Morgunblaðið - 07.06.2001, Qupperneq 4

FRÉTTIR
4 FIMMTUDAGUR 7. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÁLVERI á Reyðarfirði fylgir tölu-
verð loftmengun, jafnvel þótt notuð
verði besta fáanlega tækni, að mati
Ingibjargar E. Björnsdóttur um-
hverfisfræðings sem fjallaði um
skýrslu Reyðaráls hf. um áhrif fyr-
irhugaðs álvers í Reyðarfirði á fundi
Landverndar á þriðjudag. Þar kom
einnig fram að nánast öll vatnakerfi á
áhrifasvæðinu verði fyrir röskun
verði af framkvæmdum vegna Kára-
hnjúkavirkjunar, en áhrifasvæðið
nær yfir 3% af flatarmáli landsins.
Landvernd hefur undanfarnar vik-
ur fengið sérfræðinga til að rýna í
skýrslur Landsvirkjunar og Reyð-
aráls hf. um umhverfisáhrif vegna
Noralsverkefnisins og haldið fundi
þar sem ákveðnum málaflokkum hafa
verið gerð skil.
Krabbameinsvaldandi
efni og brennisteinsþoka
Ingibjörg fjallaði um loftmengun
sem hlýst af fyrirhuguðu álveri í
Reyðarfirði, veðuraðstæður og gróð-
urhúsaáhrif. Í máli hennar kom fram
að 420 þúsund tonna álver losi mikið
af gróðurhúsalofttegundum. Alls væri
um að ræða 770 þúsund tonn af kolt-
víoxíðsígildum árlega sem væri 27%
af heildarlosun gróðurhúsaloftteg-
unda hér á landi árið 1990. Hún sagði
að álverið komi einnig til með að losa
mörg önnur efni sem ekki falla í flokk
gróðurhúsalofttegunda. Hún sagði að
alls verði tæp 2 tonn á ári af fjöl-
arómatískum kolvetnum, eða PAH-
efnum, losuð í andrúmsloftið, en þau
eru krabbameinsvaldandi. Þá fara
828 tonn af brennisteinstvíoxíði í and-
rúmsloftið á hverju ári. Ingibjörg
sagði að brennisteinsþoka geti mynd-
ast við vissar aðstæður allra næst
byggingum eða í innan við 2,4 kíló-
metra radíus frá álverinu. Hún sagði
einnig að 88,5 tonn af köfnunarefn-
isoxíðum muni fara í andrúmsloftið
árlega, en þau geta valdið sjónrænum
áhrifum og stuðlað sömuleiðis að
myndun súrra dropa í andrúmslofti
og súrs regns. Þá sagði Ingibjörg að í
skýrslu um umhverfisáhrif vegna ál-
versins sem Hönnun hf. vann fyrir
Reyðarál hf. komi fram að aðstæður
til loftdreifingar í Reyðarfirði geti
verið óhagstæðar á vissum tímabilum
þar sem stillur myndist að næturlagi
og yfir vetrartímann.
Bergur Sigurðsson umhverfisefna-
fræðingur sagði að vel væri staðið að
umhverfisþáttum álversins en að nota
mætti betri hreinsitækni við raf-
skautaverksmiðju í samræmi við það
sem tíðkast í Noregi. Bergur las yf-
irlýsingu norsks sérfræðings á sviði
PAH-rannsókna sem telur að þar sem
langtímalosun PAH-efna í loftið á sér
stað í námunda við sjó muni hluti efn-
anna berast í sjóinn með beinum eða
óbeinum hætti og að slík áhrif beri að
meta í mati á umhverfisáhrifum. Slíkt
mat hafi hins vegar ekki verið gert
fyrir Reyðarál.
Gunnar G. Tómasson frá Hönnun
hf., sem vann skýrsluna sem Ingi-
björg og Bergur vísuðu í, sagði að alls
yrðu átta sjálfvirkar veðurstöðvar í
firðinum og næsta nágrenni. Hann
sagði að viðamiklar mælingar hefðu
verið gerðar á straumum, hitastigi og
seltu í firðinum sem hafi sýnt að sjór-
inn sé almennt vel blandaður innan
fjarðarins og að sjórinn endurnýist al-
gjörlega á fjórum til fimm vikum.
„Allt vatnakerfið
verður fyrir áhrifum“
Skúli Skúlason og Bjarni Kristófer
Kristjánsson vatnalíffræðingar sögðu
frá hvernig þeir meta áhrif fram-
kvæmda á lífríki í vötnum og ám. Mat
sitt byggðu þeir á skýrslunni Vatna-
lífríki á virkjanaslóð sem Náttúru-
stofa Kópavogs, Líffræðistofnun Há-
skóla Íslands og Veiðimálastofnun
unnu fyrir Náttúrufræðistofnun Ís-
lands og Landsvirkjun. Þeir sögðu að
áhrifasvæði virkjunarinnar nái yfir
3% af flatarmáli landsins og að á
svæðinu sé að finna fjölbreytt og sér-
stakt lífríki. Þeir sögðu grundvallar-
atriði þegar um svo stóra framkvæmd
er að ræða að meiri þekking sé fyrir
hendi áður en mat á umhverfisáhrif-
um sé samþykkt. Þeir bentu á að í
rannsókninni hefði fundist ný tegund
af rykmýi af ættkvíslinni krenos-
mittia sem áður hefði verið óþekkt
hér á landi. Þeir sögðu að talið væri
hugsanlegt að útbreiðsla tegundar-
innar sé eingöngu bundin við Norð-
austurland. Þeir sögðu það þeirra
skoðun að nánast ekkert vatnakerfi á
svæðinu verði óraskað. „Einangruð-
um stofnum lífvera á svæðinu kemur
til með að verða útrýmt eða þeir
munu blandast öðrum stofnum,“
sagði Bjarni. Þá sögðu þeir félagar að
Folavatn sem er á náttúruminjaskrá
verði eytt með lóni og að ýmis vot-
lendissvæði muni annaðhvort blotna
eða þurrkast upp. Þá sögðu þeir ólík-
legt að Hálslón sem verður til við
virkjunarframkvæmdir verði byggi-
legt lífverum vegna aursöfnunar og
gífurlegra dýptarsveiflna.
„Nauðsynlegt að frekari rann-
sóknir verði gerðar á svæðinu“
Þeir Bjarni og Skúli sögðu brýnt að
frekari rannsóknir verði gerðar á
svæðinu áður en ráðist verður í virkj-
unarframkvæmdir þar sem mjög lítið
sé vitað um lífríkið í vötnum og ám á
þessum slóðum og að meiri tíma þurfi
til gagnasöfnunar. Einnig að þekking
á vistfræði vatnalífvera á hálendi Ís-
lands sé mjög takmörkuð þannig að
ómögulegt sé að gera samanburð.
Skúli sagði að 5-10 ár til viðbótar
væru nauðsynleg fyrir vísindamenn
til að rannsaka svæðið og þau áhrif
sem virkjanaframkvæmdir hefðu.
Næsti fundur Landverndar verður
síðdegis í dag. Þar mun Kristín Ein-
arsdóttir líffræðingur og fyrrverandi
alþingismaður, sem hefur tekið að sér
að stjórna umfjöllun Landverndar og
taka saman helstu niðurstöður, kynna
skýrslu sína.
Fundur Landverndar um matsskýrslur um álverið á Reyðarfirði
Umtalsverð loftmeng-
un hlýst af álverinu
NETTENGING hefur í fyrsta sinn
verið sett upp í íslensku fiski-
skipi. Það er NetHnöttur, deild
innan Tæknivals, sem hefur kom-
ið skipverjum á Baldvini Þor-
steinssyni EA í samband við um-
heiminn í gegnum Netið.
Skipverjar hafa fullan aðgang að
Netinu, tölvupósti og öðru. Að
verkefninu standa, auk Tækni-
vals, Samherji, LÍÚ, Fiskistofa og
Verkmenntaskólinn á Akureyri,
sem býður skipverjum upp á fjar-
nám. Morgunblaðið opnaði fyrir
aðgang að gagnasafni mbl.is og
blaði dagsins og hafa skipverjar
haft tækifæri til að prenta út
blaðið, og er þetta líklega í fyrsta
sinn sem blaðið er lesið úti á
rúmsjó sama dag og það kemur
út.
Vilhjálmur Árnason, tæknimað-
ur hjá NetHnetti, segir að útgerð
Samherja noti tenginguna m.a. til
þess að koma í land myndum frá
myndavélakerfi skipsins.
Skipverjar prenta út Morgun-
blaðið og lesa það úti á rúmsjó
sama dag og það kemur út.
Morgun-
blaðið lesið
samdægurs
úti á rúmsjó
KULDAKASTIÐ sem herjaði á
Norður- og Norðausturland í gær
hefur haft slæm áhrif á fuglavarp.
Atli Vigfússon, æðarbóndi á Laxa-
mýri sunnan við Húsavík sem er með
2400 kollur á hólmum við ósa Laxár í
Aðaldal, óttast að mun minna verði
um unga þetta sumar vegna áhlaups-
ins og segir að fúlegg gætu numið
hundruðum, ef ekki þúsundum, en
hver kolla verpir 3–6 eggjum. Atli
segir að kollurnar liggi enn á og að
víða gægist aðeins höfuð fuglanna
upp úr snjónum. Atli sagðist ekki vita
hversu mikið tjónið væri. „Hér er allt
á kafi í snjó og við þorum ekki að
styggja kollurnar meðan þær liggja
enn þá á undir fönninni. Þegar bráðn-
ar fer vatn sums staðar inn í hreiðrin
og svona krapastórhríð er það versta
sem við fáum,“ sagði Atli. Hann segir
ólíklegt að kollurnar verpi aftur fái
þær fúlegg þar sem langt sé liðið á
varpið og að ungar hafi víða verið
byrjaðir að koma úr eggjunum. Það
má svo sannarlega segja að móttök-
urnar sem ungarnir fengu við kom-
una í heiminn hafi verið óblíðar. Hríð-
arveðrið stóð viðstöðulaust á annan
sólarhring og er þetta með verstu
áhlaupum sem komið hafa í júnímán-
uði til margra ára. Frostið var á bilinu
1–3 gráður.
Atli segir að dúntekja hefjist ekki
fyrr en eftir að ungarnir séu komnir
úr eggjunum þar sem oft sé von á vor-
hreti á þessum slóðum þótt yfirleitt
séu þau vægari en kuldakastið í gær
og fyrradag. Hann segir að kríur,
hettumávar, spóar, lóur og stelkir
hafi yfirgefið hreiður sín. „Hreiðrin
eru á kafi í snjó og þessir fuglar hafa
svo léleg hreiður að þeir geta ekki
setið þetta af sér en æðarfuglinn hef-
ur betri möguleika þar sem hann hef-
ur dún í hreiðrunum.“
Atli setti kindur sínar inn í gær og
var það einnig gert í Grímsey þar sem
hríðin var svo dimm á köflum að ekki
sást handa skil.
Lömb urðu úti í Grímsey
Það er sjaldgæft að kindum sé
smalað í júnímánuði í eynni en lömbin
voru sum ekki nema rúmlega viku
gömul og segir Þorlákur Sigurðsson
oddviti í Grímsey hræ af einu lambi
hafa fundist og að annað sé talið af.
Um 60 vetrarfóðraðar kindur eru í
eynni og tók það fimm menn um tvo
tíma að smala fénu saman sem er á
annað hundrað með lömbum. Þorlák-
ur sagði að kindurnar yrðu líklega
settar aftur út á morgun þar sem veð-
ur hafi skánað mikið.
Slæmt var í sjóinn á þessu svæði í
gær og þurftu erlendir ferðamenn
sem fóru út í Grímsey að halda sér í
verstu dýfunum á leiðinni út í eyna.
Sumir þeirra voru hrifnir af því að
lenda í alvöru heimskautsveðri við
komuna út í Grímsey. Áströlsk stúlka
sem hafði dvalið í Grímsey í fimm
daga hafði t.d. á orði að hún hafi upp-
lifað allar fjórar árstíðirnar á þessum
fimm dögum.
Talið er að veruleg afföll hafi orðið í
kríuvarpinu í Grímsey í kuldakastinu.
Æðarvarp á Norðurlandi spillist vegna kuldakastsins síðustu daga
Fúlegg gætu numið
þúsundum á Laxamýri
Morgunblaðið/Kristján
Fé var víða smalað á Norðurlandi í gær þar sem veðrið var kolvitlaust
og sum lömbin ekki nema um viku gömul. Hér er bóndi á Árskógsströnd
sem mátti hafa sig allan við að koma fé sínu í hús í gærkvöld.
Egilsstöðum - Bæjarstjórn
Austur-Héraðs samþykkti í
gær drög að samningi við
óstofnað hlutafélag Sigurjóns
Sighvatssonar og Sigurðar
Gísla Pálmasonar um sölu á
hluta af eignum Eiðastaðar.
Samningsdrögin voru sam-
þykkt með sex atkvæðum
meirihlutans gegn einu at-
kvæði minnihlutans, en tveir
fulltrúar þeirra síðartöldu
sátu hjá. Trúnaði vegna máls-
ins mun verða aflétt við und-
irritun samningsins, sem
fram fer innan skamms.
Kaupverð verður ekki gefið
upp fyrr en þá.
Bæjarstjóra og bæjarlög-
manni hefur verið falið að
ganga frá endanlegum samn-
ingstexta og kaupsamningi.
Þau gögn verða síðan lögð
fyrir bæjarstjórn til kynning-
ar. Búist er við undirritun
fljótlega.
Eignir
Eiðaskóla
Samn-
ingsdrög
samþykkt
í bæjar-
stjórn