Morgunblaðið - 20.03.2001, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 20. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
M
EÐ af-
námi eftir-
lits með
ferða-
mönnum á
innri
landamær-
um
Schengen-ríkjanna hafa aðildar-
löndin til mótvægis komið á víð-
tæku samstarfi í lögreglumálum,
m.a. með hertu eftirliti með allri
umferð ferðamanna frá löndum ut-
an Schengen-svæðisins. Schengen-
upplýsingakerfið (SIS) gegnir lyk-
ilhlutverki í þessu samstarfi en
það er samtengt tölvuvætt upplýs-
ingakerfi sem hefur að geyma upp-
lýsingar um einstaklinga, sem lög-
regla vill hafa upp á og
einstaklinga sem fá ekki að koma
inn á Schengen-svæðið, stolin eða
týnd persónuskilríki, bifreiðar,
skotvopn o.fl.
Upplýsingakerfið gerir lögreglu-
yfirvöldum Schengen-ríkjanna
kleift að hafa aðgang að upplýs-
ingum um fólk og glataða muni
vegna landamæravörslu og annarr-
ar löggæslu, auk aðgangs að upp-
lýsingum sem nota þarf við útgáfu
vegabréfsáritana og dvalarleyfa.
SIS er stærsti upplýsingagagna-
grunnur sem komið hefur verið á
fót í Evrópu, skv. upplýsingum
bresku mannréttindasamtakanna
Justice, sem gerðu gagnrýna út-
tekt á kerfinu og notkun þess á
seinasta ári.
Frá því Schengen-samstarfið
hófst hefur skráningum í SIS
fjölgað hröðum skrefum. Um mitt
seinasta ár höfðu aðildarlönd
Schengen skráð rúmlega 9,7 millj-
ónir færslna í kerfið um einstak-
linga og muni, og er áætlað að um
700 þúsund færslur bætist við með
inngöngu Norðurlandanna.
Rúmlega 1,4 milljónir einstak-
linga voru skráðar í kerfið í fyrra,
þ.e. eftirlýstir menn, einstaklingar
sem lýstir hafa verið óæskilegir til
innkomu á Schengen-svæðið, týnd-
ir menn, einstaklingar sem óskað
er eftir að haft verði eftirlit með í
kyrrþey, vitni og einstaklingar
sem eiga að mæta fyrir dómi.
6,2 milljónir
skilríkja skráðar í
gagnagrunn Schengen
Langstærsti hluti upplýsinga í
SIS er hins vegar skilríki o.fl.
munir, skv. ársskýrslu sjálfstæðr-
ar eftirlitsnefndar Schengen-land-
anna (JSA) í Brussel, sem per-
sónuverndarstofnanir allra
landanna eiga aðild að. Þar er um
að ræða stolin og týnd persónu-
skilríki (6,2 milljónir), bifreiðar
sem hafa horfið (tæplega ein millj-
ón skráð), skotvopn (um 150 þús. á
skrá), og peningaseðlar (rúm 800
þúsund).
Gagnagrunnur SIS hefur vaxið
hröðum skrefum frá því hann var
tekinn í notkun 1995, en á því ári
voru 3,9 milljónir færslna í grunn-
inum, 5,6 millj. færslur árið 1997
og 8,7 millj. árið 1998. Áætlanir
hafa verið gerðar um að Schengen-
gagnagrunnurinn muni halda
áfram að stækka og vaxa í um 20
milljón færslur á næstu árum.
„Það eru vaxandi líkur á að menn
skrái meira en minna þegar þeir
hafa tengst þessum kerfum. Það
hefur sýnt sig að menn hafa náð
góðum árangri með notkun þessa
kerfis, sérstaklega varðandi stolin
ökutæki í Evrópu,“ segir Vigfús
Erlendsson hjá Skráningarstof-
unni en hann er tæknilegur verk-
efnisstjóri vegna Schengen og
fulltrúi Íslands í samsettri tækni-
nefnd (COMIX) Íslands, Noregs
og ESB.
„Menn hafa líka komist að raun
um að með því að skrá sem mest
af stolnum útfylltum og óútfylltum
skilríkjum hafa menn einnig náð
árangri og átt þess kost að ná
mönnum sem eru að misnota þessi
skilríki. Í dag eru skráð í kerfið
vegabréf, nafnskírteini og ökuskír-
teini en komið er til umræðu í
Evrópu að bæta t.d. skráningar-
skírteinum bifreiða inn í kerfið,“
segir Vigfús.
Lögreglumenn
um allt land bein-
línutengdir við kerfið
Schengen-upplýsingakerfið var
gangsett hér á landi og á öðrum
Norðurlöndum upp úr seinustu
áramótum og er komið í fulla notk-
un. Það er samdóma álit viðmæl-
enda blaðsins að fáar skráningar
verði í kerfið hér á landi en það
komi engu að síður að góðum not-
um við landamæraeftirlit og al-
menn löggæslustörf lögreglunnar.
Lögreglumenn um allt land eru
beinlínutengdir við kerfið og geta
flett upp nöfnum manna sem þeir
hafa afskipti af, hvort heldur er við
venjubundið eftirlit eða af sér-
stöku tilefni og kannað hvort við-
komandi einstaklingur er á skrá í
SIS.
Landamæraverðir eru einnig
tengdir kerfinu og er þeim skylt
að fletta upp í því þegar ferða-
menn koma inn á Schengen-svæð-
ið. Starfsfólk sendiráða sem gefa
út vegabréfsáritanir hefur og að-
gang að SIS og Útlendingaeftirlit-
ið hefur takmarkaðan aðgang að
kerfinu vegna afgreiðslu umsókna
um dvalarleyfi og annarra skyldna
sem því eru falin vegna eftirlits
með útlendingum.
Eftirtalin stjórnvöld geta einnig
fengið óbeinan aðgang að upplýs-
ingum úr kerfinu fyrir milligöngu
Ríkislögreglustjóra ef nauðsyn
krefur: Tollgæslan við eftirlit á
landamærum og þegar hún aðstoð-
ar við löggæslu, Landhelgisgæslan
þegar hún annast eða aðstoðar við
löggæslu og dómsmálaráðuneytið
við svokallaða „beitingu heimilda
sem æðra stjórnvald“.
Um 50 þúsund
útstöðvar
Í Evrópu er áætlað að aðgangur
að upplýsingakerfinu sé á um það
bil 50 þúsund stöðum. Hér á landi
hafa hátt í 700 lögreglumenn feng-
ið aðgang að kerfinu í gegnum á
fimmta hundrað tölvur eða út-
stöðvar, sem settar hafa verið upp
um allt land.
Er einnig stefnt að því að tekinn
verði í notkun fartölvutengdur
búnaður hér á landi sem geri lög-
reglumönnum kleift að fletta upp í
kerfinu, t.d. beint úr lögreglubíl-
um. Hafa mörg lönd tekið í notkun
slíkar fartölvulausnir í lögreglubíl-
um.
Íslenski hluti
gagnabankans hjá
Skráningarstofunni
Upplýsingakerfum Schengen má
skipta í 3 meginhluta þ.e. sjálft
Schengen-upplýsingakerfið (SIS), í
öðru lagi svokallaðar SIRENE-
skrifstofur í hverju landi, sem ann-
Eftirlitið af landamær-
unum og út á göturnar








  

 
 






 

  


 





 



!

"#
! 


%

 
&
 
'(
) 
* 
+
&(
,
" ) -



 
&
 
'(
) 
* 
+
&(
,
" ) -
%
./)0
)
1

2 3 /  
1 %  
4 
! 2 . 5"
6 
7 8


&'*)*

 

8

+&
&,)

 

0 
2

9
&
 

 :


"

2 





7 ;

! 

+

* 
Smári Sigurðsson, yfirmaður alþjóða-
deildar Ríkislögreglustjóra.
Vigfús Erlendsson, tæknilegur
verkefnisstjóri vegna Schengen.
Páll Hreinsson, formaður
stjórnar Persónuverndar.
Schengen-upplýs-
ingakerfið (SIS) er
stærsti gagnagrunnur í
Evrópu. Nálægt 700
löggæslumenn hér á
landi hafa nú fengið
beinan aðgang að kerf-
inu í gegnum 4–500 út-
stöðvar um allt land. Í
grein Ómars Friðriks-
sonar kemur fram að
formaður Persónu-
verndar telur nægilega
afmarkað og skýrt
hvaða upplýsingar má
skrá í grunninn. Yf-
irmaður alþjóðadeildar
Ríkislögreglustjóra seg-
ir Schengen-samstarfið
leggja auknar skyldur á
lögregluna og ætlast
sé til þess að hún noti
upplýsingakerfið við
störf sín.
FRELSI TIL FERÐA Í 15 LÖNDUM