Morgunblaðið - 16.05.2001, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. MAÍ 2001 31
kum hins
u. Hver
fur mætt
m verður
inn aug-
a lækkað
um, þrátt
duldar
ið færðar
taröryggi
stóraukið
da verið
r var svo
na hana
r einstak-
tna. Unn-
un á sín-
mkeppnis-
ð og var
st við um
amkeppn-
gur hluti
að ganga
hinn bóg-
amkeppn-
ólagi og
nnubrögð-
enn hafa
neytt afls-
verið við-
því atferli
við þessu
hafi ver-
þjóðlegrar
og frjáls
u. Íslend-
niðurstöð-
rslunni. Á
t upp um
pi þeirra
sem við-
emi öll sé
st. Hann
ustu fimm
r Íslend-
m það sem
nágranna-
hyglisvert
að öflug-
bandsins,
Þýskaland og Frakkland, færast
niður í einkunnagjöfinni og þar
versnar samkeppnisstaðan meðan
hún batnar á Íslandi. Ég á ekki
von á að þeir sem tekið hafa vírus-
inn leggi mikið upp úr því, enda
sýnast þeir ekki mjög veikir fyrir
staðreyndum.“
Skattalækkanir vegna skyn-
samlegrar stjórnunar
Að sögn Davíðs hefur íslenska
hagkerfinu fleygt ótrúlega fram á
síðustu tíu árum, samkeppnisað-
stæður séu nú líkar því sem aðrar
þjóðir búi við. „Framundan eru
miklar orkuframkvæmdir vegna
nýs álvers á Reyðarfirði og vegna
stækkunar Norðuráls. Einkavæð-
ing ríkisbankanna og Landssímans
kemur til framkvæmda innan
skamms og hefur þá ríkisvaldið al-
farið dregið sig út úr rekstri í
þessum mikilvægu atvinnugrein-
um. Mikill vöxtur hefur verið í
ferðaiðnaði og hugbúnaðariðnaður
og líftækni standa mjög framar-
lega hér á landi og ber það vott
um framsækið og djarft atvinnulíf.
Við þetta bætist að vegna aðhalds
og skynsamlegrar stjórnunar rík-
isfjármála er nú að myndast svig-
rúm til myndarlegra skattalækk-
ana, bæði á fyrirtæki og ein-
staklinga. Allt þetta og að því
viðbættu að þjóðin er vel menntuð
og harðdugleg gefur fullt tilefni til
þess að við séum bjartsýn. Bjart-
sýni sem á raunsæi er byggð er
aflvaki allra framfara og án henn-
ar koðnar öll heillavænleg athafna-
semi. Ég tel að þótt óþarfi sé að
brýna þennan ágæta
hóp athafnamanna og
-kvenna sem hér er til
dáða, sé gott að hafa
þessi sannindi ofarlega
í sinni þá við öxlum þá
ábyrgð sem í störfum
okkar allra er fólgin,“ sagði Davíð
Oddsson forsætisráðherra að lok-
um.
Finnur Geirsson var endurkjör-
inn formaður Samtaka atvinnulífs-
ins á fundi samtakanna í gær.
Hann sagði í ræðu sinni á opinni
dagskrá aðalfundarins í gær að
Samtök atvinnulífsins telji það
mikilvægt forgangsatriði nú um
stundir að ráðist verði í umfangs-
miklar skattabreytingar, sem hafi
það að markmiði að bæta sam-
keppnishæfni íslensks atvinnulífs
og efla þar með trú manna á fram-
tíðarmöguleikum þess. Til að
leggja áherslu á þetta hafi sam-
tökin látið vinna ítarlega úttekt og
tillögur í skattamálum. Beri þar
fyrst að nefna lækkað tekjuskatts-
hlutfall, en gerð sé tillaga um að
það verði fært niður í 15%. Jafn-
framt sé þung áhersla lögð á af-
nám eignarskatta og stimpilgjalda.
Upplýst umræða um kosti
og galla ESB-aðildar
Fram kom í máli Finns að Sam-
tök atvinnulífsins legðu áherslu á
að efla þyrfti samskiptin við ein-
stök núverandi og verðandi aðild-
arríki ESB, í því skyni að stuðla
að áframhaldandi virkni samnings-
ins. „Þó telja Samtök atvinnulífs-
ins mikilvægt að stuðla að upp-
lýstri umræðu um kosti og galla
ESB-aðildar og að stjórnvöld og
hagsmunasamtök hefjist handa við
skilgreiningu samningsmarkmiða
Íslands vegna hugsanlegrar aðild-
arumsóknar að ESB. Í þessu
sambandi liggur fyrir að það er
spurningin um hvaða stefnu ESB
tekur í sjávarútvegsmálum sem
mun skipta hvað mestu máli, en
ljóst er að íslenskur sjávarútvegur
gæti ekki unað við þá stefnu sem
nú ríkir þar á bæ.“
Finnur sagði að það sé þó sér-
staklega spurningin um stjórn
peningamála sem sé umhugsunar-
efni út frá samkeppnisforsendum
íslensks atvinnulífs.
Fyrirkomulag sem tryggir var-
anlega stöðugt gengi gagnvart
helstu viðskiptalöndum sagði
Finnur að næðist vart nema með
tengingu við myntsvæði. Ekki beri
því að útiloka að Ísland muni í
framtíðinni gefast kostur á aðild
að Evrópska myntsamstarfinu. Þá
sagði hann að Samtök atvinnulífs-
ins telji að á næstunni beri að
skoða kosti og galla myntsam-
starfs eða tengingu við annað
myntsvæði.
Lágir skattar grundvöllur
„írsku leiðarinnar“
Turlough O’Sullivan, fram-
kvæmdastjóri samtaka atvinnulífs-
ins á Írlandi, sagði á fundi Sam-
taka atvinnulífsins frá hinni
svokölluðu „írsku leið.“ Hann
greindi frá því hvernig aðilum
vinnumarkaðarins og stjórnvöld-
um hafi í sameiningu tekist með
þjóðarsátt að snúa
þeirri þróun við sem
verið hafi í landinu í lok
níunda áratugarins.
Síðan þá hafi dregið
verulega úr atvinnu-
leysi, þjóðarframleiðsla
hafi aukist og dregið hafi úr skuld-
um hins opinbera. Grundvöllur
þeirra breytinga sem orðið hafi í
írsku efnahagslífi séu lágir skattar
á atvinnulífið, sem hafi laðað að
erlenda fjárfesta, hátt menntunar-
stig þjóðarinnar og aðild landsins
að Evrópusambandinu. Öllum erf-
iðleikum hafi ekki verið rutt úr
vegi þótt mikið hafi breyst. Til að
mynda sé mikill húsnæðisvandi í
landinu, samgöngukerfið taki ekki
við aukinni umferð auk þess sem
innra stjórnkerfið sé seinvirkt.
Hann sagði þó að þeir erfiðleik-
ar sem nú steðjuðu að þjóðinni
væru frekar erfiðleikar í kjölfar
aukinnar hagsældar, sem betra
væri að fást við en þeir erfiðleikar
sem þjóðin hafi glímt við áður.
attalækkanir á fundi Samtaka atvinnulífsins
ð mynd-
yndarleg-
ækkanir
Morgunblaðið/Sigurður Jökull
ur Geirsson, formaður Samtaka atvinnulífsins, segir að samtökin leggi til að tekju-
skattshlutfall fyrirtækja verði lækkað í 15%.
fa að
att-
ra-
r.
a at-
um-
mik-
ir.
Forgangsatriði
að ráðist
verði í skatta-
breytingar
SVONEFND RéttindaskráEvrópusambandsins tek-ur íslensku stjórnar-skránni fram hvað varðar
réttindi fólks til persónuverndar í
ljósi læknis- og líffræði, að mati
Vilhjálms Árnasonar, prófessors í
heimspeki við Háskóla Íslands.
Nefnir Vilhjálmur að í stjórnar-
skránni íslensku séu ekki ákvæði
um persónuvernd með tilliti til líf-
tækni sérstaklega.
Réttindaskrá Evrópusambands-
ins, sem ekki er lagalega bindandi
plagg, var kynnt á fundi í Háskóla
Íslands á mánudag. Hún var sam-
þykkt á fundi leiðtoga Evrópu-
sambandsins (ESB) í desember sl.
Daniel Tarschys, fyrrverandi
framkvæmdastjóri Evrópuráðs-
ins, hélt fyrirlestur um skrána og
tilurð hennar. Hann er nú prófess-
or í stjórnmálafræði í Svíþjóð, og
var fulltrúi Svía í starfshópnum
sem skrifaði Réttindaskrána.
Meiri réttindi
Að loknum fyrirlestri Tarschys
voru pallborðsumræður um Rétt-
indaskrána og meðal annars rætt
um hugsanlegar skírskotanir
hennar til Íslands og samanburð á
henni við íslenskt samhengi. Auk
Vilhjálms tóku þátt í umræðunum
Björg Thorarensen lögfræðingur,
Ragnar Aðalsteinsson lögfræðing-
ur og Herdís Þorgeirsdóttir
stjórnmálafræðingur.
Í framhaldi af orðum Vilhjálms
um samanburð á íslensku stjórn-
arskránni og Réttindaskrá ESB
benti Björg á að auk þess sem
Réttindaskráin væri ekki lagalega
bindandi væru engin úrræði til að
fylgja eftir því sem kveðið væri á
um í henni. Engu að síður hlytu
ákvæðin að verða með í um-
ræðunni í Evrópu um að hverju
þyrfti að stefna í framtíðinni.
Björg sagði að ekki léki vafi á
því, að Réttindaskráin kveði á um
meiri réttindi en nokkurt annað
sambærilegt skjal um mannrétt-
indi á alþjóðlegum vettvangi.
Í kynningarplaggi sem dreift
var á fundinum í Háskóla Íslands
á mánudaginn segir m.a. að
ákvörðun um stöðu Réttinda-
skrárinnar verði tekin eftir þrjú
ár. Í bæklingnum segir ennfremur
að skráin eigi að skilgreina „þau
grundvallarréttindi sem allir
borgarar ESB eiga ófrávíkjanleg-
an rétt á“. Í óopinberri íslenskri
þýðingu á skránni eru sjö kaflar
er fjalla um reisn, frelsi, jafnrétti,
samstöðu, borgaraleg réttindi,
réttlæti og almenn ákvæði.
Sameiginleg gildi
Tarschys tók fram í fyrirlestri
sínum að þótt skráin væri ekki
lagalega bindandi mætti telja víst
að hún hefði áhrif.
„Ég held að það sé augljóst, ef
maður athugar Evrópuverkefnið
til langs tíma litið, að hin sameig-
inlegu, [evrópsku] gildi eru með
tímanum orðin að mikilvægu at-
riði. Hvort sem Réttindaskráin
verður lagalega bindandi, eða
verður áfram yfirlýsing verður
hún mjög mikilvæg og mun hafa
áhrif. Vísað verður til hennar í
pólitískum umræðum, í dómsmál-
um og ég er viss um að [Evr-
ópudómstóllinn] í Lúxemborg
mun fara að taka tillit til hennar.
Hún verður það viðmið sem tekið
verður tillit til við framtíðarþróun
Evrópusambandsins. Skráin mun
því hafa áhrif.“
Tarschys rakti ennfremur
helstu þættina í tilurð Réttinda-
skrárinnar og forsendur hennar í
evrópskri sögu.
„Í dag hugsum við um Evrópu-
verkefnið – sameiningu Evrópu –
sem friðarverkefni. Það byggist á
þrem grundvallaratriðum. Í fyrsta
lagi allt það sem gert er í nafni ör-
yggis. Í öðru lagi efnahagssam-
starf, sem einnig stuðlar að friði. Í
þriðja lagi er um að ræða það
verkefni að auka veg sameigin-
legra gilda, sameiginlegra grund-
vallarreglna, sameiginlegra hug-
mynda um hvað er rétt – sam-
eiginlegra siðferðisreglna. Þetta
hefur frá upphafi verið mjög stór
hluti af Evrópuverkefninu, sem
hófst eftir heimsstyrjöldina síð-
ari.“
Ákæruréttur einstaklinga
Tarschys sagði að ef til vill
mætti segja að þessi þróun hafi
helst orðið innan Evrópuráðsins,
en Evrópusambandið hafi tekið
þetta verkefni að sér af miklum
krafti.
„Í kjölfar stríðsins var sú sann-
færing sterk í Evrópu að virðingu
fyrir mannréttindum, sem höfðu
verið fótum troðin í stríðinu, yrði
að endurreisa. Þetta var auðvitað
markmiðið með mannréttindayfir-
lýsingu Sameinuðu þjóðanna 1948.
Í Evrópu var gengið lengra og
komið á lagalega bindandi mann-
réttindayfirlýsingu. Þar að auki
var komið upp stjórntækjum sem
nota mátti til að tryggja réttindi í
raun. Í fyrsta lagi mannréttinda-
ráð og mannréttindadómstól, sem
seinna voru sameinuð.“
En ekki sé síður mikilvægur
ákæruréttur einstaklinga, sem
ríkjum hafi til að byrja með ekki
verið skylt að tryggja, en seinna
hafi hann verið samþykkt af öllum
aðildarríkjum.
„Þessi réttur þýðir í raun að
einstaklingar geta kært sitt eigið
land, og lagt fram erindi við
[Mannréttindadómstól Evrópu] í
Strassborg. Íbúar ESB-landanna
notfæra sér þennan rétt meira og
meira. Á fyrstu tuttugu til þrjátíu
árunum gerðist ekki margt, en á
undanförnum tveim áratugum
hafa sífellt fleiri Evrópubúar
fengið að vita um þennan mögu-
leika, og sífellt fleiri notfæra sér
hann. Það voru um þúsund ákær-
ur árið 1990, tíu þúsund ákærur í
fyrra, og mér skilst að í ár stefni í
að þær verði tólf þúsund.“
Meira verði um framkvæmdir
Tarschys sagði að í hinum upp-
haflega Rómarsáttmála Evrópu-
sambandsins hafi ekki mikið verið
fjallað um mannréttindi.
„Efnahagsbandalag Evrópu,
eins og þetta hét í upphafi, var
fyrst og fremst sáttmáli um efna-
hagsmál. Þó var kveðið á um
ferðafrelsi. En það var ekkert
ákvæði beinlínis um mannréttindi.
En áhuginn á þessu máli fór vax-
andi, og varð helst vart í sam-
skiptum Evrópulandanna við ríki í
öðrum heimshlutum, Afríku og
Suður-Ameríku og Asíu. Í samn-
ingum sem Evrópuríki gerðu við
önnur lönd var skýrt kveðið á um
að lýðræði væri skilyrði fyrir
ágóða af samningum.“
Í tilkynningu sem Chris Patten,
yfirmaður utanríkismála hjá Evr-
ópusambandinu, hafi sent frá sér
nýlega hafi komið fram sú skoðun,
að sambandið hafi ekki notfært
sér þessi ákvæði nógu mikið til að
fylgja eftir gæslu mannréttinda.
Utanríkisráðherrar ESB-ríkjanna
ræddu þetta nýverið á fundi og
voru sammála Patten um að í
framtíðinni yrði meira um fram-
kvæmdir í þessum efnum.
Lög eða pólitísk yfirlýsing?
Réttindaskrá Evrópusambands-
ins var samþykkt á leiðtogafundi
ESB í Nice í desember sl. Hún
var samin á ráðstefnu 52 aðila frá
ESB-ríkjunum. Hugmyndin var
sú að þar væru saman komnir
fulltrúar allra pólitískra sjónar-
miða í Evrópu. En frá upphafi var
óljóst hvort yfirlýsingin myndi
hafa lagalegt gildi eða verða ein-
ungis pólitísk yfirlýsing. „Þetta
olli vandræðum,“ sagði Tarschys.
„Formaður ráðstefnunnar [þar
sem yfirlýsingin var samin], Þjóð-
verjinn Roman Herzog, lagði til
þá lausn að skrifuð yrði yfirlýsing
sem hægt yrði að gera síðarmeir
að lögum. Það reyndist þó erfitt
að skrifa texta sem maður vissi
ekki hvort yrði lagatexti eða póli-
tísk yfirlýsing. Pólitískur texti
þarf að vera afdráttarlaus, skarp-
ur og hnitmiðaður. Lagalegur
texti þarf oft að vera langur og
nákvæmur, því taka þarf tillit til
undantekninga, tiltekinna að-
stæðna og þess háttar.“
Tarschys sagði að þótt þetta
hafi valdið miklum vanda á ráð-
stefnunni hafi niðurstaðan orðið
sú, að velja stutta og hnitmiðaða
textann í skrána, en taka fram í
lokin að það væru ýmsar aðstæður
sem krefðust þess að undantekn-
ingar væru gerðar.
Tekur íslensku
stjórnarskránni fram
að sumu leyti
Morgunblaðið/Golli
Björg Thorarensen lögfræðingur, Ragnar Aðalsteinsson hæstaréttar-
lögmaður og Herdís Þorgeirsdóttir stjórnmálafræðingur voru meðal
þeirra sem tóku þátt í pallborðsumræðum á málþingi Háskólans.
Réttindaskrá Evrópu-
sambandsins, sem ný-
lega var lögð fram, er
ekki lagalega bindandi
texti. En það var mál
flestra á kynningar-
fundi um skrána, er
haldinn var á Íslandi
nýverið, að hún sé engu
að síður mikilvægt
plagg sem muni geta
haft áhrif á lög og
dómsúrskurði.