Morgunblaðið - 27.01.2001, Page 41

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. JANÚAR 2001 41
GÓÐ tíðindi fyrir ís-
lenska leiklist hafa
borist af vettvangi
Reykjavíkurborgar.
Með samningi þeim,
sem borgin gerði ný-
verið við Leikfélag
Reykjavíkur, er loks
reynt fyrir alvöru að
höggva á þann hnút
sem hefur alltof lengi
hert að rekstri Borg-
arleikhússins og drep-
ið listsköpun þar í
dróma. Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir borg-
arstjóri á skilið lof fyr-
ir það hvernig tekið
hefur verið á þessu
máli undir hennar forystu.
Það eru einnig ánægjulegar
fréttir að borgin ætli að auka fram-
lög til sjálfstæðrar leikstarfsemi.
Upphæðin mætti að vísu vera
miklu hærri, satt er það. Engu að
síður er þetta skref í rétta átt sem
er engin ástæða til að vanþakka.
Eins og öllum er kunnugt hefur nú
um langa hríð verið mikil gróska í
starfi þess leikhúsfólks sem vinnur
mest utan hinna gamalgrónu stofn-
ana. Í þeim röðum er að finna
marga hæfileikamenn, suma með
áratuga reynslu að baki, sem fæstir
búa við boðleg starfsskilyrði. Borg-
in leysir ekki úr öllum vanda þeirra
með frumkvæði sínu,
en hún gefur þó gott
fordæmi sem ríkis-
valdið mætti ekki síst
taka til sín. Framlög
þess hækkuðu nú ekk-
ert á milli ára sem er
vitaskuld algerlega
óviðunandi.
Nú í vikunni hefur
Morgunblaðið birt tvö
viðtöl við Magnús Geir
Þórðarson, leikhús-
stjóra Leikfélags Ís-
lands. Magnús Geir
fer mikinn í þessum
viðtölum og í því síð-
ara, á fimmtudaginn
var, lætur hann falla
orð sem geta ekki staðið athuga-
semdalaust. Þar lýsir hann því sem
sagt blákalt yfir, að Leikfélag Ís-
lands eigi að hafa sérstakan for-
gang að opinberu fé. Nú gæti ég
sagt sitthvað um listrænan feril
þessa unga leikhúsmanns og fram-
göngu hans í fjölmiðlum, sem ég
mun þó spara mér að sinni. Hitt
vita allir, sem fylgst hafa með
frammistöðu hans og félaga hans í
Iðnó, að þeir hafa ekki á nokkurn
minnsta hátt sannað verðleika sína
umfram aðra í sömu stöðu, öðru
nær. Kröfur þeirra um tugmilljóna
styrki af almannafé bera vott um
slíka frekju að annað eins hefur
sjaldan sést í íslensku leikhúsi.
Álíka glórulaus er sú hugmynd
þeirra að auðtrúa fólk úti í bæ, sem
hefur einhverja fjármuni aflögu,
fari að fleygja þeim í hendurnar á
þeim.
Það hugarfar, sem kemur fram í
viðtali Morgunblaðsins við Magnús
Geir, er íslenskri leiklist ekki til
framdráttar. Leikhúsfólk þarf að
standa saman um að knýja stjórn-
völd til að leysa vanda sjálfstæðu
leikhúsanna á viðunandi hátt.
Heimtufrekja og hroki í garð
starfsbræðra eru aðeins vatn á
myllu þeirra sem telja eftir allan
stuðning við listir í landinu.
Framfaraskref
og frekjulæti
Jón Viðar
Jónsson
Höfundur er leikhúsfræðingur.
Leiklist
Kröfur þeirra um
tugmilljóna styrki
af almannafé bera
vott um slíka frekju,
segir Jón Viðar
Jónsson, að annað
eins hefur sjaldan sést
í íslensku leikhúsi.
ÉG SIT á skrifstofu
minni við gatnamót
Háaleitisbrautar og
Kringlumýrarbrautar –
glugginn er lokaður.
Fyrir utan er ærandi
hávaðinn af bílaumferð-
inni. Göturnar eru auð-
ar, eins og mestallan
veturinn, og þurrar og
nagladekkin þyrla upp
svifryki, örfínu ryki,
sem fer í lungu fólks.
Fyrir vikið liggur
mengunarslikja yfir
borginni.
Þegar horft er til
Esjunnar sést að gular
skýjaslæður hafa sveip-
að rætur hennar. Sú sýn er ekki að-
eins fjarska ófögur, heldur erum við
borgarbúar á sama tíma að anda að
okkur þessu fyrirbæri, þótt við vitum
ekki af því.
Þetta er sú upplifun sem borg-
arbúar, er hafa stært sig af sinni
hreinu borg, verða æ meira varir við
eftir því sem bílaeign fer vaxandi og
notkun nagladekkja í hlutfalli við
hana. Hávaðinn lýtur sömu lögmál-
um, naglaöskrið hækkar og hvert há-
vaðametið af öðru er slegið í mæl-
ingum.
Þetta er ekki lengur tilfinningamál
eða skoðun sértrúarhópa. Hér er um
mælanlega staðreynd að ræða, sem
við þurfum að bregðast við svo við
brjótum ekki í bága við skilmála Evr-
ópusambandsins um hert viðmiðun-
armörk vegna rykmengunar.
Svo kemur sumarið
Tilkynningar hljóma í útvarpi og
Umferðarráð fer á neyðarvakt til að
stýra umferð frá þeim svæðum sem
verst urðu úti í hamförum vetrarins.
Engum er skemmt og fáir skilja
hvers vegna verið er að gera við sömu
göturnar ár eftir ár – ekki heldur þeir
sem beinlínis heyrðu naglana sína
spæna upp malbikið allan veturinn.
Ef hægt væri að réttlæta þau
ósköp sem að framan er lýst og styðja
notkun nagladekkja haldbærum rök-
um gæti verið erfitt að bregðast við.
Rökstuðningurinn er
bara alltof fátæklegur.
Nagladekk er barn
síns tíma, aðferð sem
leysti vanda hér áður
fyrr þegar aðrir kostir
voru ekki fyrir hendi og
aðstæður með allt öðr-
um hætti – þau tilheyra
annarri kynslóð.
Flesta daga vetrar-
ins er ekið á auðum göt-
um og þessa örfáu
daga, þegar þær að-
stæður skapast að
nagladekk hafa vinn-
inginn fram yfir góð
vetrardekk, er upplagt
að taka strætó.
Notkun nagladekkja byggist á
gömlum vana – á gamalli þjóðtrú.
Ný kynslóð vetrardekkja
Það þykir við hæfi að tala um nýjar
kynslóðir þegar tæknin er annars
vegar. Eldri kynslóðir deyja þá fljót-
lega út og þykja hallærislegar. Sama
á við um dekk.
Hönnun þeirra er tæknimál á
hæsta stigi – ný tækni og þekking
kemur í stað eldri.
Þannig er því farið með naglalausu
dekkin frá Bridgestone, Blizzak eins
og þau heita, sem hafa yfirleitt verið
kölluð loftbóludekk í umræðunni hér
á landi.
Blizzak-dekkin eru sérstaklega
hönnuð með vetraraðstæður á norð-
lægum slóðum í huga – það eitt segir
heilmikið. Það sem aðgreinir þau frá
öðrum dekkjum er að slitflötur loft-
bóludekkjanna er búinn til úr gúmmí-
blöndu með óteljandi örsmáum loft-
bólum í.
Þegar ekið er á snjó og ís myndast
örþunn ísfilma undir dekkjum, hverr-
ar gerðar sem þau eru. Blizzak-dekk-
in soga þetta vatn hins vegar í sig
þannig að snertiflötur þeirra er alltaf
stamur. Auk þess gera loftbólurnar
það að verkum að þúsundir hvassra
brúna grípa í yfirborð vegarins.
Þessa eiginleika hafa dekkin svo
lengi sem þau endast á annað borð.
Menn geta svo ímyndað sér hvort það
sama megi segja um nagla, sem
verða smám saman eftir í malbikinu.
Í umræðunni um skaðsemi nagla-
dekkja hér á landi er svokölluðum
harðkornadekkjum yfirleitt stillt upp
sem kosti gegn nagladekkjum. Til að
mynda rakst ég á bréf í máli, sem fyr-
irtæki hefur höfðað gegn Landssím-
anum. Það fyrirtæki hafði verið lægst
í útboði Landssímans varðandi
dekkjakaup, en þar sem Landssím-
inn tók þá ákvörðun að kaupa nagla-
laus vetrardekk telur fyrirtækið sig
ekki vera skuldbundið lægstbjóðanda
því hann gat ekki boðið upp á þann
kost.
Ég þarf ekki að taka efnislega af-
stöðu til þess ágreinings sem ríkir
milli þessa tveggja fyrirtækja.
Bendi hins vegar á, að ef Lands-
símanum er á annað borð gert að fara
í útboð með dekkjaviðskipti sín þá
geri hann það líka þegar viðfangsefn-
ið er naglalaus dekk.
Niðurstaðan í þessu máli varð sú,
að vegna þess að Landssíminn keypti
harðkornadekk á bíla sína var það
látið átölulaust.
Hér að ofan var gerð grein fyrir
eiginleikum Blizzak-loftbóludekkj-
anna, sem eru framleidd af Bridge-
stone, einum stærsta og virtasta
dekkjaframleiðanda í heimi. Allar
þær fullyrðingar eru studdar ítarleg-
um rannsóknum og prófunum sem
eru viðurkenndar um allan heim.
Harðkornadekkin íslensku byggj-
ast hins vegar ekki á álíka umfangs-
miklum rannsóknum, þótt fram-
leiðsla þeirra og hið íslenska hugvit
sé allrar virðingar vert. Ég skora því
á forsvarsmenn sveita og bæja,
stjórnendur stórra og smærri fyrir-
tækja og almenning að hitta naglann
á höfuðið – rota þessa naglaþjóðtrú
og prófa naglalausu vetrardekkin frá
Blizzak – þá getum við öll andað létt-
ar.
Hittum nagl-
ann á höfuðið
Haukur
Magnússon
Loftbóludekk
Dekkin eru sérstaklega
hönnuð, segir Haukur
Magnússon, með vetr-
araðstæður á norð-
lægum slóðum í huga.
Höfundur er markaðsstjóri
Bræðranna Ormsson.
EINHVERJU sinni
var sagt að samgöngur
væru samfélagsmál en
ekki einkamál. Ég tók
það alvarlega. Þess
vegna hef ég stundum
bent á, þegar kemur að
umræðunum um
Reykjavíkurflugvöll
eða um þungaflutninga
á vegum landsins í stað
skipaflutninga, að
menn þurfi að reikna
með nýtingu bíla,
vegakostnaði og meng-
un af bílanna völdum
þegar bornir eru sam-
an ýmsir kostir. Með
þessu á ég við að okkur ber skylda
til þess að taka tillit til kostnaðar við
ekinn kílómetra á mann og/eða tonn
í þessum vangaveltum. Með þessu á
ég líka við að aukinn útblástur bíla
er ekki einkamál hvers og eins og
hann er ekki heldur
einkamál Íslendinga. Í
málefnum tengdum
Reykjavíkurflugvelli
þarf líka að skoða og
reikna hverju hver
kostur veldur þegar
horft er til umferðar til
og frá flugvelli, lengri
flugtíma o.fl.
Nú nýlega var opin-
beruð úttekt nefndar
undir forystu Stefáns
Ólafssonar prófessors
handa Reykjavíkur-
borg. Sé hún skoðuð
kemur í ljós að þar er
aðeins tekið tillit til
tveggja umhverfis-
þátta: Umhverfisröskunar við gerð
flugvallar og umhverfishávaða. Gott
en allsendis ófullnægjandi. Ég hélt
að nefnd sem vill láta taka sig mjög
alvarlega skoðaði samgönguteng-
ingar til og frá flugvelli, mengunar-
þáttinn og vegaþáttinn. Að öðrum
kosti er álit nefndarinnar ríflega
hálfnað verk, kostirnir vafasamir og
nútímahugsun í umhverfismálum
fjarri.
Verði kostir í fyrirhugaðri at-
kvæðagreiðslu lagðir fram án at-
hugana á fyrrgreindum efnisatrið-
um gæti ég ekki tekið þátt í henni.
Samgöngur
í lausu lofti
Ari Trausti
Guðmundsson
Höfundur er jarðeðlisfræðingur
og ráðgjafi.
Flugvallarmál
Verði kostir í atkvæða-
greiðslu lagðir fram án
athugana, segir Ari
Trausti Guðmundsson,
gæti ég ekki tekið þátt.
FYRIR Alþingi hef-
ur verið lagt frumvarp
til laga um félagsþjón-
ustu sveitarfélaga, þar
sem gert er ráð fyrir
að sveitarfélögin taki
yfir rekstur málaflokks
fatlaðra sem nú er á
hendi ríkisins. Verði
frumvarp þetta að lög-
um hefur undirritaður,
sem starfsmaður á
sambýli fyrir fatlaða,
áhyggjur af hlutskipti
starfsmanna sem vinna
við þennan málaflokk.
Í febrúar 1999 skip-
aði félagsmálaráðherra
nefnd til „að fjalla um
stöðu starfsmanna sem vinna að
málefnum fatlaðra við yfirtöku
sveitarfélaga á þjónustunni“ og er
formaður hennar deildarstjóri í
félagsmálaráðuneytinu. Nefnd þessi
hefur ekki lokið verkefni sínu.
Langflestir þeirra sem vinna við
málaflokk fatlaðra eru félagsmenn í
Starfsmannafélagi ríkisstofnana
(SFR), samkvæmt könnun voru þeir
73% í fyrra eða alls 714 einstakling-
ar. Flestir þeirra eru ófaglærðir
stuðningsfulltrúar. Stuðningsfull-
trúar starfa sem sérdeild innan
SFR og vilja vera það áfram. Í bréfi
SFR til félagsmálaráðuneytisins
dags. 23. júlí 1996 var meðal annars
komið á framfæri ósk stuðnings-
fulltrúa um að fá að
halda saman sem hóp-
ur innan SFR, hvað
sem verkefnaskipt-
ingu ríkis og sveitar-
félaga líður í framtíð-
inni. Ráðuneytið hefur
ekki svarað bréfinu,
en ósk okkar var síðan
ítrekuð í bréfi dags.
17. nóvember 1996 til
Ólafs Arnar Haralds-
sonar, formanns
nefndar um endur-
skoðun á lögum um
málefni fatlaðra.
Valréttur
félagsmanna
Í bréfi SFR til félagsmálaráðu-
neytisins dags. 3. feb. 1999 var síðan
enn ítrekuð stefna SFR í málinu og
vísað til ofangreindra bréfa varð-
andi réttindi starfsmanna, en eðli-
legt er talið að starfsmenn hafi val
um að vera áfram innan SFR eða í
viðkomandi bæjarstarfsmanna-
félagi. Starfsmönnum í heilbrigðis-
þjónustu var tryggt slíkt val þegar
flutt voru verkefni frá sveitarfélög-
um til ríkis 1990–1991 (á grundvelli
laga nr. 75/1990 um breytingar á
lögum nr. 59/1983 um heilbrigðis-
þjónustu).
Nú á að flytja verkefni frá ríki til
sveitarfélaga, það er málaflokk fatl-
aðra. Starfsmönnum þess mála-
flokks ber sama valfrelsi um félags-
aðild nú ef gæta á jafnræðis við það
sem gert var 1989–1990.
Við flutning málaflokksins er
nauðsynlegt að starfsmenn haldi
félagaréttindum sínum, lífeyrisrétt-
indi verði tryggð óbreytt og einnig
þarf að tryggja að SFR haldi áfram
rétti til kjarasamningsgerðar fyrir
þessi störf.
Augljóst er að margt er enn ófrá-
gengið um stöðu starfsmanna við
flutning á málaflokki fatlaðra til
sveitarfélaga ef af verður. Við laga-
setninguna verður að tryggja stöðu
okkar starfsmannanna og eðlilegt
að gengið verði frá þeim atriðum
áður en frumvarp um félags-
þjónustu sveitarfélaga verður að
lögum.
Á að fórna stuðnings-
fulltrúum?
Frímann
Sigurnýasson
Frumvarp
Margt er enn ófrágeng-
ið um stöðu starfs-
manna, segir Frímann
Sigurnýasson, við flutn-
ing á málaflokki fatlaðra
til sveitarfélaga.
Höfundur er stuðningsfulltrúi og
stjórnarmaður í SFR.