá. „Gengi krónunnar hefur
veikst mikið og því er vandséð að
það þjóni markmiðum Seðlabankans
að fara að draga úr vaxtamun, þ.e.
lækka vexti. Ég held að menn hug-
leiði það frekar þegar, og ef, krónan
styrkist aftur.“ Arnar segir að líta
megi svo á að vaxtalækkun í Banda-
ríkjunum sé óbein vaxtahækkun
hér, vegna aukins vaxtamunar. „Í
ljósi þess hvernig aðstæðurnar eru
hjá okkur væri ekki hægt að rétt-
læta vaxtalækkun núna. Það er of
snemmt að fara að slaka á aðhaldi
peningastefnunnar. Hins vegar ef
við horfum 6–12 mánuði fram í tím-
ann verður jafnvel hægt að slaka á
þessu, ef tvennt hefur gerst, að verð-
bólgan hafi lækkað og að krónan hafi
styrkst,“ segir hann.
Um áhrifin í Bandaríkjunum segir
Arnar lækkunina hafa verið við-
brögð við augljósum samdrætti í
bandaríska hagkerfinu. Hagvísar
undanfarinna mánuða hafi eindregið
bent til mun minni hagvaxtar fram-
undan og sennilega samdráttar.
„Þessi vaxtalækkun skilar sér ekki
fyrr en eftir eitt ár og bandaríski
seðlabankinn er sennilega að reyna
að vera á undan hagsveiflunni með
því að lækka vexti í tíma. Þeir eru að
reyna að ná með þessu hinni svoköll-
uðu mjúku lendingu og forðast þá
hörðu lendingu sem menn sjá fyrir
sér að sé framundan í Bandaríkj-
unum,“ segir Arnar Jónsson.
Tækifæri skapast til lækkana
„Það er vel skiljanlegt að Seðla-
banki Íslands hiki við að lækka vexti
í ljósi þess hversu nálægt vikmörk-
um krónan er nú,“ segir Óskar
Hauksson, staðgengill fram-
kvæmdastjóra viðskiptastofu
SPRON. „Aftur á móti tel ég líklegt
að dragi talsvert úr útstreymi gjald-
eyris á árinu vegna hugsanlega
minni fjárfestinga lífeyrissjóða er-
lendis og minni einkaneyslu. Því
skapist fljótlega tækifæri til að leið-
rétta vexti án þess að áhrifin á gengi
krónunnar verði of mikil.“
Vaxtalækkunar ekki
að vænta hérlendis