Morgunblaðið - 17.03.2001, Blaðsíða 62

UMRÆÐAN
62 LAUGARDAGUR 17. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BANDALAG sjálf-
stæðra leikhúsa (SL)
sendi Samkeppnis-
stofnun erindi í nóv-
ember 1999 þar sem
bandalagið óskaði eft-
ir því að stofnunin
tæki afstöðu til:
1) hvort Leikfélag
Reykjavíkur og Þjóð-
leikhúsið hafi brotið
samkeppnislög með
því að nýta opinbera
styrki til undirboða á
leikhúsmarkaði þar
sem samkeppni ríkir
2) hvort íslenska
ríkið og Reykjavíkur-
borg mismuni aðilum í leikhús-
rekstri og hvernig leiðrétta megi
það ef svo er
3) hvort Leikfélagi Reykjavíkur,
Þjóðleikhúsinu eða Íslensku óper-
unni sé heimilt að nota opinbera
styrki til undirboða við útleigu á
húsnæði sínu, en ljóst
má vera að samkeppni
ríkir á þeim markaði í
dag.
Hinn 5. mars síð-
astliðinn sendi sam-
keppnisráð frá sér
bæði ákvörðun og álit
í máli þessu. Álit
ráðsins er stórfrétt í
íslenskum leiklistar-
og sviðslistaheimi. Í
því er sú skoðun sett
fram að rétt sé að
endurmeta opinbera
aðstoð við leiklistina í
landinu og beinir ráð-
ið þeim tilmælum til
menntamálaráðherra að hann beiti
sér fyrir því að slíkt endurmat fari
fram.
Í áliti samkeppnisráðs kemur
fleira fram. Það álítur að ekki séu
fyrir hendi lagaleg skilyrði til
íhlutunar ráðsins hvað miðaverð
og húsaleigu viðvíkur. Sú ákvörð-
un byggist á lagalegum forsendum
sem ekki verða raktar hér. Hins
vegar kemur fram í álitinu rök-
stuðningur sem nauðsynlegt er að
fjalla og hugsa um. Mikilvægt er
að allir þeir, er láta sig leiklist og
sviðslistir atvinnumanna á Íslandi
varða, geri það.
Í 2. grein álitsins segir: Í máli
þessu togast á andstæð sjónarmið.
Annars vegar verður að teljast
æskilegt að í viðleitni sinni til efl-
ingar leiklistar gæti opinberir að-
ilar að jafnræðissjónarmiðum ... en
telja verður að mikið misræmi í
opinberum stuðningi stríði gegn
markmiðum samkeppnislaga. Hins
vegar felst í gildandi leiklistarlög-
um og fyrirkomulagi á stuðningi
sveitarfélaga við leiklist sú aðferð
að efla tilteknar stofnanir til þess
að ná þeim menningarlegu og upp-
eldislegu markmiðum sem að er
stefnt...
Í þessari grein koma fram tvö
ákaflega mikilsverð sjónarmið.
Annars vegar að ríkið hafi markað
sér menningarlega og uppeldislega
stefnu með stuðningi við leiklist.
Hins vegar að það sé æskilegt að
það gæti að jafnræðissjónarmiðum
á sama tíma. SL hefur um langt
árabil barist fyrir viðurkenningu
ráðamanna á auknu mikilvægi
sjálfstæðu leikhúsanna og sviðs-
listahópanna. Umhverfi leiklistar
og annarra sviðslista hefur gjör-
breyst á undanförnum 15 árum.
Fjöldi frumsýninga, ritun og sköp-
un nýrra íslenskra sviðsverka og
fjöldi áhorfenda hefur margfaldast
hin síðari ár fyrir tilstuðlan sjálf-
stæðu leikhúsanna og sviðslista-
hópanna. Álit samkeppnisráðs
styður kröfur SL til margra ára:
að ríkið bregðist við þeirri þróun
sem átt hefur sér stað og stórauki
stuðning sinn við starfsemi sjálf-
stæðra leikhúsa og sviðslistahópa.
Í lokaorðum álitsins koma fram
ákveðin tilmæli: Í ljósi þess sem að
framan segir beinir samkeppnisráð
þeim tilmælum til menntamálaráð-
herra að hann beiti sér fyrir end-
urmati á opinberri aðstoð við leik-
húsrekstur. Leitað verði leiða til
þess að samræma betur en nú er
hin menningarlegu og listrænu
markmið sem að er stefnt og
markmið samkeppnislaga um að
opinberir styrkir raski ekki sam-
keppni á leikhúsmarkaði. Meðal
möguleika sem þar gætu komið til
skoðunar væri að opinber fjár-
stuðningur til leiklistar yrði í
meira mæli í formi styrkveitinga
til einstakra verkefna sem valin
yrðu af óháðum aðilum á sam-
keppnisgrundvelli, þar sem bæði
sjálfstæð og opinber leikhús gætu
leitað eftir fjármögnun, en í minna
mæli í formi styrkja til rekstrar
tiltekinna stofnana og launa fast-
ráðinna starfsmanna hjá þeim.
Með því móti væri hugsanlegt að
auka jafnræði meðal keppinauta á
leikhúsmarkaði, án þess að list-
rænum markmiðum yrði fórnað.
Að öllu samanlögðu má lesa úr
áliti ráðsins að það álítur að breyta
verði því fyrirkomulagi sem við
búum við hvað varðar stuðning
ríkisins við leiklist og sviðslistir.
Reykjavíkurborg hefur nýverið
aukið stuðning sinn verulega við
sjálfstæð leikhús og sviðslistahópa
og var það gert vegna aukins mik-
ilvægis þessara aðila í menningar-
lífi borgarinnar. Í menntamála-
ráðuneytinu eru nú til meðferðar
tillögur frá Bandalagi íslenskra
listamanna um stóraukinn stuðn-
ing við sjálfstæð leikhús og sviðs-
listahópa og er því gott lag til
breytinga einmitt nú.
Að samræma menningarleg
markmið og samkeppni
Þórarinn Eyfjörð
Samkeppnisstofnun
Jákvæð niðurstaða sam-
keppnisráðs fyrir sjálf-
stæðu leikhúsin, segir
Þórarinn Eyfjörð, er
stórfrétt í íslenskum
leiklistarheimi.
Höfundur er leikstjóri
og formaður SL.
NÚ á lokaspretti
umræðunnar um flug-
völlinn í Vatnsmýrinni
er rétt að taka saman í
stuttu máli um hvað
þessi atkvæðagreiðsla
snýst. Hún snýst um
það hvort Reykjavík
sem skipulagsyfirvald
hefur forræði á því
hvernig hún nýtir
þetta landsvæði í
hjarta borgarinnar.
Þar sem borgin hefur
einungis skipulags-
málin á valdi sínu en
ekki flugsamgöngur í
landinu er einungis
spurt um skipulagsþáttinn. Þar
sem hvort tveggja er undir en að-
eins um annað kosið er ákveðin
hætta á mótsagnakenndri umræðu
og því ætla ég að reyna í þessari
grein að koma sem flestum sjón-
armiðum að og minni skoðun á því
hvernig flugvöllur geti best þróast
til framtíðar í höfuðborg Íslands.
Mikilvægt
samgöngumannvirki
Auðvitað er erfitt að fjalla um
Vatnsmýrarvöllinn öðruvísi en að
tala um hvort tveggja, samgöngu-
mál og skipulagsmál. Sem sam-
göngumannvirki er hann gríðar-
lega mikilvæg tenging milli
Reykjavíkur og annarra lands-
hluta. Ef við ímyndum okkur inn-
anlandsflugið sem strætó milli
landshluta, þá eru flugvellirnir
strætóstoppistöðvar. Það að höfuð-
borg landsins skuli ekki bjóða upp
á slíka stoppistöð er að mínu mati
ekki boðlegt. Út frá öryggissjón-
armiðum, stjórnsýslu og allri al-
mennri tengingu innanlands er
flugvöllur í Reykjavík nauðsynleg-
ur. Sá hræðsluáróður sem uppi hef-
ur verið að flytja innanlandsflugið
til Keflavíkur ef flugvöllurinn fær
ekki að vera áfram í Vatnsmýrinni
er auðvitað ósvífinn og óraunsær
því það myndi ganga af innanlands-
fluginu dauðu og ekki dettur mér í
hug að ætla samgönguyfirvöldum
það. Það er því gríðarlega mikil-
vægt á þessum tímamótum að
Reykvíkingar geri sér
grein fyrir því að í
þessari atkvæða-
greiðslu kjósum við
um skipulagsmál í
Reykjavík en ekki um
flugsamgöngur milli
landshluta. Það er til-
gangurinn með at-
kvæðagreiðslunni og
ekki á forræði borg-
aryfirvalda að spyrja
um annað. Eftir að
vilji borgarbúa er
kominn fram hafa
borgaryfirvöld skýrt
umboð í samningum
sínum við ríkið með
hvaða hætti á að byggja upp flug-
höfn í Reykjavík svo sómi sé að og
sátt ríki um.
Mikilvæg tímamót
Í skipulagslegu tilliti er gamal-
dags herflugvöllur, sem tekur yfir
170 hektara lands í hjarta höfuð-
borgarinnar, fráleitur. Hið víðáttu-
mikla flugvallarsvæði þar sem
sóðaskapur einkennir meira og
minna allt svæðið hefur verið ögr-
un við fegurðarskyn Reykvíkinga
um áratugaskeið. Flugumferð er
veitt yfir æðstu stjórnsýslu
landsins auk þess sem æfinga-,
kennslu- og einkaflugi hefur verið
dembt yfir miðborgina með tilheyr-
andi ónæði. Umgengni og fram-
koma flugmálayfirvalda hafa því
um langt skeið verið með ögrandi
hætti í garð Reykvíkinga og því er
komið að tímamótum. Atkvæða-
greiðslan um helgina markar þau
tímamót.
Löngusker – langþráður
draumur
Það er mikilvægt í þessu sam-
bandi að fólk rugli því ekki saman
að í spurningunni á atkvæðaseðl-
inum er spurt hvort flugvöllur eigi
að vera í Vatnsmýri eða ekki. Það
er grundvallaratriði. Það er ekki
verið að spyrja hvort flugvöllur eigi
að vera í Reykjavík eða ekki. Til
þess að flugvöllur geti verið áfram í
Reykjavík en ekki í Vatnsmýrinni
eru ekki margir kostir í stöðunni. Í
mínum huga er flugvöllur á Löngu-
skerjum langáhugaverðasta hug-
myndin sem upp hefur komið. Það
var borgarfulltrúi Framsóknar-
flokksins, Guðmundur G. Þórarins-
son, sem flutti þá tillögu fyrst í
borgarstjórn á áttunda áratugnum
samkvæmt hugmyndum Trausta
Valssonar skipulagsfræðings. Til-
lagan um Lönguskerjaflugvöll hef-
ur nú að sumu leyti verið reiknuð
út af borðinu í umræðunni um
Vatnsmýrarvöllinn. Ég tók þessar
kostnaðartölur allar með miklum
fyrirvara og tel reyndar að tippur
(losunarsvæði jarðefna) fyrir
Reykjavíkurborg geti vel verið á
Lönguskerjum. Á 10–15 árum get-
ur myndast þar land sem þarf und-
ir flugvöll. Einnig er áhugaverð sú
hugmynd að hefja framkvæmdir
við jarðgangagerð fyrir stofnbraut-
ir í borginni og nýta efnið úr þeim
til uppfyllingar á Lönguskerjum.
Löngusker eru óplægður akur í
skipulagslegu tilliti fyrir höfuð-
borgarsvæðið. Það er mín sannfær-
ing að þegar menn hafa drepið nið-
ur fæti á Lönguskerjum opnist
fyrir þeim nýr heimur. Þá munu
flug og höfuðborg loksins geta átt
fyrir höndum góða og friðsamlega
sambúð um alla framtíð.
Til þess að Löngusker geti leyst
Vatnsmýrina af hólmi kjósum við
flugvöllinn burt úr Vatnsmýrinni
og fjölmennum á kjörstað á laug-
ardaginn kemur.
Flugvöllur framtíðar-
innar á Lönguskerjum
Óskar Bergsson
Reykjavíkurflugvöllur
Til þess að Löngusker
geti leyst Vatnsmýrina
af hólmi, segir Óskar
Bergsson, kjósum við
flugvöllinn burt úr
Vatnsmýrinni.
Höfundur er varaformaður
skipulags- og byggingarnefndar
Reykjavíkur.
FÁ sveitarfélög á
höfuðborgarsvæðinu
hafa þurft að búa við
annan eins flótta ungs
fólks úr heimahögun-
um og Garðabær.
Meirihluti skólafélaga
minna úr Garðaskóla
þurfti að flýja í fang
Reykjavíkur, aðrir
þurftu að fara enn
lengra, allt að bökk-
um Moldár. Ástæðan
hefur sjaldnast verið
sú að Garðabær sé
leiðinlegri bær en
aðrir, heldur sú að
framboð á íbúðum
hefur verið það lítið
að það hefur verið langt undir eft-
irspurn.
Frábær lausn
Mann rekur því í rogastans að
sjá einhverja standa upp og mót-
mæla þegar bæjarstjórnin styður
eins snjalla lausn á vandanum og
bryggjuhverfið er. Ég botna
reyndar ekkert í því hvernig hægt
er að finna þeirri hugmynd eitt-
hvað til foráttu. Finnst fólki sem
býr við Arnarnesvoginn vera sjón-
mengun af öðru fólki? Það væri
hægt að skilja neikvæð viðbrögð ef
um væri að ræða að setja verk-
smiðju nálægt húseigendum við
Arnarnesvog, en svo er ekki, verið
er að tala um íbúðarbyggð.
Hvaðan í ósköpun-
um sækja þessar
óánægjuraddir styrk
sinn? Síðan hvenær
hefur fólk getað sett
kröfur um að aðrir
megi ekki byggja ná-
lægt þeim? Eða telja
menn sig hafa eignast
Arnarnesvoginn, af
því að það hefur horft
á hann í mörg ár. Ég
efast ekki um að það
hækkar verð á íbúð-
um ef þaðan er gott
útsýni. En að halda að
með kaupum á íbúð,
þá eignist þeir útsýnið
með henni og ráði því
um ókomna framtíð, það er full-
langt gengið.
Það hefði orðið lítið úr íbúð-
arbyggð yfirhöfuð ef þessháttar
kröfur hefðu einhverntímann verið
teknar alvarlega. Reyndar hefði
orðið lítið úr íbúðarbyggð á Arn-
arnesinu ef íbúar á Bessastöðum
eða í Kópavogi hefðu lagst gegn
því að inní útsýni þeirra byggðist
þetta hverfi sem Arnarnesbúar nú
byggja. Það hefur bara enginn
verið svona hugmyndaríkur í
frekju fram til þessa.
Nýtt tækifæri
Líklegast þarf ekki að óttast að
fáar óánægjuraddir muni verða
þessari hugmynd til einhverra
tafa. Enda eru þeir fáu, sem hafa
kvartað yfir þessari hugmynd, ein-
mitt þeir sem eru líklegastir til að
græða á henni. Því hugsanlega
verður loksins hreinsað til í fjör-
unni þar sem rústir Stálvíkur hafa
legið um of langan tíma. Útsýnið
yfir voginn verður áfram fallegt
þótt einhverjum þyki kannski verri
sú tilhugsun að nú fái fleiri að
njóta þess. En ég er handviss um
að þeir eru margfalt fleiri sem
verða ánægðir við tilhugsunina um
að hægt verði að kaupa eða leigja
íbúð á skikkanlegu verði í Garða-
bæ. Slík tækifæri hafa ekki verið
algeng í Garðabæ undanfarin ár.
Hugmynda-
auðgi í frekju
Börkur
Gunnarsson
Höfundur er rithöfundur.
Náttúruvernd
Það væri hægt að skilja
neikvæð viðbrögð, segir
Börkur Gunnarsson,
ef um væri að ræða að
setja verksmiðju nálægt
húseigendum við
Arnarnesvog, en
svo er ekki.
FRÁBÆRAR SNYRTIVÖRUR
Handsnyrtivörur frá = og Depend.
Augabrúnaliturinn í bláu pökkunum frá Tana.
Vax- og hitatæki til háreyðingar, háreyðingarkrem,
vaxstrimlar og svitalyktareyðir frá
Frábært verð og frábær árangur.