Morgunblaðið - 27.01.2001, Qupperneq 22

ERLENT
22 LAUGARDAGUR 27. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
„PETER var eins og eiturlyf fyrir
Blair. Hann varð að fá sinn daglega
skammt af honum,“ er lýsing sam-
starfsmanns á sambandi þeirra Tony
Blairs, forsætisráðherra Breta, og
Peter Mandelsons Írlandsráðherra,
sem vék úr embætti á miðvikudag
fyrir að hafa beitt sér fyrir að
Hinduja, indverskur auðmaður,
fengi breskt ríkisfang. Blair kallaði
afsögnina „harmafrétt“ og varði
þennan nána samstarfsmann sinn
dyggilega í þinginu, þegar svívirð-
ingunum rigndi yfir þá, þar sem þeir
sátu saman á þingbekknum eins og
tveir dæmdir menn.
Þótt Blair beri sig mannalega
efast fáir um skaðleg áhrif málsins.
Vorkosningar þykja sennilegar og
það er ekki auðvelt fyrir flokksfor-
ystuna að sigla inn í kosningabaráttu
með mál Mandelsons í fersku minni.
Verkamannaflokkurinn undir for-
ystu Blairs vann kosningarnar með
loforði um að stjórnin yrði „hvítari en
hvít og hreinni en hrein“, eftir lang-
varandi spillingarmál tengd Íhalds-
flokknum. Það bætir ekki úr skák að
Hinduja-fjölskyldan sætir spillingar-
rannsókn á Indlandi.
Svo virðist sem Mandelson hafi
ekki ætlað að segja af sér er hann
gekk á fund Blairs á miðvikudags-
morgun. Auk þess sem Alastair
Campbell, blaðafulltrúi Blairs, hafi
sett honum stólinn fyrir dyrnar, hafi
áframhaldandi valdabarátta við
Gordon Brown forsætisráðherra
verið ófýsileg. Útreiðin, sem Mandel-
son hefur fengið í breskum fjölmiðl-
um, er yfirþyrmandi illskeytt og sýn-
ir að hann á fáa vini þar og í eigin
flokki. Það var helst David Trimble,
leiðtogi Sambandsflokks Ulsters,
UUP, sem hrósaði honum. Fáir
nefndu annars að Mandelson hefði í
raun staðið sig vel sem Írlandsmála-
ráðherra.
Evrópuráðherrann
einnig til athugunar
Í gær barst athyglin að Keith Vaz
Evrópuráðherra, sem einnig hefur
rekið á eftir ríkisfangi fyrir Hinduja
og tvo bræður hans. Vaz fullyrti að
ekkert óeðlilegt væri þó að stöku um-
sóknum væri flýtt. Slíkt gerðist oft,
til dæmis þegar í hlut ætti fólk, sem
stundaði viðskipti í Bretlandi. Eins
og í svo mörgum öðrum pólitískum
hneyklismálum var það ekki það, að
Mandelson hringdi til að reka á eftir
umsókn Hinduja um breskt ríkis-
fang, sem olli falli hans, heldur að
hann reyndi að hylma yfir – eða
„gleymdi“ símtalinu eins og hann
segir sjálfur. Atburðurinn, sem um
ræðir, átti sér stað 1998.
Þegar Blair ræddi við Campbell
um helgina var aðaláhyggjuefni
þeirra grein í einu helgarblaðanna
um stríð Mandelsons og Browns.
Þeir voru hins vegar lítið að velta fyr-
ir sér annarri frétt um þingmann,
sem spurst hafði fyrir um þátt Mand-
elsons í að ýta á um ríkisfang fyrir
auðmanninn.
Í fréttinni var hins vegar hugsan-
leg fyrirgreiðsla Mandelsons tengd
við það að auðmaðurinn og bræður
hans, Hinduja-bræðurnir, höfðu um
svipað leyti lagt fram milljón punda
til Þúsaldarhvelfingarinnar, sem
Mandelson hafði á sinni ráðherra-
könnu á þessum tíma. Þegar svo
blaðið bar þetta samband undir hann
sagðist hann ekki hafa komið nærri
því að hringja í ráðherrann, sem fer
með innflytjendamál.
Þetta endurtóku svo Campbell og
fleiri fyrir hans hönd á sunnudag og
mánudag. Eftir á hefur hann sagt
vinum sínum að hann hafi verið bú-
inn að gleyma þessari eftirgrennslan
og hún hafði auðvitað ekki tengst
gjöf bræðranna. Ýmsir láta að því
liggja að hefði hann strax viðurkennt
símtalið hefði aldrei komið til þessa
máls.
Daður við fjölmiðla hefnir sín
„Við eigum stríð fyrir höndum,“
fullyrðir The Independent að Blair
hafi sagt við Mandelson, þegar hann
mætti á fund Blairs á miðvikudaginn.
„Ég kæri mig ekki um stríð,“ svaraði
Mandelson þá. Nánir vinir Mandel-
sons halda því fram að hann hafi
misst bardagalöngunina því langvinn
barátta við Brown fjármálaráðherra
hafi dregið úr honum kjark og kraft.
Það þykir með ólíkindum að
manni, sem talinn er potturinn og
pannan í samskiptum flokksins við
fjölmiðla, skulu hafa orðið á þau mis-
tök að segja ekki satt frá. En í ná-
kvæmri úttekt fjölmiðla á eðli Mand-
elsons er iðulega bent á að hann hafi
hugarfar fjárhættuspilara erleiti eft-
ir spennu og að hann sé nógu hort-
ugur til að álíta að almennar reglur
eigi ekki við um sig.
Í beittri grein í Guardian spyr Roy
Greenslade, fyrrum ritjóri Daily
Mirrors, hvort Mandelson hafi verið
fórnarlamb fjölmiðlanna. Öldungis
ekki, fullyrðir hann. Mandelson hafi
um árabil unnið að eigin framgangi
með því að lauma sögum að blaða-
mönnum, ekki síst um keppinauta
innan flokksins.
Þessi gjaldmiðill Mandelsons hafi
þó tapað gildi sínu með árunum því
blaðamenn hafi séð í gegnum spilið
og ekki viljað láta nota sig til að
Mandelson gæti otað sínum tota. Í
sama blaði segir Roy Hattersley,
fyrrum leiðtogi Verkamannaflokks-
ins, að þeir séu ekki ófáir ráðherr-
arnir, sem af góðum ástæðum álíti
Mandelson hafa lekið sögum um van-
hæfni þeirra. „Ég held hann hafi not-
ið þess að lifa á ystu nöf,“ ályktar
Hattersley.
Mandelson hefur verið áberandi
hrifinn af ríkidæmi og hann var
fjarska hrifinn af írska kastalanum,
sem fylgdi embætti hans og hélt
gjarnan veislur þar. Hann býr með
brasilískum karlmanni, sem fylgir
honum í einkalífinu, en sést yfirleitt
ekki við opinber tækifæri.
Samspil auðs og stjórnmála
Það er hluti af breskri þinghefð að
ráðherrar þurfi að svara spurningum
þingmanna og það þurfti Mandelson
að gera í þinginu á miðvikudag, þótt
hann hefði þegar sagt af sér. „Hann
er meiri maður en margir gagnrýn-
endur hans hér í dag,“ sagði Blair í
þeim umræðum. William Hague fór á
kostum og tók þann pól í hæðina að
afsögn Mandelsons nú, eftir að Blair
hafði aftur tekið hann inn eftir síð-
ustu afsögn, sýndi dómgreindarskort
Blairs.
Í umfjöllun undanfarinna daga
hefur verið brugðið upp mynd af um-
svifum indversku Hinduja-bræðr-
anna. Þeir þekkja alla, sem eru ein-
hvers megnugir í bresku þjóðfélagi
og héldu Hague boð eftir að hann
varð formaður. Blair hefur líka verið
gestur þeirra, þar sem Cherie kona
hans var klædd dýrindis indverskum
fötum. Samspil auðs og stjórnmála
er því ekki einstakt í tilfelli Mandel-
sons, en mönnum ber saman um að
hann hafi haft einstaklega gaman af
því að fara í boð auðmanna eins og
Hinduja-bræðranna. „Vandi Mand-
elsons er að allir vinir hans eru utan
flokksins,“ lét einn fyrrum sam-
starfsmaður hans um mælt.
Íhaldsflokkurinn slóst við spilling-
armál mörg síðustu ár valdatíma síns
og nú eru svipuð mál tekin að hrann-
ast upp hjá Verkamannaflokknum.
Margir benda á að þetta sýni einfald-
lega hvað það sé erfitt að fóta sig á
gráa svæðinu milli vinargreiða og
eðlilegra starfshátta. Auðmenn
sækja í stjórnmálamenn af því þeir
vilja hafa áhrif. Stjórnmálamennirn-
ir þurfa á auðmönnum að halda til að
fjármagna flokkana og önnur umsvif.
Framtíð Mandelsons og
flokksins aðskilin
Blair átti erfitt með að taka sér
þau orð í munn að Mandelson ætti
engu hlutverki að gegna meir í
flokknum en talsmaður hans og fleiri
frammámenn flokksins hafa verið
ómyrkir í máli. Mandelson gæti stutt
flokkinn, til dæmis með því að ganga
í hús og dreifa bæklingum. Hlutverki
hans í stefnumótun væri endanlega
og að fullu lokið.
Yfirhylming og
„gleymska“ olli
falli Mandelsons
AP
Peter Mandelson fyrir framan Downingstræti 10, bústað forsætisráðherrans, er hann skýrði frá því að hann
hefði sagt af sér sem ráðherra. Hann ætlar þó að sitja áfram á þingi fyrir sitt kjördæmi.
Afsögn Mandelsons Írlandsráðherra hefur
dregið athyglina að sambandi stjórnmála og
auðs eins og Sigrún Davíðsdóttir rekur, en
náið samband hans við Blair er óþægilegt
nú þegar dregur að kosningum.
HÆGAGANGUR í bandarísku
efnahagslífi og áhrif hans á allt
frá vöxtum í Evrópu til fjár-
mögnunar nýrra netfyrirtækja
gnæfði yfir önnur umræðuefni á
fyrsta degi árlegu Alþjóðaefna-
hagsráðstefnunnar (WEF) í
Davos í Sviss í gær, þar sem
saman eru komnir þjóðhöfðingj-
ar og kaupsýsluforkólfar hvað-
anæva úr heiminum.
Alan Greenspan, seðlabanka-
stjóri í Bandaríkjunum, til-
kynnti á fimmtudag að verulega
hefði dregið úr hagvexti í
Bandaríkjunum og væri hann
nú að líkindum enginn. Forráða-
menn evrópska seðlabankans
(ECB) kváðust myndu fylgjast
vandlega með því hver viðbrögð
Greenspans yrðu. Vaxtastefna
ECB er nú í biðstöðu en lækki
bandaríski seðlabankinn vexti
gæti það orðið til þess að menn
yrðu að íhuga stöðu sína vand-
lega í Evrópu, að því er Ernst
Welteke, seðlabankastjóri í
Þýskalandi og stjórnarmaður í
ECB, sagði í umræðum um
tengsl evrunnar og dollarans.
Þátttakendur í annarri um-
ræðu sem fram fór, um framtíð
Netsins, lögðu áherslu á nauð-
syn þess að tengja hugmyndir
um notkun Netsins við raun-
verulegar eignir. Það sé liðin tíð
að menn séu til í að ausa pen-
ingum í „framandi hugmyndir“
en frammámenn í bæði „gamla“
og „nýja“ hagkerfinu voru vissir
um að Netið yrði áfram nauð-
synlegur þáttur í viðskiptum –
en þó með öðrum og íhaldssam-
ari hætti en verið hafi.
Meðal þeirra stjórnmála-
manna sem von er á til Davos
eru forsætisráðherra Japans,
nýr forseti Júgóslavíu, Vojislav
Kostunica og Yasser Arafat, for-
seti heimastjórnar Palestínu-
manna. Shimon Peres, ráðherra
í ísraelsku ríkisstjórninni, kom
til Davos í gær og munu hann og
Arafat flytja ávörp þar á morg-
un. Þá hefur því verið fleygt að
Ehud Barak, forsætisráðherra
Ísraels, sem ekki var meðal
áætlaðra gesta, myndi koma til
viðræðna við Arafat og ráðstefn-
an þannig verða vettvangur frið-
arumleitana fyrir botni Miðjarð-
arhafs.
Bandarísk
efnahagsmál efst á
baugi í Davos
Vonir um
fund Bar-
aks og
Arafats
Davos í Sviss. AP, AFP.
RÚSSNESKI fjölmiðlakóngurinn Vladimír Gús-
inskí ítrekar í einu af fyrstu viðtölum sem hann veit-
ir eftir handtöku sína í sl. desember að ásakanir á
hendur sér séu ekki á rökum reistar heldur standi
Vladimír Pútín Rússlandsforseti á bak við þær.
Gúsinskí sakar Pútín einnig um að vera á leiðinni að
breyta Rússlandi í „einræðis- og fasistaríki“.
„Ásakanirnar eru ósannar, það er svo ljóst að
hvaða saksóknari sem er getur séð í gegnum þær,“
segir Gúsinskí í viðtalinu sem hann veitti spænska
dagblaðinu El Mundo.
Gúsinskí var handtekinn 12. desember síðastlið-
inn eftir að rússnesk stjórnvöld höfðu gefið út al-
þjóðlega handtökuskipun á hendur honum. Hann er
nú í stofufangelsi á meðan framsalsbeiðni Rússa er
til athugunar. Stjórnvöld segja að lán, að andvirði
26 milljarða króna, sem fyrirtæki hans, Media
Most, fékk frá fyrirtækinu Gazprom, sem er rík-
isfyrirtæki meðeinokun á náttúrugasi, hafi verið
fengið á fölskum forsendum.
Þrátt fyrir að Media Most og Gazprom hafi náð
samkomulagi um sölu hlutabréfa Media Most til að
greiða skuldir hafa saksóknarar ekki dregið ákær-
ur sínar til baka.
Umfjöllun um stríð í Tsjetsjníu
ástæða ásakana
Í viðtalinu heldur Gúsinskí því fram að vandræði
sín hafi hafist þegar sjónvarpsstöð hans, NTV,
gagnrýndi stríð Rússa á hendur Tsjetsjníu. „Sem
fulltrúi gyðinga, sem þurftu að þola helförina, trúi
ég því að það megi ekki líða nokkru ríki að stunda
þjóðarmorð,“ sagði Gúsinskí og bætti við að glæpur
sjónvarpsstöðvar hans hefði verið að sýna hvað
gerðist þar.
Nokkur vestræn ríki hafa lýst yfir áhyggjum sín-
um vegna málsins en Pútín neitar því staðfastlega
að það eigi sér rætur í vilja hans til að hafa afskipti
af fjölmiðlun, hann hefur hins vegar haldið því fram
að fjölmiðlakóngar hafi hunsað lög og rétt í þeirri
óreiðu sem ríkti undir stjórn Borís Jeltsíns.
Gúsinskí segir að sín stóru mistök hafi legið í því
að fara út í fjölmiðlageirann. „Ég er bara kaup-
sýslumaður sem er vanur að græða peninga. En
sviðið sem ég valdi er örlítið sérstakt í Rússlandi. Ef
ég hefði valið olíuviðskipti, gas eða góðmálma, eins
og aðrir gera, ætti ég marga vini í ríkisstjórninni og
væri í góðu sambandi við forsetann.“
Gúsinskí segir ásakanir á hendur sér ekki á rökum reistar
Segir Pútín vera að breyta
Rússlandi í einræðisríki
Madríd. AP.