Morgunblaðið - 19.04.2001, Qupperneq 51

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. APRÍL 2001 51
MIKIÐ afskaplega er gaman að
vera leikari í dag. Opinberu leikhús-
in laga launasamninga, ráðherra
vekur vonir um stórhækkun fram-
laga til sjálfstæðra leikhúsa og hópa,
og áhorfendur flykkjast á sýningar
(sumar allavega!). Þarf ég þá nokkuð
að skrifa þessa grein? Kíkjum aðeins
undir mottuna og skoðum hvort ein-
hverju hafi verið sópað þangað.
Af einhverjum ástæðum vill oft
bregða við að einn þáttur í uppsetn-
ingu á leikriti er vanmetinn. Það er
launaliður leikara. Í nýlegum kjara-
samningum við Borgarleikhúsið og
Þjóðleikhúsið er að vísu þokkalega
gert við fastráðna leikara. En laus-
ráðnum er í besta falli ekki umbunað
fyrir skert starfsöryggi hins verk-
efnaráðna starfsmanns – og í versta
falli eru hann 9 launaflokkum neðar
en sá fastráðni hjá Þjóðleikhúsinu.
Þetta eru samningar við stóra at-
vinnurekendur og lagfæring á því-
líkum samningaslysum mun taka
tíma og hafa sinn farveg. En hvað
varðar sjálfstæðu leikhúsin snýr
málið aðeins öðruvísi – sem betur
fer.
Stjórn SL (Bandalag sjálfstæðra
leikhúsa) hefur síðustu árin marg
ítrekað við sjálfstæð leikhús og
sviðslistahópa að áætla „rétt“ laun
þegar sótt er um starfs- og verkefna-
styrki til ríkis og borgar, þ.e. að gera
fjárhagsáætlanir sem m.a. byggjast
á þeim kjarasamningum sem í gildi
eru.
Nauðsynlegt sé að launakostnaður
komi skýrt fram til að þeir sem út-
deila opinberu fé geri sér grein fyrir
hinum raunverulega kostnaði við
uppsetningar. Það er nefnilega svo
að ef styrkir eru skornir við nögl má
undir sumum kringumstæðum færa
rök fyrir því að lágur styrkur sé
verri en enginn. Ég fæ ekki betur
séð af málflutningi ráðherra, SL og
annarra opinberra aðila, en að nú
miði verulega í rétta átt. Mennta-
málaráðherra hefur nú til umfjöllun-
ar tillögur Bandalags íslenskra lista-
manna um stóraukna hækkun á
framlögum til sjálfstæða geirans. Nú
eigum við sjálfstætt starfandi sviðs-
listamenn loks von á því að starf okk-
ar að leiklist verði metið að verðleik-
um – og það skal þakka.
Og þá er ég loks kominn að ástæðu
þess að ég skrifa þessa grein þrátt
fyrir góðærið (sjá fyrstu málsgrein).
Bandalag íslenskra listamanna legg-
ur til að stuðningur menntamála-
ráðuneytisins við starf sjálfstæðra
leikhúsa og hópa verði kominn í 84
milljónir árið 2005. Það má velta því
fyrir sér hvort þessi upphæð nægi
miðað við umfang og mikilvægi
starfsins. En það er óumdeilt að slík-
ur stuðningur myndi styrkja list-
greinina verulega sem atvinnugrein
og skila enn metnaðarfyllra starfi.
Hvað að mér snýr, sem stjórnar-
manni í 4. deild FÍL (deild sjálfstætt
starfandi leikara), er aðalmálið það
hvernig hægt sé að tryggja sem best
að þessi stuðningur skili sér með
ákveðnum hætti til þeirra sem leik-
sýning getur ekki verið án – leikar-
anna. Ég ætla því að biðja helstu að-
ila málsins að hafa eftirfarandi í
huga:
Menntamálaráðherra og aðrir um-
sjónarmenn opinbers fjármagns:
notið nú það tækifæri sem fyrir
hendi er til að hækka framlögin til
sjálfstæðu leikhúsanna og hópanna
verulega. Takið síðan mið af því við
styrkveitingar að um raunhæfa áætl-
anagerð umsækjenda í launamálum
sé að ræða. Með færri en hærri
styrkjum má gera sjálfstæðum leik-
húsum og sviðslistahópum kleift að
hugsa vel um sína listamenn. Og
starfsmenn á sanngjörnum launum
skila ávallt betri vinnu – ergo: betra
leikhús fyrir íslensku þjóðina.
Sjálfstæðu leikhúsin og sviðslista-
hópar: bjóðið leikurum og öðrum
starfsmönnum sanngjörn launakjör
– og leyfið þeim að njóta þess ef op-
inberir styrkir fást til verkefnisins.
Stjórn 4. deildar FÍL
er reiðubúin til sam-
vinnu við ykkur um að
leggja drög að sann-
gjörnum samningum.
Leikarar: gerið
kröfu um sanngjörn
markaðslaun. Það má
alltaf ræða greiðslu-
form eða þátttöku í
fjármögnun ef lítilla
eða engra styrkja nýt-
ur við. Ekki vanmeta
vinnuframlag ykkar
með því að vera sá
starfsmaður sem fær
minnst og síðast greitt,
eins og stundum hefur viljað brenna
við.
Að lokum vil ég minna á að sjálf-
stætt starfandi leikarar eru fyrir
margt löngu orðnir stór hluti af leik-
listarlífi okkar – í stóru
húsunum, sjálfstæðu
leikhúsunum, sjón-
varpi, kvikmyndum og
svo mætti lengi telja.
Með öflugum stuðningi
getur hið opinbera gert
okkur kleift að þrosk-
ast hraðar og betur –
og þannig eflt framlag
okkar til íslenskrar
menningar og þjóð-
félagsins, sem við bú-
um í, öllum til ánægju
og framfara.
Fyrir hönd stjórnar
4. deildar (sjálfstætt
starfandi leikarar) Félags íslenskra
leikara, Vilhjálmur Hjálmarsson.
Góðæri fyrir leikara!
Leiklist
Með færri en hærri
styrkjum, segir
Vilhjálmur Hjálm-
arsson, má gera sjálf-
stæðum leikhúsum
og sviðslistahópum
kleift að hugsa vel
um sína listamenn.
Höfundur er leikari.
Buxur
Neðst á Skólavörðustíg