Morgunblaðið - 11.05.2001, Blaðsíða 61

SLFÍ sitt eigið skrifstofuhúsnæði,
sumarbústað og íbúð í Reykjavík og
erum við sjúkraliðar stoltir af eigum
okkar. En ekki koma hlutirnir af
sjálfu sér og framgangi félagsins má
þakka óeigingjörnu starfi sjúkraliða
í þágu síns félags. Án þátttöku þeirra
og áhuga yrði markmiðunum ekki
náð.
Menntun
Hér hefur stórt stökk verið tekið
fram á við. Grunnmenntun sjúkra-
liða er sífellt í endurmati, enda á svo
að vera fyrir metnaðarfulla stétt.
Stór áfangi náðist í kjarsamningum
þegar kjaratengd námskeið náðust
inn í samninga sjúkraliða.
Mikið starf fór í gang við skipulag
og framkvæmd á námskeiðum og
lögðu svæðisdeildir félagsins sitt á
vogarskálina til að fræða sjúkraliða.
Í ljós kom að stéttin í heild sinni var
orðin mjög þyrst í viðbótarþekkingu
og nýttu sjúkraliðar sér námskeiðs-
framboðið að fullu. Annarnámi var
komið á og hafa fjölmargir nýtt sér
þann kost. Síðan og ekki síst fer árs-
nám í gang fyrir sjúkraliða sem eyk-
ur þekkingu og starfssvið þeirra.
Langþráður draumur sjúkraliða að
rætast og leiðin út úr öngstræti
menntunarinnar að opnast. Án góðs
vilja fyrrverandi heilbrigðisráðherra
hefði stéttin þurft að bíða mun leng-
ur.
Kjaramál
Barátta, barátta og endalaus bar-
átta er það sem sjúkraliðum dettur í
hug þegar kjaramál ber á góma.
Þrautaganga hefur þetta verið á
þessum áratug og hefur verkfall
sjúkraliða ’96 markað dýpstu sporin
í þessari baráttu. Verkfall er og
verður neyðarúrræði og því varð að
beita á þessum tíma. Mikilvægir
samningar náðust en mikil bylting
varð þegar sjúkraliðar fengu inn í
samningana að þeir geti starfað við
annað og meira en hefðbundin
sjúkraliðastörf og vil ég þar nefna:
t.d. sem verkstjórar, hópstjórar og
deildarstjórar innan heilbrigðis- og
félagsgeirans. Löngu tímabær þró-
un.
Enn heldur baráttan um brauðið
áfram og voru samningar félagsins
lausir í október í fyrra og ekkert hef-
ur gerst í samningaviðræðum, hvort
heldur sem við nefnum ríkið, launa-
nefnd sveitarfélaganna, Reykjavík-
urborg eða sjálfseignastofnanir.
Sjúkraliðar eru þolinmóðir og um-
hyggjusamir, enda starfa þeir við
slík störf að þessara kosta er þörf, en
þolinmæði þeirra getur brostið, þó
sérstaklega þegar áhugaleysi af ann-
arra hálfu er algert, eins og hjá við-
semjendum okkar.
Skortur á sjúkraliðum
Kannanir hafa sýnt fram á að mik-
ill skortur er á sjúkraliðum og mætti
bæta við nokkrum hundruðum án
þess að metta markaðinn. Hvað þarf
að gera til að ungt fólk fáist til að
snúa sér að sjúkraliðastörfum, þykja
í þau varið og velja þau fremur en
annað? Hér mætti nefna betri laun
og bætt starfsumhverfi, aukna
ábyrgð, víðara og sjálfstæðara
starfssvið og meiri möguleika á auk-
inni menntun þó svo að nú glitti í
þann möguleika. Heilbrigðis- og
félagsgeirarnir standa í ströngu við
að halda í þá sjúkraliða sem nú eru
starfandi en þeir hafa mikla mögu-
leika á öðrum og launahærri störfum
og biðlund þeirra er ekki óþrjótandi.
Hvað hafa ráðamenn í hyggju til að
fjölga í stéttinni og halda í þá sjúkra-
liða sem nú eru við störf? Svari nú
hver sem getur.
Höfundur er sjúkraliði á Dalvík.
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. MAÍ 2001 61
Aðalfundur 2001Aðalfundur 2001
Aðalfundur Hlutabréfasjóðs Íslands hf. verður haldinn
á Fosshótel KEA föstudaginn 18. maí og hefst kl. 16:00.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf skv. 12. grein
samþykkta félagsins.
2. Önnur mál löglega fram borin
Á fundinum verður m.a. lögð fyrir tillaga
um lækkun hlutafjár.
Ársreikningur, tillögur og endanleg dagskrá liggja
frammi á skrifstofu Íslenskra verðbréfa hf. á Skipagötu
9, Akureyri.
Stjórn Hlutabréfasjóðs Íslands hf.
Breiðholtsblóm
FYRIR þrjátíu ár-
um hafði Landsvirkjun
uppi áform um risa-
stórt miðlunarlón í
Þjórsárverum. Þá voru
hugmyndir um nátt-
úruvernd skammt á
veg komnar. Þjórsár-
ver voru lítt kunn.
Mjög fáir höfðu komið
þangað. Þjóðin vissi
ekki að þar átti hún
einhverja dýrmætustu
náttúruperlu sína. En
nokkrir innlendir og
erlendir náttúrufræð-
ingar vissu hvað var í
húfi. Þeir skáru upp
herör. Brátt mögnuðust upp deilur
um Þjórsárver. Þau urðu á allra
vörum. Mótmælum rigndi yfir rík-
isstjórnina. Í fyrsta sinn í sögunni
kom fram skýlaus krafa um að Ís-
lendingar öxluðu þá alþjóðlegu
ábyrgð sem felst í því að eiga nátt-
úruvin á heimsvísu.
Tæpitungulaust
Mestur hluti Þjórsárvera er á af-
rétti Gnúpverja. Þeir fylgdust
grannt með þessum deilum. Fyrir-
hugaðar virkjunarframkvæmdir í
Þjórsárverum fólu í sér hagnaðar-
von fyrir sveitarfélagið. En Gnúp-
verjar létu ekki villa sér sýn. Árið
1972 var haldinn almennur sveitar-
fundur og lýst yfir eindreginni and-
stöðu við „rafvæðingaráætlanir, þar
sem gert er ráð fyrir myndun uppi-
stöðulóns í Þjórsárverum.“ – Í
ályktuninni sagði einnig: „Verði
Þjórsárver sett undir vatn, er
gróðri og gróðurfari landsins unnið
óbætanlegt tjón. Auk þess eru mikl-
ar líkur á því að mismunandi hæð
yfirborðs vatnsins í fyrirhuguðu lóni
í Þjórsárverum orsaki uppblástur ...
andmælir fundurinn hverskonar
röskun á náttúru Þjórsárvera og
skorar á almenning í landinu að
sameinast um að varðveita þessa
einstæðu perlu íslenzkra öræfa.“
Hér er talað tæpitungulaust:
Enga röskun í Þjórsárverum. Ekk-
ert lón.
Þjórsárver voru friðlýst árið
1981. Síðar voru þau tekin inn á
Ramsarskrá, en svo nefnist sáttmáli
um verndun votlendissvæða sem
hafa alþjóðlegt mikilvægi. Trúðu þá
margir að öll náttúruspjöll í ver-
unum væru úr sögunni. En Lands-
virkjun hafði tekist að þvinga inn í
friðlýsinguna undanþáguákvæði
sem fól í sér heimild
fyrir miðlunarlóni í allt
að 581 m yfir sjávar-
máli. En þó því aðeins
að rannsóknir sýndu
„að slík lónsmyndun sé
framkvæmanleg án
þess að náttúruvernd-
argildi Þjórsárvera
rýrni óhæfilega að
mati Náttúruverndar-
ráðs (nú Náttúruvernd
ríkisins).“
Í skjóli ofangreinds
ákvæðis hefur Lands-
virkjun með svonefnd-
um Kvíslaveitum sökkt
um 6 ferkílómetrum af
algrónu landi í Þjórsárverum. Fyr-
irtækið hefur auk þess tekið 25-30
ferkílómetra landsvæði undir veitu-
skurði og vatn. Við Norðlingaöldu
hefur meðalrennsli Þjórsár minnk-
að um 40%. Talið er að lækkun
vatnsstöðu sé nú þegar farin að
valda rofi á bökkum Þjórsár.
Landsvirkjun leggur ofuráherslu
á að fá leyfi fyrir miðlunarlóni við
Norðlingaöldu í Þjórsárverum. Fyr-
irtækið á fulltrúa í Þjórsárvera-
nefnd en hún á að skila áliti til Nátt-
úruverndar ríkisins um það hvort
náttúruverndargildi veranna „rýrni
óhæfilega“ við slíka framkvæmd.
Uppblástur
Viðamiklar rannsóknir og ítarleg
skýrsla dr. Þóru Ellenar Þórhalls-
dóttur frá árinu 1994 um áhrif lóns í
581 m.y.s. sýndi hve afdrifarík slík
framkvæmd gæti orðið. Fyrir utan
gróðurlendið sem færi á kaf telur
Þóra „verulega hættu á að upp-
blástur geti farið af stað við strend-
ur lónsins. Fari slíkur uppblástur af
stað yrði áreiðanlega erfitt og hugs-
anlega nær ómögulegt að stöðva
hann,“ segir í skýrslunni. Fram-
haldsrannsóknir á lóni með lægri
vatnsstöðu hafa í engu breytt meg-
inniðurstöðum þessarar skýrslu.
Nýlega hafnaði Þjórsárveranefnd
áformum Landsvirkjunar um 6.
áfanga Kvíslaveitu og öllum hug-
myndum um lón sem væru hærra
en 575 m yfir sjávarmáli. Tveir
fulltrúar í nefndinni – annar þeirra
fulltrúi Landsvirkjunar – báðu um
frest til að skoða nánar áhrif þeirrar
vatnsstöðu og fengu hann.
Fullvíst er að engin eðlisbreyting
verður á afdrifaríkum áhrifum fyr-
irhugaðs lóns þótt yfirborðið lækki í
575 m.y.s. Ásýnd og landslagsheild
Þjórsárvera skaddast, rúmlega 7
ferkílómetrar gróins lands fara á
kaf og um 350 þekkt gæsahreiður.
Hætta á uppblæstri verður áfram
fyrir hendi. Um lón í þessari hæð
segir Gísli Már Gíslason prófessor,
formaður Þjórsárveranefndar, í
Morgunblaðinu 18.4. síðastliðinn:
„Það yrði samt sem áður vatn á
stærð við Mývatn ... og menn geta
ímyndað sér áhrif slíks vatns á sitt
nánasta umhverfi. Það myndi ein-
faldlega gjörbreyta þeirri mynd
sem við nú höfum af Þjórsárverum.“
Ennfremur segir hann: „Það er ein-
faldlega nú þegar búið að nýta þá
orkumöguleika sem rýra hvað
minnst náttúruverndargildi Þjórs-
árvera.“ Hann leggst eindregið
gegn frekari framkvæmdum og í
sama streng taka Már Haraldsson,
fulltrúi Gnúpverja í Þjórsárvera-
nefnd og Sveinn Ingvarsson, fulltrúi
Afréttarmálafélags Flóa- og Skeiða-
manna (Mbl. 18.4.).
Fagnaðarefni
Í ályktun sem átta náttúruvernd-
ar- og umhverfissamtök sendu frá
sér nýverið segir að þessar fram-
kvæmdir „muni valda óbætanlegum
skaða á lífríki Þjórsárvera“. Og
Guðni Ágústsson landbúnaðarráð-
herra sagði fyrir skemmstu í viðtali
við Morgunblaðið: „Þessari perlu
eigum við ekki að raska eða skapa
ófrið um hana“. Sami ráðherra
sagði um Þjórsárver í viðtali við
Sjónvarpið 8.2. sl: „Þau eru mér
heilög. Ekki fermetri af þeim undir
vatn.“
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra tók af skarið 3. febrúar sl. í
Ríkisútvarpinu: „Það er jákvætt að
Landsvirkjun hefur leitað leiða til
að lækka í hugsanlegu lóni en ég tel
að það sé ekki ásættanlegt að
skerða hið friðaða svæði með lóni ...
Það er alveg ljóst að Þjórsárverin
hafa gífurlegt náttúruverndargildi
og það er ákveðið svæði í Þjórs-
árverum sem er friðað og ég tel að
við eigum ekki að skerða hið friðaða
svæði.“
Þessi eindregna afstaða gegn
miðlunarlóni í Þjórsárverum er
fagnaðarefni.
Friðrik Sophusson forstjóri
Landsvirkjunar hefur látið svo um
mælt (í Mbl. 5. maí sl.) að lón í 575
m.y.s. „rýri ekki verulega náttúru-
verndargildi Þjórsárvera“. Í ljósi
rannsókna og álits virtra vísinda-
manna um áhættuna sem fylgdi
slíku lóni eru þessi orð forstjórans
fullkomlega ábyrgðarlaus.
Upplýsingafulltrúi Landsvirkjun-
ar sagði nýlega að yrði ekki af þessu
lóni við Norðlingaöldu seinkaði það
afhendingu rafmagns til Norðuráls,
auk þess leiddi það til dýrari virkj-
unarkosts. Og má nú spyrja: Hve
dýr yrðu náttúruspjöllin í Þjórsár-
verum? Hversu dýrt yrði það ef
þessi víðfræga náttúruvin blési
upp?
Örlagastund í Þjórsárverum
Birgir Sigurðsson
Höfundur er rithöfundur.
Náttúruvernd
Fullvíst er, segir Birgir
Sigurðsson, að engin
eðlisbreyting verður á
afdrifaríkum áhrifum
fyrirhugaðs lóns þótt
yfirborðið lækki í
575 m yfir sjávarmál.