Morgunblaðið - 05.01.2001, Blaðsíða 26

LISTIR
26 FÖSTUDAGUR 5. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Á SAMSÝNINGUNNI í Gerð-arsafni sýna fjórir hérlendirlistamenn og fá til liðs við sig
tvo unga málara frá Lundúnum.
,,Við erum sex myndlistarmenn,
allir málarar,“ segir Birgir Snæ-
björn Birgisson, ,,ekki eiginlegur
hópur heldur má eiginlega segja að
við stöndum bara að þessari sýningu
saman. Engu að síður ákváðum við
samt að sýna á sama tíma því að verk
okkar tengjast að mörgu leyti. Það
eru þessar samfélagslegu skírskot-
anir sem koma strax upp í hugann
þegar myndir okkar eru skoðaðar.“
Eruð þið málarar sem taka sam-
félagið til skoðunar?
,,Já, það hefur einhvern veginn
komið þannig út hjá okkur,“ svarar
Jóhann Ludwig Torfason. ,,Við erum
meðvituð um samfélagið og höfum
áhuga á að myndgera þá meðvitund
dálítið, frekar en tilfinningar eða
eitthvað þvíumlíkt.“
,,Efnistökin eru mismunandi,“
segir Birgir Snæbjörn, ,,en það er
svona rauður þráður að við erum
hver og einn að endurspegla sam-
félagið á okkar hátt.“
Þetta er mjög kraftmikill hópur að
sjá, kraftmiklir listamenn?
,,Já, ég held að þetta verði bæði
fjölbreytt og skemmtileg sýning og
ég vona að myndlistin sem við erum
að gera sé skemmtileg,“ segir Birgir
Snæbjörn.
Leikföng og ljóshærðir
hjúkrunarfræðingar
Jóhann Ludwig Torfason sýnir
frumgerðir af leikföngum sem hann
hefur sjálfur fundið upp. Ýmsar
áleitnar spurningar gætu vaknað
þegar leikföngin eru skoðuð nánar
og þeim fylgir texti sem skýra á
notkunar möguleika þeirra. Þarna
kveður við nokkuð gráglettinn tón en
kunnulegan þó þeim sem einhvern
tímann hefur haldið á fjöldfram-
leiddum leikfangakassa.
,,Málverkin eru unnin í tölvu og
prentuð út á striga,“ segir Jóhann:
,,Það er í sjálfu sér ekki aðalatriðið
hjá mér hvernig ég vinn myndir,
heldur hvernig myndirnar eru. Þetta
er í raun og veru bara dótakassi með
dúkkum í og síðan eru utan á eins og
við þekkjum kannski á dúkkuköss-
um, orðskviðir eða staðhæfingar til
að laða að kaupendur. Síðan eru
svona stikkorð til að segja í hnot-
skurn hvað leikföngin gefa okkur.
Ég er ef til vill að þreifa fyrir mér
með þanþol myndlistarinnar, hvað
hún þorir raunverulega að bera á
borð fyrir okkur. Þetta eru stórar
spurningar sem skipta miklu máli.
Það er ákveðin leið sem farin er í
þessum efnum með því að taka þetta
í gegnum börnin, vegna þess að leið-
in að hjarta okkar allra liggur í gegn-
um börnin, ekki satt?“
Birgir Snæbjörn Birgisson sýnir
málverk að fríðum og föngulegum
hópi ljóshærða hjúkrunarfræðinga.
,,Hugmyndin af þessari myndröð
kviknaði þegar ég bjó í London árin
1996–97,“ segir Birgir Snæbjörn.
,,Þar var uppi mikil umræða um kyn-
þáttamál sem gat tekið á sig sér-
kennilegar myndir. Það var verið að
kvarta yfir því í London að það væri
búið að ráða alltof marga ljóshærða
hjúkrunarfræðinga inn á spítalana.
Pólskir og finnskir hjúkrunarfræð-
ingar voru orðnir ansi ráðandi og það
var einhverjum sem fannst orðið of
mikið af ljóshærðum hjúkrunarfræð-
ingum. Í gegnum árin hef ég verið að
mála ljóshærða og bláeygða einstak-
linga, börn og unglinga mest. Ég hef
verið sakaður um að vera kynþátta-
hatari vegna þessarar ástríðu minn-
ar, þó svo að ég sé yfirleitt bara að
búa til frásögn sem áhorfandinn full-
komnar síðan. Það er að segja hug-
myndin um kynþáttahatrið er þá
frekar í kolli áhorfandans heldur en í
mínum kolli. En mér fannst tilvalið
að búa til þennan verndaða heim,
þessa bómull sem þetta umhverfi
myndi skapa. Hjúkrunarfræðingur-
inn er auðvitað mjög spennandi við-
fangsefni, þetta eru allt hjúkrunar-
konur en ég er að reyna að venja mig
á að segja hjúkrunarfræðingar.
Hjúkrunarfræðingurinn stendur
fyrir marga hluti, þetta er náttúru-
lega umhyggjan allt frá Maríu mey,
Evu í aldingarðinum til Florence
Nightingale. Örlítill fetisismi kemur
líka við sögu, því ætlast er til að
hjúkrunarkonur séu pínulítið kyn-
þokkafullar líka. Viðfangsefnið er
spennandi vegna þess að hjúkrunar-
fræðingur þarf að vera ákaflega
margt í senn. Ég styðst við myndir
úr sögu hjúkrunarfræðinnar og vilj-
andi eru þær staðsettar aftur í tím-
ann. Hjúkrunarfræðingarnir eru í
búningum frá fimmta, sjötta og sjö-
unda áratug nýliðinnar aldar, bláa
og hvíta búningnum til dæmis og fyr-
ir mér eru þetta miklu meiri hjúkkur
heldur en tíðkast í dag þar sem búið
er að fletja út búninginn.“
Hin jarðneska alsæla
Þorri Hringsson sýnir myndir af
girnilegum mat frá fjórða, fimmta og
sjötta áratugnum sem reynist svo
ekki kræsilegur þegar nánar er
skoðað.
,,Mér finnst mjög gaman að marg-
ræðum myndum,“ segir Þorri, ,,af
því að þær virka á svo mörgum lög-
um. Myndir mínar sýnast í fljótu
bragði mjög hefðbundnar uppstill-
ingar eða maður freistast til að líkja
þeim við það. Þar til að maður fer að
skoða þær betur og sér að þetta eru
hálfbjánalegar uppstillingar, þetta
er matur sem við erum fyrir löngu
hætt að borða, yfirfullur af litarefn-
um og kirsuberin eru ekki fersk
heldur niðursoðin. Maður sér fljótt
að maturinn er ekki girnilegur, hann
lítur vel út en er ekki girnilegur.
Þannig myndast skemmtileg þver-
sögn, myndirnar eru fallegar en
óaðlaðandi vegna þess að fólk tekur
alltaf afstöðu til matar. Það er alveg
sama hvað þú berð á borð, það er
ekki hægt að vera alveg ósnortinn af
matnum. Menn ganga ekki framhjá
myndunum án þess að horfa á hvað
er á þeim. Fólk hefur áhuga á að
horfa á hvað er á myndunum. Ég er
ólíkur þeim Birgi og Jóhanni með
það að mig langar ekki til að vinna
með málverkið sem slíkt. Ég bara
mála og hef engan áhuga á pæling-
um um málaralist, vil bara að fólk
horfi á það sem er á myndinni og þær
skírskotanir sem þar birtast. Þannig
verð ég að mála þetta vel og losna við
sjálfan mig úr myndinni, losna við
nærveru listamannsins. Ég reyni að
útiloka hana og nota í fyrsta lagi fyr-
irmyndir sem aðrir hafa búið til og
mála eins nákvæmt eftir fyrirmynd-
inni og hægt er og losna þannig við
sjálfan mig sem millilið. Ég vil að
fólk horfi bara á það sem er á mynd-
inni og taki afstöðu til þess. Matur-
inn á myndunum er gamall og til-
heyrir ekki okkar kynslóð heldur
kynslóð foreldra minna, afa og
ömmu. Hann er allur kominn að ut-
an, þetta er ekki íslenskur matur.
Þannig sér maður um leið hvað það
er mikill munur á því sem sett er
fram sem hin jarðneska alsæla, allar
myndirnar eru brot af ímyndum um
það að þú getir búið þér til alsælu á
jörðinni með því að fylgja uppskrift-
inni. Þetta er tekið úr uppskriftabók-
um, það eru til uppskriftir af þessu
og táknmál uppskriftamyndanna er
nokkuð skýrt og sérstaklega í þess-
um gömlu bókum. En sá böggull
fylgir skammrifi að foreldrar okkar
og afar og ömmur gátu ekki búið
þessa rétti til, efnið í þá fékkst ekki
hér á Íslandi. Þannig verður þetta
ennþá átakanlegra. Fyrir mér er
þetta hinn stóri harmur, þetta eru
harmrænar myndir. Gerviveröld
sem gerð er eftirsóknarverð en get-
ur um leið aldrei orðið fullkomin.
Eintóm gerviefni og niðursoðin mat-
ur, er þetta erftirsóknarvert eftir allt
saman? Þetta eru þverstæðurnar
sem við blasa. Fólki þykir gaman að
skoða myndir mínar og sumir fara að
skellihlæja og þá er tilganginum náð
frá minni hendi.“
Ed Hodgkinson kemur frá Lond-
on og tekur í myndum sínum fyrir
hið klassíska myndefni málaralistar-
innar, mannslíkamann. Fyrirmyndir
verka hans eru venjulegt fólk í
hversdagslegu umhverfi. Myndir
hans eru stórar og virðast einfaldar
að allri gerð en áhrifamiklar í ein-
faldaleika sínum.
,,Segja má sem svo að ég sigli
gegn straumnum í nútíma myndlist,“
segir Ed. ,,Það hefur verið áberandi
undanfarin ár að fyrirmyndin sjálf
hefur verið sett í þjófélagslegt sam-
hengi en ég fer öðruvísi að. Ég er að
reyna að bjarga fyrirmyndinni frá
þessum örlögum og gera hana mun-
úðarfulla og tilfinningasama án þjóð-
félagslegra skírskotana. Tæknilega
er ég áhugasamur um það hvernig
línan vinnur, hvernig línan tekst á
loft frá lituðum fletinum. Ég vinn á
litlum skala og nota aðeins útlínur
fyrirmyndanna sem ég síðan blæs
upp á myndflötinn með myndlampa,
þá mála ég línurnar á myndflötinn
sem verður fyrir vikið mjög stór,
sennilega tveir metrar í þvermál.
Megináhrif alls þessa sjónrænt séð,
eru af þessum stóru máluðu flötum á
milli línanna.“
Enskur
almúgamaður
Hinn Lundúnabúinn Peter Lamb
vinnur með þjóðfélagsleg minni í
myndum sínum. Á þeim má sjá
dæmigerðar táknmyndir ævagam-
alla breskra gilda, svo sem krár-
skildi, minnisgripi um fengsælar
veiðiferðir og svo er þarna myndaröð
um enskan almúgamann sem sótt
hefur ölkrárnar lengur en góðu hófi
gegnir og er orðinn eldrauður í and-
liti af öllu saman.
,,Myndir mínar fjalla í grundvall-
aratriðum um það hvernig það er að
vera Englendingur,“ segir Peter
Lamb. ,,Ég er að leika mér með
ímyndir úr þjóðfélaginu, hvernig
veraldlegar eigur skapa fólki stöðu í
samfélaginu. Þjóðfélagsstaða mín
hefur alltaf verið mér hugleikin, hver
ég er, hvaðan ég kem og hvar rætur
mínar eru.“
Sigríður Ólafsdóttir hefur á síð-
ustu árum einkum málað myndir af
húsum í Reykjavík sem koma henni
kunnuglega fyrir sjónir án þess þó
að hún þekki innviði þeirra. En nú
hefur Sigríður opnað dyrnar á hús-
unum upp á gátt og skyggnst inn í
þau og málað hjartnæmar fjöl-
skyldumyndir af íbúum þeirra.
,,Ég hef á undanförnum árum ver-
ið að mála hús og arkitektúr sem hef-
ur kannski ekki verið mikið lofaðar
fyrir,“ segir Sigríður Ólafsdóttir.
,,Bara svona blokkir og byggingar
sem ég mála á svolítið upphafinn
hátt að einhverju leyti. Ég er að taka
dálítið nýja stefnu núna og ætla að
snúa mér að fjölskyldunni. Ég tek
ljósmyndir af fjölskyldum og vinn
nokkuð með myndina, dreg fram
ákveðna hluti og teikna upp á nýtt.
Ég læt ýmist tölvusauma teikn-
inguna í striga eða mála beint á
strigann. Ef til vill er ég að beina
sjónum mínum að því lífi sem á sér
stað inn í húsunum.“
Samfélagsleg
skírskotun
Morgunblaðið/Golli
Listamennirnir sex sem sýna í Listasafni Kópavogs.
Í Listasafni Kópavogs verður opnuð sam-
sýning sex málara í kvöld kl. 20. Listamenn-
irnir eru allir ungir og myndir þeirra end-
urspegla áhuga þeirra á samfélagslegum
málefnum. Þorvarður Hjálmarsson brá sér
í Gerðarsafn og spjallaði við málarana.