Morgunblaðið - 17.03.2001, Blaðsíða 55

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. MARS 2001 55
ins og framkvæmdarstjóri hennar og
gjaldkeri á byggingartímanum. Það
var mikið starf og mjög vel af hendi
leyst, enda var það honum einkar
hugleikið.
Jón Ólafsson hóf búskap ásamt
eiginkonu sinni, Margréti Eiríks-
dóttur frá Steinsholti, árið 1950 á ný-
býli úr ættarjörð sinni, Eystra-Geld-
ingaholti. Síðar tók hann við jörðinni
allri til ábúðar. Ég vil fullyrða að bú-
skaparsaga hans hafi verið sá kafli
ævinnar sem hann náði sjáanlega
mestum árangri og veitti honum
óblandna ánægju. Hann hafði stund-
að nám við bændaskólann á Hólum í
Hjaltadal, sem hann taldi að sér
hefði nýst vel. Hann var sérstaklega
góður ræktunarmaður og átti það
jafnt við um ræktun jarðar og búfén-
aðar. Hann tók við góðum stofni bú-
fjárins úr búi föður síns, til dæmis
hrossa sem var vel þekktur og nægir
að nefna Gulltopp, gæðinginn al-
þekkta, og Perlu. En mesta ánægju
mun hann hafa haft af sauðfjárrækt-
inni, enda stóð hann í fremstu röð
þeirra bænda sem þóttu bera þar af.
Hann átti jafnan fallega hjörð og af-
urðavæna.
Áhugi Jóns var ekki einvörðungu
bundinn við heimasveit hans og bú-
jörð. Hann fylgdist grannt með
landsmálum og hag bænda almennt.
Hann gekk ungur til liðs við Sjálf-
stæðisflokkinn og var öflugur mál-
svari hans heima og heiman. Hann
var um langt skeið í stjórn félags
Sjálfstæðismanna í uppsveitum Ár-
nessýslu og formaður þess árum
saman. Í kjördæmisráði Sjálfstæðis-
flokksins á Suðurlandi var hann til
skamms tíma. Sjálfstæðismenn á
Suðurlandi völdu hann fulltrúa sinn
á Búnaðarþing 1978 og átti hann þar
sæti á meðan það var aðalfundur
Búnaðarfélags Íslands eða til 1994.
Sem að líkum lætur þá hefur
margur maðurinn átt erindi við
bóndann í Geldingaholti síðustu
fimmtíu árin.
Þegar menn leggja leið sína þang-
að heim og sjá til bæjarins, þar sem
hann stendur suðaustan undir lágum
og algrónum bæjarásnum sem horfir
móti jöklaþrenningunni sunnlensku,
þá er sú sjón hlýleg og fögur og ekki
hefur síður verið hlýlegt að koma þar
heim og heilsa húsbændunum þar.
Þar leggst þetta allt á eina sveif:
glatt fólk og gestrisið og hlýlegt um-
hverfi. Jón var maður mannblendinn
og ræðinn, með fastmótaðar skoðan-
ir sem hann fór aldrei í felur með
heldur varpaði þeim fram átakalaust
og átti þannig eðlilegt og vinsamlegt
samtal við gest og gangandi.
Hér hefur verið, í stuttu máli,
drepið á nokkra áfanga á æviskeiði
Jóns í Geldingaholti. Hann hefur
komið víða við á þeirri löngu leið sem
honum var ætluð af forsjóninni.
Ég átti því láni að fagna að eiga
með honum mikið og gott starf að
ýmsum málum í hartnær sjötíu ár og
þykir mér gott að hugsa til þess sam-
starfs nú að leiðarlokum. En ef til vill
er allra einlægast að varðveita í huga
sér minningarnar um öll þau gengnu
ár sem við áttum saman, fyrst sem
ungir menn, þá sem bændur og síð-
ast öldungar á samliggjandi jörðum.
Þar bar aldrei skugga á. Og enn er
gott að vita af því að milli bæja okkar
er skammur vegur sem liggur um
Vonarskarð vináttu okkar, þótt við
förum hann ekki saman að sinni í
eiginlegum skilningi.
Við nágrannarnir hér á Hæli
þökkum Jóni vináttu og samskipti á
liðnum árum og áratugum. Við biðj-
um alföður að vernda og styrkja
Margréti og fjölskyldu ykkar Jóns
alla á þessum dögum sorgar og sakn-
aðar svo að þið megið huggast.
Guð blessi ykkur öll.
Steinþór Gestsson.
Sveitarhöfðingi er genginn á vit
feðra sinna. Maður sem um áratuga-
skeið setti svipmót sitt á mannlífið
hér í uppsveitum Árnessýslu og
raunar mun víðar. Jón í Geldinga-
holti var þekktur maður og átti vini
og kunningja um land allt.
Hann var góður fulltrúi bænda-
stéttarinnar og átti sæti á búnaðar-
þingi um langt árabil. Hann tók þar
sæti föður míns, Sigmundar í Syðra-
Langholti, sem fulltrúi sjálfstæðis-
manna í Árnessýslu á búnaðarþingi.
Hann reyndist þar sem annars stað-
ar ötull málsvari bænda og stuðlaði
að framgangi góðra málefna í þágu
íslenskrar bændastéttar. Hann tók
einnig við af föður mínum sem for-
maður Sjálfstæðisfélagsins Hugins í
uppsveitum Árnessýslu og gegndi
þar formennsku í 15 ár.
Ég man fyrst eftir Jóni í Geldinga-
holti á leiksviði hjá Ungmennafél.
Gnúpverja en hann var mjög virkur í
starfi ungmennafélaga og tók m.a.
þátt í mörgum leiksýningum hjá sínu
öfluga félagi. Hann var mjög oft
fulltrúi sinnar sveitar á fundum og
þingum Héraðssambandsins Skarp-
héðins og fjölda annarra samtaka.
Hann lét gjarnan til sín taka í ræðu-
stóli og lá ógjarnan á skoðunum sín-
um. Þannig hafði hann víðtæk áhrif
bæði heima og að heiman.
Fyrir hönd Sjálfstæðisfélagsins
Hugins vil ég þakka mikil og góð
störf Jóns í Geldingaholti og per-
sónulega þakka ég áratuga góð
kynni og vináttu.
Ég og fjölskylda mín sendum
Margréti og fjölskyldunni allri ein-
lægar samúðarkveðjur.
Jóhannes Sigmundsson.
Landstólpi af Guðs náð var Jón í
Geldingaholti þótt í fullu gildi séu
orð skáldsins að bóndi væri bústólpi
og bú landstólpi. Jón í Geldingaholti
bjó yfir mikilli útgeislun, talaði tæpi-
tungulaust, var íhugull og beittur,
kunni að föndra hismið frá kjarnan-
um og einn af kostunum hans var
ótrúleg orðhnyttni.
Jón fór ekkert í launkofa með
stefnu sína sem sjálfstæðismaður, en
hann kunni líka vel að sýna sanngirni
þeim sem voru honum kannski ekki
alveg sammála, nema krötum og
kommum, það var of langt gengið.
Jón Ólafsson í Geldingaholti er
einn af samferðamönnunum sem
mikill sjónarsviptir er að. Hann var
héraðshöfðingi, landskunnur í hópi
bænda og í röðum sjálfstæðismanna,
því hann var boðberi hugsjóna sem
aldrei sló fölva á, framtak og fram-
sýni, athafnir eftir orðum. Jón í
Geldingaholti var eins og allt hans
fólk, mikill vinur vina sinna, rækt-
arsamur og hlýr, en hann bjó yfir
sérstæðri kímnigáfu í gagnrýni sinni
á menn og málefni. Það kallaði oft
fram hnyttin tilsvör og innskot í um-
ræðu hversdagsins.
Það var sama hvort maður hitti
Jón á fundum, í réttum, á samkom-
um eða á hans rómaða heimili í Geld-
ingaholti hjá Möggu og börnunum
þeirra á tyllidögum. Það var ekkert
miðjumoð eða vettlingatök í orðræð-
unni, það var skrafað og skeggrætt í
stíl við bragðmikið heimareykt
hangikjötið.
Einu sinni á fundi með Jóni leyfði
ég mér að hrósa Jóni Baldvini svona
til þess að koma lífi í fundinn að
minnsta kosti, en Jón í Geldingaholti
tók það svo óstinnt upp að það var
eins og himinn og jörð væru að far-
ast, svo ég sá mitt óvænna og dró
snarlega í land til þess að bjarga því
sem bjargað varð af fylginu. Jón í
Geldingaholti var sannur og fölskva-
laus, sagði sína meiningu hvort sem
það var til þæginda eða ekki. Það gat
líka orðið skemmtilegt í alvörunni
þegar svo bar undir. Einu sinni vor-
um við í kvöldverðarboði fyrir fund á
Skeiðunum. Það var þríréttað, af-
bragðs kjúklingur. En Jóni hafði
aldrei líkað hvítt kjöt og hafði aldrei
farið dult með það. Undir miðju
borðhaldi ýtir Jón frá sér diski sín-
um og segir: „Þetta er vondur matur,
það hefði verið betra að hafa lamba-
kjöt.“ Við félagar hans brugðumst
skjótt við og bættum á diska okkar
með tilhlýðilegum hrósyrðum um
matinn, enda full ástæða til. Jón tók
því ekkert vel og bætir við að þetta
sé í þriðja skipti á ævi hans sem
þetta helvítis hvíta kjöt sé neytt ofan
í sig. Ég spurði þá í sakleysi mínu
hvenær það hefði átt sér stað í fyrri
tvö skiptin. „Það var á Bessastöðum,
þegar Vigdís var sett inn í embætt-
ið,“ svaraði Jón, „þá var einhver
kalkúnur. En ég sá nú við því og át
bara það sem var í kring um hann.
Hitt skiptið var svo á Hellu, á hesta-
mannamóti. Það var um nótt og ég
var fullur og það var í lagi.“ Þegar
þessa sögu bar stundum á góma í
Geldingaholti sagði Jón gjarnan. „Þú
lýgur þessu náttúrlega, þetta var
ekki alveg svona.“
En nú er hann genginn blessaður
og þökk sé honum fyrir allt og allt í
nafni persónulegrar vináttu og í
nafni Sjálfstæðisflokksins.
Það verður skarð fyrir skildi í
næstu skrefum þar sem Jón átti sér
fastan sess. Á sjötugsafmæli hans
fyrir 5 árum færði ég Jóni litla gjöf,
skoskan hirðingjastaf. Hann var á
Landspítalanum þegar hann tók á
móti gjöfinni, mundaði stafinn og
sagði: „Úr því að Jesús gat notað
svona get ég alveg eins gert það.“
Jón var engum líkur. Minningarn-
ar eru margar og þær ylja. Megi
góður Guð styrkja eftirlifandi vini og
vandamenn, gefa þeim afl úr minn-
ingunum um mætan vin og félaga,
drengskaparmann sem í orðsins
fyllstu merkingu var landstólpi.
Árni Johnsen.
Skálholt rís upp úr umhverfi sínu
sem glæsilegt en um leið hógvært
tákn höfðingsskapar og merkrar
sögu. Þangað leitar hugurinn í dag
þegar þaðan verður gerð síðasta
vegferð Jóns Ólafssonar, bónda í
Eystra-Geldingaholti. Sjálfur minnti
Jón um sumt á Skálholt. Engum sem
til þekkti gat dulist að hann stóð upp
úr í sveit sinni. Hann var í orði, verki
og öllum háttum eins konar tákn
höfðingsskapar og rótgróinnar ís-
lenskrar bændamenningar. Í honum
bjó sannkallaður sveitarhöfðingi.
Kynni og vinátta við Jón Ólafsson
auðgaði mann sjálfan að skilningi og
þekkingu, ekki einvörðungu á dag-
legum málefnum og viðfangsefnum
bænda heldur einnig og ekki síður á
menningu og gildi sveitanna í ís-
lensku samfélagi. Hann unni sveit-
inni og landinu og var umfram allt
ræktunar maður af lífi og sál. Hugs-
un hans stóð svo föstum fótum í
rótgróinni bændamenningu að af
sjálfu leiddi að hann gat aldrei orðið
annað en sannur og trúverðugur
málsvari þess samfélags sem var
starfsvettvangur hans.
Jón Ólafsson kom mér þannig fyr-
ir sjónir að hann væri maður verk-
legra framfara en íhaldssemi um ým-
is grundvallaratriði og fastheldni á
það sem hann skynjaði sem rétt
bænda. Skoðunum sínum fylgdi
hann fram af festu og hispursleysi og
hann dró hvergi af sér í málafylgju ef
honum sýndist þess þurfa með.
Hann var því fyrir þá sök og ýmsa
aðra góða eiginleika einn þeirra sem
betra var að eiga að meðhaldsmanni
en móthaldsmanni.
Það var orðið jafnsjálfsagt og að
halda upp á jólin að koma í eldhúsið
hjá Margréti og Jóni í Eystra-Geld-
ingaholti þegar búið var að draga í
dilka í Skaftholtsrétt á haustin. Gest-
risni þeirra hjóna, alúð þeirra og ein-
lægni gátu ekki gert þá daga að öðru
en hátíð. Þeir eru ófáir sem eiga góð-
ar minningar frá slíkum stundum.
Það er sannarlega verðmæti í sjálfu
sér að hafa fengið að taka þátt þar í.
Lífsgleði Jóns var jafnan eins og
skínandi stjarna í réttinni. Sauðfjár-
ræktin var ekki aðeins atvinna hans
heldur lífsyndi. Það var ekki einasta
að hann þekkti beitarhagann og af-
réttinn eins og lófann á sér heldur
unni hann því umhverfi öllu. Rétt-
ardagurinn gat því aldrei orðið ann-
að en sönn hátíð á þeim bæ.
Þegar fundum okkar bar saman á
réttardaginn á liðnu hausti fór ekki á
milli mála að veikindin höfðu sett
mark sitt á Jón. Krafturinn og þrótt-
urinn var ekki sá sami og áður. En
lífsgleðin hafði í engu bilað og skoð-
anirnar jafnákveðnar og markvissar
sem fyrr. Það hvarflaði því ekki að
manni þegar við stóðum á hlaðinu og
horfðum til Heklu að það væri síð-
asta handtak okkar og kveðja. En
þannig eru örlögin og ég á ekki ann-
an kost á þessum degi en að bera
fram úr fjarlægð með fáum fátæk-
legum orðum heilar þakkir fyrir vin-
áttu og trúfesti í mótbyr sem meðbyr
og um fram allt marga ánægjustund.
Fundum okkar Jóns Ólafssonar bar
fyrst saman í starfi sjálfstæðis-
manna á Suðurlandi. Þar var vett-
vangur hans til að lýsa skoðunum
sínum og veita aðhald þeim sem
hann fylgdi að málum, þegar þannig
bar við. Heilindi hans komu meðal
annars fram í því að álit hans fór
aldrei dult. Skoðanir hans voru virt-
ar fyrir þá sök að menn vissu að þar
bjó að baki heill hugur og sannfær-
ing. Þeir sem unnu trúnað hans gátu
treyst óskiptu atfylgi hans og stuðn-
ingi. Sjálfstæðismenn standa vissu-
lega í þakkarskuld við þennan fallna
höfðingja úr Árnesþingi.
Við leiðarlok er samhugurinn með
Margréti og fjölskyldu þeirra. En sú
vissa að minningin um mannkosti
Jóns Ólafssonar geymist léttir sorg
og sáran söknuð. Jón Ólafsson var
með sanni maður átthaga síns. Síð-
asta vegferð hans er til þeirrar mold-
ar sem hann unni.
Þorsteinn Pálsson.
Einlæg og djúp vinátta og óbrigð-
ul tryggð eru verðmæti sem Jón
Ólafsson gaf af örlæti hjartans og
fyrir það og ótalmargt annað sem
hann veitti á veisluborði lífsins erum
við þakklát á þessari stundu. Það var
ekki að ósekju að Jón dró að sér fólk
eins og segull. Hann var einstaklega
skemmtilegur og skoðunarlaus var
hann aldrei. Vinátta hans minnti um
margt á göfugt vín. Áhrifin glöddu á
lifaðri andrá og nú þegar orðin eru
fest á blað finnst svo vel að þótt ilm-
ur minninganna dofni þá varir langt
eftirbragðið.
Lán okkar, þegar við settumst að í
Gnúpverjahreppi fyrir hartnær
þremur áratugum, var margvíslegt.
Ekkert var þó dýrmætara en vinátt-
an sem við eignuðumst þar. Í áratug
var heimilisfólkið í Eystra-Geldinga-
holti nágrannar okkar og þótt breyt-
ing yrði á högum og við flyttum burt
gerðu þau okkur kleift að vera áfram
í mikilli nálægð og það hefur verið
okkur ómetanlegt.
Vinur okkar Jón var mikill rækt-
unarmaður. Hann hafði glöggt auga
fyrir sauðfé og mat mikils þessa
blessuðu skepnu, sem hefur ekki ein-
ungis fætt og klætt þjóðina um aldir
heldur opnað mörgum manninum
óbyggðir landsins í árvissum fjall-
ferðum og í huga Jóns var afrétt-
urinn heilagt vé. Hann var eitt sinn
spurður að því, í nokkrum hálfkær-
ingi þó, hvort hann tryði á sauð-
kindina. Hann kvað já við en sagðist
jafnframt trúa á fleira. Og það voru
orð að sönnu. Jón ræktaði fé en hann
ræktaði líka náungakærleikann.
Hann var félagslyndari en flestir
menn og lét til sín taka á mörgum
sviðum eins og kemur fram í aðfara-
orðum þessara minningargreina.
Það er til marks um lifandi og síkvik-
an áhuga hans á atburðum líðandi
stundar, þegar hann nú fyrir stuttu
fór á fund forstjóra Landsvirkjunar
til að kynna sér virkjunaráform í
Gnúpverjahreppi og láta í ljósi hvað
honum sjálfum þótti.
Jón var í essinu sínu þegar gesti
bar að garði eða það tók að lifna yfir
sumarhúsabyggðinni og sporléttur
brá hann sér á bæi sér og öðrum til
mikillar gleði. Við megum minnast
margra góðra heimsókna með sökn-
uði og miklu þakklæti. Þeim varð
m.a. vel til vina Þorleifi föður Sig-
finns og Jóni og fátt gladdi hann
meir á gamalsaldri en snarpar sam-
ræður við þennan skoðanabróður í
pólitíkinni. Báðir gátu þeir skipt um
ótalmargt og sýnt ótrúlegan sveigj-
anleika og umburðarlyndi en þeir
skiptu samt ógjarnan um skoðun.
Þar voru línurnar málaðar sterkum
litum og tekið stórt upp í sig um
menn og málefni.
Jón var svipfallegur maður, glæsi-
legur á velli, jafnan óaðfinnanlegur í
klæðaburði og mikið snyrtimenni. Á
vordögum ævinnar átti hann reið-
hest í ætt við Krapa, gersemi sem
menn geta vænst að fæðist einu sinni
á árþúsundi. Það kom glampi í auga
Jóns þegar minnst var á Gulltopp og
þá var sem hann endurlifði horfnar
yndisstundir. Margrét hefur stund-
um sagt að hún hafi fallið fyrir Gull-
toppi og Jón hafi fylgt með ásamt
landi nokkru, sem fyrr hafði gengið
undan Steinsholtinu til Geldinga-
holts. Jón þurfti ekki að fara yfir höf
og álfur til að finna lífsgæfu sína.
Hún kom af næsta bæ og Magga í
Steinsholti varð Magga í Geldinga-
holti. Það er ekki ofsagt að Jón hafi
verið heppinn með konu og það
leyndi sér heldur aldrei hvar hjartað
sló og það var gagnkvæmt. Nonni og
Magga urðu eitt og sá einhugur kom
víða fram, í höfðingsskap og ómældri
gestrisni, í þeim glaða og gefandi
anda sem tekur á móti vinum þeirra
opnum örmum. Og fyrir þetta allt og
svo ótalmargt þökkum við þúsund-
falt.
Jón Ólafsson var mikill gæfumað-
ur og því er söknuðurinn samofinn
þakklæti nú þegar hann er kvaddur.
Raunar kveður maður aldrei endan-
lega mann eins og Jón. Hann lifir
áfram í minningunni, í tilsvörum sem
vekja hlýju, í græskulausri kímni,
velvilja og góðvild. Guð veri með
honum og blessi minningu hans um
ókomna tíð.
Við getum ekki fylgt Jóni síðasta
spölinn en hugurinn leitar heim og
úr fjarlægð sendum við hlýjar sam-
úðarkveðjur. Við biðjum vinum okk-
ar huggunar og blessunar, Margréti,
börnum þeirra Jóns, tengdabörnum
og barnabörnum og sömuleiðis Ingu,
systur hans, sem nú lifir ein barna
sæmdarhjónanna Pálínu og Ólafs í
Eystra-Geldingaholti.
Sigfinnur og Bjarnheiður.
Okkur langar í fáum orðum að
minnast vinar okkar Jóns í Geldinga-
holti. Um hann eigum við margar
dýrmætar minningar.
Ófáar ökuferðir í Land-Rovernum
rifjast upp fyrir okkur þar sem Jón
sat við stýrið með lopahúfuna á höfð-
inu og okkur eldhressar við hlið sér,
á leið í gegningar. Þessar ferðir voru
alltaf bráðskemmtilegar. „Karlarnir
í Hamramýrinni“ áttu það til að
hefta för okkar með því að stökkva í
veg fyrir bílinn. Það var ekki að sök-
um að spyrja að Jón negldi niður
þannig að við hentumst til í bílnum.
Forvitnar störðum við í allar áttir í
leit að körlunum en alltaf misstum
við af þeim á bak við hóla og hæðir.
Sama hvað við reyndum þá sáum við
aldrei þá félaga en margar sögurnar
heyrðum við af þeim. Árin liðu og
„karlarnir í Hamramýrinni“ hættu
að verða á vegi okkar. Umræðuefnin
breyttust og urðu strákamál ofar-
lega á baugi. Jón var ötull við að
benda okkur á verðug mannsefni.
Við vorum nú ekki alltaf jafn hrifnar
og hann en iðulega kom bros fram á
varir okkar og ósjaldan skellihlátur.
Segja má að hlátur og gleði hafi ein-
kennt samskipti okkar við Jón og
hann hafði einstakt lag á að koma
okkur til að hlæja við misheppilegar
aðstæður.
Í gegnum árin höfum við stöllurn-
ar ýmislegt brallað saman. Jón
fylgdist af áhuga með öllu sem við
tókum okkur fyrir hendur sem var
misviturlegt að hans áliti. Sundferð-
ir, reiðtúrar, strákamál, ballferðir,
siglingar, fallhlífarstökk, fjallaferðir,
háralitur og klæðaburður eru atriði
sem Jóni varð tíðrætt um og lá hann
þá ekki á skoðunum sínum. Jón
starfaði mikið að félagsmálum og
áhugi hans á mönnum og málefnum
var ósvikinn. Oft upphófust harðar
rökræður okkar á milli, til dæmis um
pólitík eða menntamál. Ekki vorum
við alltaf sammála og urðu umræð-
urnar oft fjörugar en enduðu iðulega
með skellihlátri.
Jón var bóndi af lífi og sál og lagði
mikinn metnað í störf sín í þágu
landbúnaðarins og voru þau málefni
honum hugleikin. Skoðanir okkar og
lífsviðhorf hafa að miklu leyti mótast
af ómældri virðingu Jóns fyrir landi
og þjóð. Af honum höfum við margt
lært og fyrir það erum við þakklátar.
Þrátt fyrir aldursmun var Jón
okkur kær vinur og félagi. Sú vinátta
er mjög dýrmæt. Það eru forréttindi
að hafa þekkt Jón, minningarnar eru
ótalmargar og geymast í huga okkar
sem ómetanlegur fjársjóður.
Með söknuði kveðjum við Jón í
Geldingaholti.
Jóhanna og Dagný Björk.
Það er mikil auðlegð að eignast
vináttu fólks, sem leggur fram allt
það besta er í hjarta þess býr og
ræktar vináttuna þannig að aldrei
slái fölva á. Þetta kom mér í hug þeg-
ar ég settist niður til að setja á blað
nokkur kveðjuorð til vinar míns Jóns
í Geldingaholti. Þetta var svo ríkur
og eðlilegur þáttur í lífi hans.
Hann átti trausta og trygga vini
um land allt sem hann heimsótti þeg-
ar færi gafst eða talaði við þá í síma.