Morgunblaðið - 17.03.2001, Blaðsíða 50

MINNINGAR
50 LAUGARDAGUR 17. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
U
m þessar mundir
glotta margir yfir
nýjustu hugdett-
unni í landbún-
aðarríkinu mikla í
vestri. Þaðan hafa löngum
streymt sveskjur á heimsmark-
aðinn, enda var Kalifornía
stærsti sveskjuframleiðandi
heims og annaði 70% af eft-
irspurn heimsins. Núna hefur
hins vegar allri sveskjufram-
leiðslu verið hætt. Frá Kaliforníu
kemur ekki
ein einasta
sveskja þessa
dagana. Hins
vegar
streyma það-
an miklir
farmar af
þurrkuðum
plómum. Svo mikill er útflutning-
urinn, að Kalifornía er stærsti
framleiðandi heims á þurrkuðum
plómum og annar 70% af eft-
irspurn heimsins.
Hérna áður fyrr tókst bændum
í Kaliforníu að koma sveskjunum
sínum út um allan heim með
klókri markaðssetningu, þar sem
lögð var mikil áhersla á að
sveskjur væru hið mesta undra-
lyf fyrir meltinguna. Nú til dags
mun sú markaðssetning víst vera
ægilega hallærisleg og í hugum
margra, allt of margra að mati
bændanna, eru sveskjur bara
eitthvað sem eldra fólk nartar í
af illri nauðsyn. Þetta gengur
ekki lengur, hugsuðu bændur
með sér þar sem þeir þurrkuðu
plómur í gríð og erg til að búa til
sveskjur, við verðum að nota ný-
móðins markaðssetningu. Og þar
með urðu sveskjurnar að þurrk-
uðum plómum, næringarríkum,
mjúkum og hreint ágætum til
alls konar matargerðar, að því er
nýjustu fregnir herma.
Samtök sveskjubænda, sem
hafa aðsetur í Sacramento, urðu
að Samtökum bænda sem þurrka
plómur. Fortíðin hefur verið
þurrkuð út. Á heimasíðu Sam-
taka bænda sem þurrka plómur
er saga samtakanna rakin, en því
er algjörlega sleppt að minnast
einu orði á að þurrkuðu plóm-
urnar hafi einu sinni verið
sveskjur. Þar er bara látið eins
og samtökin hafi frá 1952 unnið
að farsæld allra þeirra sem láta
sig þurrkaðar plómur einhverju
skipta, og ekki minnst einu orði á
hag þeirra sem framleiddu
sveskjur. Það er einfaldlega búið
að eyða sveskjunum út úr öllum
skjölum og af öllum myndum. Í
staðinn eru bara þurrkaðar plóm-
ur, sem á myndum eru grun-
samlega svartar og hrukkóttar.
Þetta er svipað og í Sovétríkj-
unum áður fyrr, einn hrukkóttur
„félagi“ hvarf af opinberri mynd
og sást aldrei meir, en í hans
stað kom annar hrukkóttur
„félagi“. Nú er „Félagi“ Sveskja
horfinn að eilífu af spjöldum sög-
unnar. Mikilvægt hlutverk hans í
þágu mannkyns er gleymt. Á
heimasíðunni er aðeins einn lítill
fróðleiksmoli sem minnir á það,
en þar segir: „Þurrkaðar plómur
innihalda óuppleysanlegar trefj-
ar, sem hugsanlega minnka hætt-
una á ristilkrabba.“ Það merki-
lega er, að formaður Samtaka
bænda sem þurrka plómur hélt
því statt og stöðugt fram að ekki
væri meiningin að eyða sveskju-
nafninu, heldur fremur að bjóða
neytendum fremur upp á hið
hljómfagra plómuheiti.
Háðsglósurnar dynja á
Kaliforníu. Fjölmiðlar víða um
Bandaríkin telja sig þess um-
komna að dæma dularfulla
sveskjuhvarfið og átta sig ekki á
því hve miklu betur sett heims-
byggðin er með þurrkaðar plóm-
ur á hverjum diski. Meira að
segja stórblaðið New York Times
lagðist svo lágt fyrir hálfum mán-
uði að birta pistil undir fyr-
irsögninni „Björgum sveskj-
unum“ og undirtitillinn var
„Stöndum gegn baktjaldamakk-
inu með þurrkuðu plómurnar“.
En kalifornískir bændur láta
háðið sem vind um eyru þjóta.
Þeir sóttu formlega um leyfi til
bandarískra yfirvalda og fóru
fram á að mega kalla þessa
svörtu og hrukkóttu ávexti
þurrkaðar plómur. Bandaríska
matvælaeftirlitið velti þessu fyrir
sér vel og lengi, enda höfðu
menn þar miklar áhyggjur af því
að neytendur gætu ruglast í rím-
inu. Hvert áttu t.d. gamalmenni
að leita í neyð? Gat sú staða
komið upp að einhver leitaði í
angist að sveskjum í búðarhillum,
en sæi ekkert nema þurrkaðar
plómur og áttaði sig ekki á að
þær gætu hjálpað, með sínum
óuppleysanlegu trefjum?
Matvælaeftirlitið skikkaði
bændur til að merkja framleiðslu
sína fyrst um sinn bæði sem
sveskjur og þurrkaðar plómur, til
að forðast uppákomur af þessu
tagi. Það bjargaði hins vegar
sveskjusafanum frá sömu örlög-
um, því heitið „þurrkaður plómu-
safi“ þótti af einhverjum ástæð-
um mótsögn.
Núna eru kalifornískir bændur
alsælir, en sögufölsun þeirra
heldur áfram. Það leyndi sér ekki
af fréttum á síðasta ári, þar sem
sagt var frá mikilli matvælasýn-
ingu og ráðstefnu sem haldin var
í Providence-borg á Rhode Is-
land. Þar sagði, að á meðal nýj-
unganna, sem kynntar voru mat-
arspekingum, hafi verið
kalifornísk þurrkuð plóma. Að
vísu var tekið fram, fyrir þá sem
ekki voru innvígðir, að þetta væri
nú bara sveskja með nýtt heiti.
Það hlakkar í Samtökum rús-
ínuframleiðenda í Kaliforníu
þessa dagana, en þar á bæ segj-
ast menn ekki vera á þeim bux-
unum að nefna rúsínurnar þurrk-
uð vínber, þótt þær séu það
óumdeilanlega. En rúsínufram-
leiðendur hafa ekki djöful vel
heppnaðrar en úreltrar mark-
aðssetningar að draga.
Stalín og
sveskjurnar
Í Kaliforníu skirrast menn ekki við að
henda hinu gamla út fyrir nýtt. Og ef
það er ekki hægt skipta þeir bara um
nafn á því gamla, í þeirri von að það
gangi í endurnýjun lífdaganna. Stund-
um lánast nafnbreytingarnar ágætlega,
en oft verða menn líka að sætta sig við
háðsglósur þeirra sem átta sig ekki á
mikilvægi markaðssetningar.
VIÐHORF
Eftir Hönnu
Katrínu
Friðriksson
hkfridriksson-
@ucdavis.edu
✝ Gunnar Karl Þor-geirsson fæddist
á Karlsskála í Grinda-
vík 25. mars 1940,
heima hjá Guðrúnu
föðurömmu sinni.
Hann lést á Landspít-
alanum við Hring-
braut 8. mars síðast-
liðinn. Foreldrar
hans voru Þorgeir
Óskar Karlsson, f.
5.3. 1917, d. 26.10.
1995, og Helga Ingi-
björg Magnúsdóttir,
f. 22.10. 1918, d. 23.5.
1995. Systkini Gunn-
ars eru: 1) Vilberg Kjartan, f. 17.6.
1944, kvæntur Guðrúnu Björk Jó-
hannesdóttur, f. 4.11. 1946, þau
eiga þrjár dætur og átti Vilberg
einn son áður. 2) Sigurður, f. 30.1.
1946, hann á fimm börn og eina
uppeldisdóttur. Sammæðra 3)
Magnea Þórsdóttir, f. 17.7. 1956,
gift Jóni Kristni Guðmundssyni,
þau eiga tvö börn. 5) Fríða, f.
11.11. 1958, d. 9.2. 1966. Samfeðra
6) Margeir f. 24.9. 1955, kvæntur
Ástríði Lilju Guðjónsdóttur, f.
15.11. 1955, þau eiga fjögur börn.
7) Katrín Ósk, f. 20.11. 1957, gift
Guðmundi Gesti Þórissyni, f. 3.8.
1960, þau eiga tvo syni. Katrín átti
einn son áður. 8) Ingibergur, f. 2.3.
1963, maki Málfríður
Baldvinsdóttir, f.
23.4. 1966, þau eiga
tvö börn.
Dóttir Gunnars
Karls og Sigurrósar
Aðalsteinsdóttir er
Hafdís, f. 5.12. 1961,
maki Gunnar Reks-
lad, sonur þeirra er
Tómas, f. 7.11. 1997.
Gunnar Karl gift-
ist Nönnu Ingvadótt-
ur, þau slitu samvist-
um. Dóttir þeirra er
Brynja Karen, f. 20.8.
1973, maki Billy Hen-
son, börn þeirra eru Maja Erla, f.
8.11. 1995, William Gunnar, f. 9.5.
1997, Mallias Kyle, f. 25.6. 1998.
Eftirlifandi eiginkona Gunnars
Karls er Margrét Böðvarsdóttir, f.
15.4. 1948. Þeirra börn eru Guð-
laug Stefanía, f. 3.7. 1979, sam-
býlismaður hennar er Óskar
Helgason, f. 18.4. 1973. Þorgeir
Karl, f. 22.9. 1981. Fyrir átti
Margrét Böðvar Gunnarsson, f.
23.4. 1966, og Þórólf Almarsson, f.
18.10. 1967.
Gunnar Karl starfaði lengst af
sem sjómaður og bifreiðarstjóri.
Útför Gunnars Karls fer fram
frá Safnaðarheimilinu í Sandgerði
í dag og hefst athöfnin klukkan 14.
Elsku Gunni Kalli, nú kveðjumst
við að sinni. Ég kynntist þér fyrir
mörgum árum er við unnum saman á
Aðalstöðinni í Keflavík. Eins og
gengur og gerist minnkuðu sam-
skiptin eftir að ég breytti um vinnu
en við hittumst oft á förnum vegi. En
örlögin höguðu því nú þannig að við
lentum bæði á sjúkrahúsi á sama
tíma og í herbergi hlið við hlið. Og
hvað þú reyndist mér vel. Þú stapp-
aðir í mig stálinu og við gáfum bara
skít í þetta. Ég gleymi aldrei hversu
góður þú varst við mig á þessum
tíma, það geymi ég í hjarta mínu. Þú
barðist við sjúkdóm þinn af miklum
krafti, en þú gleymdir ekki vinum
þínum. Þú komst að heimsækja mig
á lungnadeild þegar þú varst sjálfur
að byrja í geislum.
Bjartsýnn og ákveðinn byrjaðir þú
aftur að keyra en varðst að hætta
þegar þú veiktist aftur. Daginn áður
en þú áttir að fá að fara heim af
sjúkrahúsinu í Keflavík komum við
Óla að heimsækja þig og þú leiddir
okkur um allt sjúkrahúsið, alltaf jafn
hress og kátur. En maður sá samt í
augum þínum að þér leið ekki vel. Ég
get huggað mig við það að síðast
þegar við hittumst tókum við vel ut-
an um hvort annað eins við vissum að
þetta væri síðasta kveðjan. Ekki
hvarflaði að mér að þú færir svona
snöggt. En svona er lífið, enginn veit
hver er næstur. Ég þakka þér fyrir
alla góðvildina og vináttuna.
Guð varðveiti yndislegu konuna
þína, sem stóð alltaf eins og klettur
við hliðina á þér, og veiti henni og
börnum þínum styrk í þessari miklu
sorg.
Þín vinkona,
Þórdís M. Guðjónsdóttir.
Elsku Gunni Kalli, nú er komið að
kveðjustund Á þessari jörð, en þú ert
ekki farinn því þú munt ætíð lifa í
huga okkar og hjörtun. Við starfs-
stúlkurnar á Aðalstöðinni eigum eft-
ir að sakna þess að heyra ekki hlý-
legu kveðjurnar og brandarana sem
þú varst alltaf með á reiðum hönd-
um. Hvernig sem á stöð komstu okk-
ur alltaf til að hlæja. Mikið eigum við
eftir að sakna þín, elsku Gunni. Þú
komst oft í heimsókn í veikindum
þínum og það var auðséð að þú þjáð-
ist mikið.
Elsku vinur, við kveðjumst að
sinni en við sjáumst aftur og við
þökkum þér alla gleðina, hláturinn
og sorgina sem þú deildir með okkur.
Fjölskyldu þinni færum við okkar
innilegustu samúðarkveðjur.
Vertu sæll, vinur.
Starfsstúlkur
Aðalstöðvarinnar.
GUNNAR KARL
ÞORGEIRSSON
✝ Jón Sveinssonfæddist á Hofs-
stöðum í Reykhóla-
sveit hinn 5. apríl
1911. Hann lést á
Sjúkrahúsi Akraness
hinn 7. mars síðast-
liðinn. Foreldrar
hans voru þau
Sveinn Sæmundsson,
f. 23. maí 1879, d. 26.
nóvember 1949, og
Sesselja Oddmunds-
dóttir, f. 20. apríl
1884, d. 10. október
1935. Jón dvaldi til
11 ára aldurs hjá
fósturforeldrum sínum, hjónun-
um Guðmundi Jónssyni og Guð-
rúnu Ólafsdóttur í Berufirði.
Systkini Jóns voru níu. Á lífi eru
Guðmundur, bóndi í Gröf í
Þorskafirði, Elísabet, búsett í
Reykjavík, Hákon,
búsettur í Borgar-
nesi, og Arndís, sem
búsett er í Stykkis-
hólmi. Látin eru
Bjarnveig Þorgerð-
ur, Ragnar Trausti,
Hallgrímur, Guðrún
og Ingibjörg Sigríð-
ur.
Hinn 29. júní 1937
kvæntist Jón eigin-
konu sinni Valgerði
Guðrúnu Vigfús-
dóttur, f. 29. júlí
1915, d. 17. desem-
ber 1995. Jón og
Valgerður eignuðust sex börn;
Sesselju, Drífu, Vigni, Ásdísi,
Kristínu Eddu og Svanhildi Öddu.
Útför Jóns fer fram frá Reyk-
hólakirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 14.
Það var fyrir 18 árum sem ég fyrst
lagði leið mína í Reykhólasveit. Ætl-
unin var að veiða silung í lítilli á sem
þar rennur.
Strax í upphafi veiðitúrsins komu
upp vandamál í veiðihúsinu og engin
verkfæri til staðar. Það var að kvöldi
þessa fyrsta veiðidags sem ég í fyrsta
skipti átti erindi að Klukkufelli. Ég
heilsaði Jóni og Valgerði konu hans.
Jón leysti úr vanda mínum og bauð
mér í kaffi. Mér varð strax ljóst að þar
fór yndislegur maður. Hjartahlýr
með afbrigðum og fús að rétta hjálp-
arhönd ef þess var nokkur kostur.
Þetta voru fyrstu kynni mín af Jóni
Sveinssyni bónda á Klukkufelli. Þau
áttu eftir að vaxa á næstu árum. Fyrir
réttum áratug hafði hin fagra Reyk-
hólasveit heillað mig og mína fjöl-
skyldu með þeim hætti að okkur lang-
aði að reisa þar sumarhús. Er mér
afar minnisstætt er ég ásamt föður
mínum heimsótti Klukkufell í sumar-
byrjun 1991. Erindið var að viðra
þann möguleika við Jón og Valgerði
að fá til leigu land undir sumarhús.
Jón tók erindi okkar vel og sagðist allt
vilja fyrir okkur gera „á meðan ég
tóri“ eins og hann orðaði það. Og eftir
að Jón hætti búskap og sonur hans
Vignir tók við var enn ljósara en áður
að eplið fellur sjaldan langt frá eik-
inni.
Höfum við í öll þessi ár notið ein-
stakrar velvildar og gestrisni á
Klukkufelli sem ber að þakka af al-
hug. Við Jón áttum margar skemmti-
legar stundir. Hann hafði gaman af að
segja mér sögur úr sveitinni. Sumar
hverjar hreint ótrúlegar og endur-
spegluðu þá erfiðleika sem fólk mátti
glíma við til sveita. Með honum og
föður mínum tókst góður vinskapur
sem faðir minn mat mikils. Kom fljót-
lega í ljós að ættingjar föður míns
höfðu búið á Klukkufelli og öðrum
bæjum í Reykhólasveit til forna og
urðu þessi óvæntu tengsl, sem enginn
vissi um áður, þeim oft umræðuefni.
Jón var sérstaklega fjárglöggur
maður. Fyrir tíma rafmagnsins sakn-
aði hann eitt sinn tveggja kinda úr
hjörð sinni eftir leitir. Gekk hann að
næsta bæ og fann þar kindur sínar.
Þegar ég spurði hann hvernig hann
hefði farið að því að þekkja þær í
myrkrinu í fjárhúsunum sagði hann:
„Ég þekkti þær með því að þreifa á
hornunum.“ Þetta sagði hann af sinni
alkunnu rósemi. Mér kom sagan á
óvart en þó mest sú staðreynd að Jóni
Sveinssyni fannst þetta ekkert sér-
staklega merkilegt.
Jafnan þegar við komum að
Klukkufelli heilsaði ég Jóni með
handabandi. Fór þá ekki á milli mála
að margt þarft verkið höfðu þær
hendur unnið um dagana.
Og oftar en ekki sleppti Jón ekki
takinu fyrr en komið var inn í bæ og
tryggt að boð um kaffi væri þegið.
Sagði þetta mér meira en mörg orð
um þörf hans fyrir að gera vel við þá
er lögðu leið sína að Klukkufelli.
Jón var gríðarlega duglegur maður
og hlífði sér aldrei við vinnu.
Háaldraður, þegar ævidegi flestra
er löngu lokið, stóð hann daglangt í
Skrautanum við Klukkufell og rakaði
saman heyi sem vélarnar vildu ekki
nýta.
Boginn í baki og við erfiða heilsu lét
hann ekki sitt eftir liggja frekar en
fyrri daginn. Undraðist ég oft þá fá-
dæma elju og ósérhlífni sem þessi
aldni höfðingi hafði enn til að bera.
Þegar í hús var komið að afloknum
löngum degi var hann ávallt glaður í
bragði og stutt í skemmtilegan húm-
orinn. Mér eru ógleymanlegar stund-
irnar sem við áttum saman ásamt
öðru heimilisfólki í eldhúsinu á
Klukkufelli.
Glettnar sögur Jóns frá fyrri tíð og
kræsingarnar allar sem báru Val-
gerði fagurt vitni. Þá er mér minn-
isstætt hve vel þau heiðurshjón tóku
dætrum okkar og vildu allt fyrir þær
gera.
Á þessu varð engin breyting eftir
að Valgerður lést og Jón flutti á elli-
heimilið á Reykhólum. Enn njótum
við einstakrar velvildar og hlýju hjá
Vigni og Ástu á Klukkufelli sem okk-
ur þykir mjög vænt um og er okkur
afar mikils virði. Hafa þau að sönnu
fetað í fótspor Valgerðar og Jóns.
Við, sem nutum þeirra forréttinda
að þekkja Jón Sveinsson og fengum
að njóta allra hans kosta um árabil,
viljum að endingu minnast hans með
hlýhug, virðingu og þakklæti. Með
honum er genginn einn merkasti
bóndinn sem Reykhólasveit hefur átt
og alið.
Vigni og Ástu, ásamt öðrum að-
standendum, sendum við okkar inni-
legustu samúðarkveðjur.
Guð blessi minningu Jóns Sveins-
sonar.
Stefán, Sólveig, Sylvía Björk
og Sara Dagný.
JÓN SVEINSSON