Morgunblaðið - 05.01.2001, Blaðsíða 40

MINNINGAR
40 FÖSTUDAGUR 5. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Matthildur Sig-ríður Magnús-
dóttir, Hverfisgötu
46, Hafnarfirði,
fæddist á Giljum í
Mýrdal, V-Skafta-
fellssýslu 14. nóvem-
ber 1901. Hún lést 31.
desember síðastlið-
inn. Foreldrar henn-
ar voru hjónin Magn-
ús V. Finnbogason,
bóndi í Reynisdal,
Mýrdal, f. 20.12.
1874, d. 11.1. 1959 í
Hafnarfirði, og Guð-
rún Jónsdóttir, f.
20.8. 1879, d. 30.7. 1907 í Reyn-
isdal. Magnús var tvíkvæntur en
missti fyrri konu sína, Guðrúnu,
30.7. 1907, frá fjórum ungum
börnum sínum, en kvæntist aftur
og átti þrjú börn með seinni konu
sinni.
Sigríður var elst systkina sinna,
en alsystkini hennar voru: Finn-
bogi, f. 1903; Áslaug, f. 1905, og
Jónína, f. 1907. Hálfsystkini henn-
ar voru: Gunnar
Kristinn, f. 1912;
Haukur, f. 1913, og
Auður Sigrún, f.
1916.
23.12. 1933 giftist
Sigríður Páli Hjör-
leifssyni sjómanni, f.
9.11.1895 í Sandaseli
í Meðallandi, en
hann lést á heimili
þeirra 16.12. 1985.
Þau hjónin voru því
bæði Vestur-Skaft-
fellingar.
Þau eignuðust tvö
börn, fyrra barnið
dó í fæðingu, síðara barnið er
Guðrún S. Pálsdóttir, f. 14.9. 1939,
gift Halldóri Sigurðssyni, f. 25.3.
1936. Guðrún eignaðist fimm
börn, sem öll eru á lífi: Ragnar, f.
1958, Hallfríður, f. 1961, Sigurður
Páll, f. 1969, Emil Andres, f. 1972,
og Ásgeir, f. 1978.
Útför Sigríðar fer fram frá
Hafnarfjarðarkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 15.
Á annan í jólum fórum við Hauk-
ur með ömmu Diddu að heimsækja
Siggu frænku sem lögð hafði verið á
sjúkrahús í fyrsta skipti á ævinni, 99
ára gömul. Hauki þótti mikið til
frænku sinnar koma eins og okkur
öllum í fjölskyldunni. Hafði hann
einstaklega gaman af því að heim-
sækja Siggu á Hverfó og mest þótti
honum um vert að fá að leiða hana í
kjallarann að sækja rifsber eða rab-
arbara. Hún þreyttist aldrei á að
segja honum hvað hann væri fal-
legur og myndarlegur drengur, svo
líkur afa sínum eins og hann var á
þessum aldri, hann hefði þó ekki
hárliðina sem afi Haukur hefði haft.
Afi Haukur, sem var yngsti bróðir
Siggu, hafði greinilega verið í miklu
uppáhaldi hjá systur sinni.
Í heimsókninni á sjúkrahúsið
færði Haukur Siggu mynd, myndin
var af sjúkrabíl. Hann stóð við rúm-
gaflinn hjá henni og spurði fullur
eftirvæntingar: „Sigga fórstu í
sjúkrabíl?“ Svarið var já, aðdáunin
leyndi sér ekki. Við amma stóðum á
milli þeirra og bárum spurningarnar
og svörin á milli barnsins og öld-
ungsins sem höfðu fullan hug við
samræðurnar, þótt milligöngumenn
væru nauðsynlegir að þessu sinni.
Þetta var aðdáunarvert og kærleik-
urinn á milli þeirra leyndi sér ekki.
Það var því í anda þessarar heim-
sóknar að sex ára gamall drengur-
inn tók í hönd frænku sinnar og
kyssti á handarbak hennar í kveðju-
skyni eins og sannur hefðarmaður.
Við kveðjum vinkonu okkar og
frænku með trega en full þakklætis
fyrir allar góðu stundirnar sem við
áttum saman.
Hulda Mjöll, Friðrik og börn.
Hinn 31. desember árið 2000 and-
aðist í hárri elli á Landspítala í
Fossvogi, Reykjavík, Matthildur
Sigríður Magnúsdóttir frá Reynis-
dal, Hverfisgötu 46, Hafnarfirði.
Sigríður eða Sigga eins og hún
var venjulega kölluð var fædd á Gilj-
um í Mýrdal hinn 14. nóvember
1901. Elsta barn foreldra sinna,
Magnúsar Finnbogasonar bónda í
Reynisdal og konu hans Guðrúnar
Jónsdóttur frá Giljum, alsystkinin
urðu fjögur en móður sína missti
hún árið 1907 en faðir hennar giftist
aftur 1909 Kristbjörgu Benjamíns-
dóttur og átti með henni þrjú börn.
Sigríður eða Sigga föðursystir eins
og mér er eðlilegast að minnast
hennar ólst upp í stórum systkina-
hópi í miklu þéttbýli miðað við
sveitabúskap þess tíma, því á þess-
um tíma var Reynishverfið ákaflega
þéttbýlt og mikill barnaskari sem
þar ólst upp, og minnist ég þess að
hún sagði mér að fermingarsystkini
hennar hefðu verið yfir tuttugu
(man ekki nákvæmari tölu) og fór
hún létt með að muna nöfn þeirra og
afdrif í lífinu. Nú mun aðeins ein
kona lifandi af þessum stóra hópi,
Þorgerður Einarsdóttir í Vík, áður
húsfreyja í Þórisholti.
Þetta mikla þéttbýli, og ég vil
segja þröngbýli, byggðist á fugla-
tekju í fjallinu og fiskiróðrum frá
ströndinni. Sigga átti þarna góð
æskuár, þó ekki áfallalaus eins og
fram er komið. Mýrdalurinn og þó
sérstaklega Reynishverfið átti alla
tíð sterk ítök í huga hennar, enda
manneskjan trölltrygg og langminn-
ug. Æska hennar eins og annarra
sem ólust upp á þessum tíma byggð-
ist á vinnu og aftur vinnu og að nýta
þau gæði sem umhverfið lagði fram.
Skólagangan var farskóli eins og
hann gerðist á þessum tíma. Heim-
ilið einkenndist af framfarahug og
miklu félagsmálastarfi því afi minn
og nafni, faðir hennar, var mikill
félagsmálamaður, sem skipaði sér í
framvarðasveit í ýmsum málum, var
m.a. einn af stofnendum Kaupfélags
V-Skaft. í Vík og lengi stjórnarfor-
maður þess. Af þessu leiddi að börn
og annað heimilisfólk hefur oft orðið
að taka á sig auknar byrðar. Þetta
félagsmálauppeldi hafði örugglega
mikil áhrif á lífsskoðanir hennar síð-
ar á ævinni. Um þrítugt flutti hún til
Hafnarfjarðar, sem þá var vaxandi
útgerðarbær. Þar kynntist hún
manni sínum, Páli Hjörleifssyni frá
Sandaseli í Meðallandi, þá togara-
sjómanni og síðar fiskvinnslumanni.
Þau giftu sig á Þorláksmessu árið
1933.
Dóttir þeirra er Guðrún Pálsdótt-
ir f. 14. sept. 1939. Mann sinn missti
Sigríður 1985.
Saman byggðu þau húsið á Hverf-
isgötu 46, það hús hefur ábyggilega
þótt stórt og glæsilegt á þeim tíma
og glæsilegt er það enn í dag, en
þröngbýlt þætti þar nú fyrir tvær
fjölskyldur, en í áratugi bjó þar
mágur hennar og svilkona. Þá var
þar einnig tengdamóðir hennar og
síðar faðir auk þess oft gestir og
vandamenn um lengri eða skemmri
tíma. Mátti með sanni segja að þar
hafi sannast hið fornkveðna að þar
sem hjartarúmið er þar er húspláss
einnig. Fyrstu árin hennar í Hafn-
arfirði voru kreppuárin, þá voru
mikil pólitísk átök, þar sem átökin
voru milli atvinnurekendavaldsins
og ungrar verkalýðshreyfingar.
Óvíða hygg ég að átökin hafi verið
harðari en einmitt í Hafnarfirði þar
sem öflug hreyfing jafnaðarmanna
byggði upp fjölþætta atvinnu, þar
sem Sigga var ötull liðsmaður því
við komuna til Hafnarfjarðar skipaði
hún sér í raðir jafnaðarmanna enda
eru þær alsystur, Samvinnuhreyf-
ingin og Jafnaðarhreyfingin.
Þessari lífsskoðun og lífsstefnu
fylgdi hún til æviloka. Þá starfaði
hún lengi að málefnum Slysavarn-
arfélagsins og örugglega víðar að
málefnum þeirra sem minna máttu
sín. Hún var vinmörg og ávallt veit-
andi en fátt var henni fjær skapi en
að auglýsa það. Sigga átti því láni að
fagna að geta búið ein og hugsað um
sig sjálf að mestu leyti þar til á að-
fangadagsmorgun en þá var hún
flutt á sjúkrahúsið í Fossvogi í sína
fyrstu og síðustu sjúkrahúsvist á
ævinni, en þar lést hún á gamlárs-
dag. Hún var ferðbúin og hlakkaði
til endurfunda við látna ástvini, viss-
an um það dregur úr söknuði okkar
sem eftir lifum.
Magnús Finnbogason.
Það er sólríkur dagur, friðsæld
ríkir þar sem tvær fullorðnar konur
sitja við eldhúsborð og ráða kross-
gátu. Ingibjörg Þorsteinsdóttir sú
yngri fylgist með og reynir eftir
bestu getu að hjálpa húsráðanda
Sigríði Magnúsdóttur. Oftast er
þetta lokasprettur gátunnar, örfá
orð vantar og gátan er ráðin. Sigga
hefur leyst þær margar um dagana.
Með frjórri hugsun, þolinmæði og
hyggindum hefur henni tekist að
loka þeim hverri og einni, hugurinn
skýr og rór, fullur af vilja, tilbúinn
að leita lausnar – leiða verkefnið til
lyktar.
Eins og glíma við krossgátur get-
ur og lífið birst mönnum. Óþrjótandi
verkefni eru einstaklingnum ætluð,
stór og smá. Þegar einu verkefni
lýkur tekur annað við er krefst þol-
inmæði, tíma, getu, vilja og kær-
leika. Þá reynir á einstaklinginn,
hefur hann allt þetta til að bera?
Spurningar sem við öll þurfum að
leita svara við ævina á enda.
Sigríður Magnúsdóttir hafði þetta
allt til að bera. Krossgáturnar, hvort
sem var á eldhúsborðinu eða á lífs-
veginum, leysti hún af kostgæfni.
Þær gengu upp. Við sem stóðum
álengar sáum glampa í augum, frið-
sæld og jafnframt festu sem færist
yfir andlit þess er rétt breytir.
Þessum línum er ætlað að færa
þakklæti fyrir áratuga vináttu, tíma
sem var varið í umræður um um-
hverfi, náttúru og bækur sem Sigga
las alveg fram á síðasta dag.
Þegar hlé var gert á umræðunum
voru bornar fram heimabakaðar
rúgkökur og gómsæt kæfa sem hún
viðhafði sérstaka meðferð á. Var
þetta svo einstakt? Já, vegna þess
að húsráðandinn á 99. aldursári bjó
alein, bakaði sitt brauð, eldaði mat,
sáði fyrir sumarblómum, ræktaði
kartöflur að ógleymdum prjóna-
skapnum sem hún var hvað þekkt-
ust fyrir. Hann stundaði hún af
ákefð og hafði að atvinnu. Minnast
margir Hafnfirðingar hennar af
þeim vettvangi en prjónlesið var frá-
bært að gæðum og naut mikilla vin-
sælda.
En það væri ekki rétt að segja að
Sigga væri alein þótt hún byggi ein.
Dóttursonur hennar Ragnar, Lára
kona hans, dóttir, tengdasonur og
barnabörn voru alltaf til staðar ef
þörf var á og voru henni öll ákaflega
kær. Þá og komu fleiri til sögunnar
hin síðari misseri, umhyggjusamt
fólk sem litu til með heilsufari henn-
ar.
Á sinni löngu lífsgöngu sagðist
Sigga aldrei hafa mætt öðru en góðu
samferðafólki, fólki sem hefði reynst
henni vel og verið henni innanhand-
ar og velviljað á allan hátt.
Öllu þessu fólki var hún ákaflega
þakklát.
Heiðurskona er látin.
Konu sem gott er að minnast sak-
ir þess hve heilsteypt hún var, fróð,
víðsýn og kærleiksrík.
Blessuð sé minning Sigríðar
Magnúsdóttur.
Auður Kristinsdóttir.
Er mér barst andlátsfregn Sigríð-
ar sannaði það mér enn einu sinni
hvað margir Skaftfellingar geta orð-
ið gamlir.
Hún hét fullu nafni Matthildur
Sigríður Magnúsdóttir, f. 14.11.
1901 að Giljum í Mýrdal, en 1902
fluttist fjölskylda hennar að Reyn-
isdal í Mýrdal og þar bjó Sigríður til
1933, að hún hleypti heimdraganum
og gifti sig hinn 23. des. 1933, Páli
Hjörleifssyni, f. 9.11. 1895 frá
Sandaseli í Meðallandi.
Ekki fara langar sögur af skóla-
göngu Sigríðar í æsku, en þess
meira hefur hún numið í skóla lífs-
ins. Í þeim skóla var hún góður nem-
andi alla ævi og bætti sífellt við fróð-
leik sinn og visku.
Sigríður lærði það í æsku, að
vinna þurfti til að lifa, en eitt hennar
aðalsmerkja var prjónaskapurinn.
Hún stundaði ekki listprjónaskap til
að skapa sér nafn í listaheiminum,
heldur var prjónaskapurinn í því
fólginn að prjóna nærföt á ungbörn
og svo þekkt var hún af handverki
sínu, að fólk kom langar leiðir til að
fá hin þekktu barnaföt.
Á Hverfisgötunni byggðu þau fal-
legt heimili og þangað fluttu inn
Ingimundur og fjölskylda, mágur
hennar, ásamt tengdamóður, og síð-
ar faðir hennar. Þetta var því fjöl-
skylduhús, sem búið var góðum
anda og þegar gestir komu þar var
þeim tekið opnum örmum og oft
varð úr mikil gleði sem hún þakkaði
gjarnan öðrum meðlimum fjölskyld-
unnar, en raunverulega var það hún
sem skapaði þennan góða anda og
samheldni, með geðprýði sinni og
tillitssemi við hina.
Það var mikið gæfuspor sem Páll
maður hennar sté er þau giftust, því
það þarf heilsteypta og sterka konu
til að vera sjómannskona og standa
ein, oft nokkuð lengi er maður henn-
ar er á brott vegna starfa síns, en
Sigríður stóð sig ávallt með prýði í
þeim vanda, enda heimkoma Páls
ávallt gleðistund í hennar heimi.
„Sigga mákka“, eins og hún var
oftast kölluð af sínu nánasta, var
ákveðin í því er hún taldi sannast og
rétt, leiðrétti hún alla strax, ef hún
taldi fólk ekki fara rétt með.
Minni Sigríðar var frábært og ef
minnst var á ætt hennar kom breitt
bros og hún iðaði af gleði því flesta
þekkti hún eða vissi deili á þeim.
Sigríður var skörp og skýr og ekk-
ert farin að tapa sér andlega þrátt
fyrir háan aldur.
Fjölskylda Margrétar mágkonu
hennar á Hallveigarstíg 9 þakkar
henni góð kynni og kveður hana með
vinsemd og virðingu og biður af-
komendur hennar blessunar Guðs.
Haukur Bjarnason.
„Þegar dagur er að kveldi kom-
inn, þá er gott að geta kvatt svona.“
Þessi orð komu mér í hug, þegar
Sigríður föðursystir mín kvaddi
þennan heim á gamlársdag eftir
langt og farsælt líf, en þannig komst
hún sjálf að orði þegar Páll, eig-
inmaður hennar, varð bráðkvaddur
fyrir réttum 15 árum.
Hún sagði ekki fleira, en tók and-
láti Páls af sama æðruleysi og kjarki
sem einkenndi líf hennar allt. Eftir
fráfall Páls bjó hún áfram í fallegu
húsi þeirra hjóna á Hverfisgötunni í
Hafnarfirði en það var einlæg ósk
hennar að fá að búa þar til hinstu
stundar, enda var hún að eigin sögn
fullfær um að búa ein. Henni varð að
ósk sinni en um jólin veiktist hún og
átti þá sína fyrstu og síðustu sjúkra-
húsvist. Margs er að minnast og
margt ber að þakka að leiðarlokum
en allt frá barnsaldri hef ég og
systkini mín og síðar fjölskyldur
okkar notið velvildar og gæsku föð-
ursystur minnar.
Sigga var víðsýn og umburðar-
lynd kona. Hún tilheyrði þeirri kyn-
slóð sem kennd hefur verið við alda-
mót og sem stóð styrkum fótum í
íslenskri sveitamenningu eins og
hún gerist best. Höfuðatriði var að
gera kröfur til sjálfrar sín og vinna
öðrum gagn. Hún lét til sín taka í
félagsmálum og var um árabil í
stjórn Slysavarnafélagsins Hraun-
prýði. Hún var afar handlagin og
fékkst alla tíð við prjónaskap. Ég er
þess fullviss að ekki bar hún alltaf
mikið úr býtum fyrir vinnu sína. Oft
prjónaði hún fyrir basara Slysa-
varnafélagsins og ég varð þess einn-
ig áskynja að lítið fór fyrir vinnu-
launum hennar ef í hlut átti efnalítið
fólk.
Ég naut góðs af handlagni og
kunnáttu frænku minnar um prjóna-
skap og þegar skólasystur mínar
voru enn að læra að prjóna einfalda
þvottapoka með garðaprjóni var
Sigga búin að kenna mér alvöru
prjónaaðferðir svo sem klukku-
prjón, perluprjón og kaðlaprjón.
Uppskriftirnar sótti hún oftast í
dönsk eða sænsk handavinnublöð og
oft rýndum við lengi í textann til
þess að fá munstur og uppskriftir til
þess að ganga upp. Ég vissi allt um
úrtökur á laskaermum og ísettum
ermum og hafði lært að lykkja sam-
an prjónles jafnt á réttunni sem
röngunni áður en ár mín höfðu fyllt
fyrsta tuginn. Alla tíð dáðist ég að
handbragði frænku minnar og síðast
í sumar prjónaði hún handa mér og
eiginmanni mínum forkunnarfalleg-
ar lopapeysur.
Á langri ævi umgekkst Sigga fólk
sem lifað hefur eða lifa mun á þrem-
ur öldum. Hún var kona allra alda
og þeirrar gerðar að hún laðaði til
sín jafnt unga sem aldna. Með
glettni og kærleiksríku viðmóti
tókst henni einhvern veginn að kalla
fram það besta í fólki og einstakt lag
hafði hún á börnum. Nutu barna-
börnin og síðar barnabarnabörnin
ekki síst góðs af því.
Hún forðaðist umvandanir en
gætti þess að láta börnin hafa nóg
fyrir stafni. Þá viðhafði hún allt önn-
ur og jákvæðari orð um hegðun
barna, en maður á almennt að venj-
ast hjá fullorðnu fólki. Þannig lét
það vel í eyrum mínum og annarra
líflegra frændsystkina að vera aldrei
sögð óþæg eða fyrirferðarmikil
heldur einungis dugleg, athafnasöm
eða kraftmikil. Og það sem meira
var, það var ekki laust við að hún
lýsti þessu yfir með nokkurri að-
dáun í röddinni! Ein aðferð hennar
við uppeldisstörfin var að gefa
böldnum krökkum hlutverk og oft
mátti sjá harðsvíraða óþekktaorma í
hverfinu standa vörð um fuglana í
garðinum hennar eða gæta þess að
blómin fengju að vera í friði. Henni
fannst mikilvægt að vilji hvers og
eins fengi að njóta sín og ekki taldi
hún ráðlegt fyrir foreldra að ráðsk-
ast um of með framtíð barna sinna,
því eins og hún sagði svo oft: „Þótt
náttúran sé lamin með lurk hún leit-
ar út um síðir.“
Sigga var frændrækin með af-
brigðum og gestrisni var henni í
blóð borin, enda var alla tíð gest-
kvæmt á heimili hennar og Páls.
Heimilið var rekið með einstökum
myndarbrag og eftirminnileg eru
boð um jól og páska þegar stórfjöl-
skyldan kom saman á Hverfisgöt-
unni. Þá var oft glatt á hjalla. Oft
var tekið í spil eða sungið og á með-
an Lárus, móðurbróðir Siggu, lifði
lék hann undir á orgelið. Og ekki
skorti á góðgerðirnar því Sigga var
fyrirmyndarhúsmóðir og rausnar-
skapur þeirra hjóna annálaður. Hún
bakaði brauð og kökur og „reiddi
fram þúsund ára gamlan mat“ eins
og Pétur Gunnarsson kemst að orði
um sveitamat í nýrri skáldsögu
sinni.
Áhugi hennar á ættfræði var með
eindæmum og var hún flestum fróð-
ari um ætt okkar. Oft var hugurinn
hjá frændfólki og vinum fyrir austan
og þó hún væri ekki kona margra
orða fór hún ekki dult með að henni
þættu grösin grænni fyrir austan
Markarfljót og náttúran óvíða feg-
urri en þar.
Sigga var bókelsk og las alla tíð
sér til gagns og gamans. Bóka-
smekkurinn var fjölbreytilegur en
meðal bóka á náttborði hennar mátti
jafnan sjá Passíusálmana, Biblíuna,
Íslendingasögur, nýjar og eldri
skáldsögur og fræðandi rit um sögu
og samtíð. Fyrir u.þ.b. tveimur ár-
um sagði hún mér að hún væri að
lesa verk Einars Kárasonar en til-
efnið var sýning Djöflaeyjunnar í
sjónvarpinu. Ég spurði hana hvern-
ig henni félli bókin og svaraði hún að
bragði að henni þætti hún nokkuð
þung. Ég samsinnti því þegar í stað
og bætti við að erfitt væri að henda
reiður á öllum persónum bókarinn-
ar. Sú fullorðna var fljót að leiðrétta
misskilning minn og sagði að sér
þætti bókin ekki þung í þeim skiln-
ingi. Hún hefði hins vegar þann
leiða vana að lesa í rúminu og þar
sem um trílógíu væri að ræða sigi
stórbókin í. Innihaldið vafðist þann-
ig ekki fyrir henni frekar en endra-
nær þegar um texta var að ræða.
Einu sinni spurði ég Siggu hverju
hún þakkaði háan aldur sinn. Hún
svaraði því til að það væri einna
helst það, „að hún hafi hvorki haft
vit né vilja til þess að æsa sig upp
við fólk“. Fáar konur hef ég þekkt
vitrari en frænku mína en hitt er
satt að aldrei átti hún í útistöðum
við nokkurn mann. Það sem gerði
hana svo síunga var lifandi áhugi
hennar á öðru fólki, virðing hennar
SIGRÍÐUR
MAGNÚSDÓTTIR