Morgunblaðið - 05.10.2001, Síða 26

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
26 FÖSTUDAGUR 5. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
NEFND sem fjallaði um framtíðar-
möguleika fiskvinnslunnar telur að
miklir möguleikar séu á því að auka
verðmætasköpun í fiskvinnslunni og
það sé hægt að gera á margan hátt.
Meðal tillagna nefndarinnar til úr-
bóta er að fiskvinnslan á Íslandi fái
tækifæri til að bjóða í þann fisk, sem
ætlunin er að selja óunninn utan í
gámum. Nefndin vill að allur fiskur
verði vigtaður hérlendis, einnig sá
fiskur sem selja á ytra og hún leggur
til að unnt verði að skrá aflahlutdeild
á fiskvinnslufyrirtæki, ekki aðeins
fiskiskip.
Ályktanir í sjö liðum
Nefndin var skipuð af sjávarút-
vegsráðherra í nóvember og var
henni falið að skoða framtíðarmögu-
leika fiskvinnslunnar. Verksvið
nefndarinnar sneri einkum að því að
leggja mat á stöðu greinarinnar, lík-
lega framtíðarþróun hennar og gera
tillögur sem ætla mætti að gætu
bætt stöðu hennar. Til þess var unn-
in ítarleg greinargerð um afla, ráð-
stöfun hans, framleiðslu og útflutn-
ing. Einnig var þróun mannafla í
fiskvinnslu skoðuð og Byggðastofn-
un vann greinargerð fyrir nefndina
um fiskvinnslu og búsetu. Rann-
sóknastofnun fiskiðnaðarins vann
einnig greinargerð fyrir nefndina
um framtíðarmöguleika fiskvinnsl-
unnar, verðmætaaukningu og ný-
sköpun.
Ályktanir nefndarinnar eru í sjö
liðum og fjalla þær um ábyrga fisk-
veiðistefnu, samræmi í starfsskil-
yrðum sjó- og landvinnslu, viðskipta-
umhverfi sjávarútvegsins, markaðs-
setningu sjávarafurða, áhrif tolla á
útflutning, þróun mannafla og at-
vinnustarfsemi sem sprottin er úr
sjávarútvegi.
32.000 tonn fara
árlega óunnin utan
Nefndin bendir á að hægt sé að
auka framboð á fiski til vinnslu með
ýmsum hætti. Í tillögum hennar er
tekið fram að um 7% botnfiskaflans,
eða um 32.000 tonn, fari nú óunnin úr
landi. Því vill nefndin að áður en ís-
varinn fiskur sé settur í gáma til út-
flutnings á erlenda fiskmarkaði skuli
hann boðinn til sölu á íslenzkum fisk-
mörkuðum. „Með því móti væri
tryggt að íslenzk fiskvinnsla ætti
rétt á að bjóða í þetta hráefni til jafns
við fiskvinnslu í öðrum löndum. Það
ætti að öllu jöfnu að stuðla að auknu
hráefnisframboði hér á landi. Í því
fælist ekki brot á viðurkenndum
reglum um milliríkjaviðskipti þar
sem tryggt væri að fiskvinnslustöðv-
ar og fiskkaupendur erlendis gætu
keypt fiskinn gegnum íslenzka fisk-
markaði og á grundvelli þeirrar fjar-
skiptatækni sem er fyrir hendi. Að
auki gæti þetta stuðlað að hönnum
og sölu á íslenzkum hugbúnaði á
þessu sviði til fiskkaupenda,“ segir í
tillögum nefndarinnar.
Þá vill nefndin að allur afli verði
vigtaður hérlendis og gerir ráð fyrir
að samræmdar vigtunarreglur stuðli
að auknu framboði hráefnis fyrir
vinnslu innanlands, en þær lúti einn-
ig að fiskveiðistjórnunarmálum og
myndu leiða til virkara eftirlits, til
dæmis með stærðardreifingu afla.
Stuðlar að auknu
starfsöryggi
Um skráningu aflahlutdeildar á
fiskvinnslufyrirtæki segir í tillögum
nefndarinnar: „Sú staðreynd að skip
en ekki fiskvinnslufyrirtæki eru
handhafar aflahlutdeildar og afla-
marks skapar hinum fyrrnefndu for-
skot. Þannig verður samningsstaða
þeirra sem hafa rétt til nýtingar á
fiskimiðum ævinlega sterkari. Því er
lagt til að unnt verði að skrá afla-
hlutdeild á fiskvinnslufyrirtæki, sem
hafa gilt leyfi Fiskistofu til fisk-
vinnslu. Gætu þau síðan samið við út-
gerðir um veiðar á þessum afla.
Þetta fyrirkomulag hefði í för með
sér minni þörf á fjármagnsbindingu í
fiskvinnslunni, sem þannig þyrfti
ekki að fjárfesta í skipum og standa
fyrir útgerð til þess að tryggja eigin
hráefnisöflun. Að öðru óbreyttu er
einnig líklegt að aflahlutdeild fisk-
vinnslufyrirtækja myndi stuðla að
auknu starfsöryggi fiskvinnslufólks í
byggðum landsins.“
Auka þarf rannsóknir,
kynningu og menntun
Nefndin leggur til að rannsóknir
er miði að verðmætaaukningu og ný-
sköpun í fiskvinnslu á næstu árum
verði stórauknar. Gera verði grein-
ingu á því hvar mestu möguleikar ís-
lenzkrar fiskvinnslu séu fólgnir og
eðlilegt að til þeirrar vinnu séu
kvaddir bæði sérfræðingar Rf og
þeir sem í greininni starfa að
vöruþróun og markaðsmálum.
Nefndin vill að starfshættir fisk-
markaða verði endurmetnir. Telur
hún nauðsynlegt að málefni fisk-
markaða séu könnuð betur. Óhjá-
kvæmilegt sé að fiskmörkuðum verði
að því búnu settar skýrari starfs-
reglur sem miði að því að gera við-
skipti um íslenzka fiskmarkaði eft-
irsóknarverðari fyrir kaupendur
jafnt og seljendur.
Nefndin telur þekkingu almenn-
ings á fiskvinnslunni ekki nógu góða
og leggur til að gert verði átak sem
einkanlega verði beint að grunn- og
framhaldsskólastigi. Stórefld verði
kynning á sjávarútveginum og þeirri
fjölbreytni sem starfsval innan hans
geti falið í sér. Þá leggur nefndin til
að stóraukin áherzla verði lögð á
endurmenntun og símenntun í grein-
inni. Loks telur hún nauðsynlegt að
styrkja mjög úrvinnslu gagna um
sjávarútveg svo að ævinlega liggi
fyrir hver þróunin hefur orðið og
hvert stefnir í þessari höfuðatvinnu-
grein þjóðarinnar, bæði í heild sinni
og einstökum þáttum hennar.
Verðmætar upplýsingar
Formaður nefndarinnar var Einar
K. Guðfinnsson alþingismaður.
Hann telur möguleikana til verð-
mætaaukningar verulega, en margt
þurfi að gera til að svo verði. „Einn
ávinningurinn með þessari skýrslu
er sá, að hér er safnað gríðarlega
miklum og verðmætum upplýsingum
um stöðu greinarinnar og þróun
hennar á síðustu árum. Á þeim
grundvelli er auðvitað hægt að draga
miklar ályktanir, ekki sízt fyrir þá
sem starfa í greininni og þekkja
þessi mál bezt af öllum. Ég vona það
því að þessi skýrsla verði líka liður í
því fyrir þá sem starfa í greininni að
marka sér framtíðarstefnu. Það held
ég að sé ekki sízt mikilvægt í þessum
efnum,“ segir Einar K. Guðfinnsson.
Fiskvinnslan
fái til sín kvóta
Morgunblaðið/Ásdís
Einar K. Guðfinnsson alþingismaður kynnir niðurstöður nefndarinnar.
Honum á vinstri hönd eru Alda Möller og Ármann Kr. Ólafsson.
Nefnd um framtíðarmöguleika fiskvinnslunnar vill að
óunninn gámafiskur verði boðinn til sölu innanlands
ÁRÁSIN Á BANDARÍKIN
DEMÓKRATAR í öldungadeild
Bandaríkjaþings og stjórn George
W. Bush forseta hafa náð samkomu-
lagi um lagafrumvarp sem eykur
vald lögreglunnar til að berjast gegn
hryðjuverkastarfsemi. Breska
stjórnin hefur einnig brugðist við
hryðjuverkunum í Bandaríkjunum
með því að boða hert lög um varnir
gegn hryðjuverkum og breytingar á
innflytjendalöggjöfinni. Mannrétt-
indasamtökin Amnesty International
hafa varað við því að hryðjuverkin
verði notuð sem afsökun til að skerða
mannréttindi.
Demókratar og repúblikanar í
dómsmálanefnd öldungadeildar
Bandaríkjaþingsins hafa náð mála-
miðlun við stjórnina um frumvarp
sem á að auðvelda yfirvöldum að
handtaka meinta hryðjuverkamenn
og fylgjast með fjarskiptum þeirra.
Einkum hafði verið deilt um hvort
veita ætti leyniþjónustum aðgang að
leynilegum upplýsingum sem fram
koma við vitnisburði fyrir rannsókn-
arkviðdómum.
Dómsmálanefnd fulltrúadeildar-
innar hefur samþykkt drög að sams
konar lagafrumvarpi en þau eru þó
frábrugðin frumvarpi öldungadeild-
arinnar í nokkrum atriðum. Nefnd
fulltrúadeildarinnar vill að lögin gildi
aðeins til ársins 2004 en í samkomu-
lagi öldungadeildarinnar er ekkert
slíkt ákvæði um gildistíma laganna.
Nefndarmenn öldungadeildarinnar
höfnuðu einnig tillögu dómsmála-
ráðuneytisins um að heimila yfirvöld-
um að hneppa meinta hryðjuverka-
menn í ótímabundið gæsluvarðhald
án þess að gefa út ákæru. Hægt verð-
ur að hafa þá í haldi í allt að eina viku
án ákæru samkvæmt frumvarpi full-
trúadeildarinnar í stað tveggja daga
eins og nú er.
Samkvæmt samkomulagi öldunga-
deildarinnar verður yfirvöldum
heimilað að nota rafrænan eftirlits-
búnað til að fylgjast með tölvusam-
skiptum og að hlera alla síma sem
meintir hryðjuverkamenn nota.
Dómsmálaráðuneytið óskaði eftir
heimild til að geta vísað innflytjend-
um úr landi ef þeir gefa hryðjuverka-
hreyfingum fé. Þessi tillaga var sam-
þykkt með þeirri breytingu að
innflytjendur fá tækifæri til að sanna
að þeir hafi ekki vitað að hreyfing-
arnar tengdust hryðjuverkum.
Bretar herða eftirlit
með útlendingum
David Blunkett, innanríkisráð-
herra Bretlands, hefur skýrt frá því
að breska stjórnin ætli að leggja til
ýmsar lagabreytingar til að auðvelda
yfirvöldum að hindra hryðjuverk.
Meðal annars verður bönkum og
fjármálafyrirtækjum gert skylt að
láta vita af peningafærslum sem
grunur leikur á að tengist hryðju-
verkastarfsemi.
Lög um eftirlit með útlendingum
verða einnig hert og bannað verður
að veita fólki, sem grunað er um
hryðjuverk, hæli í Bretlandi.
Blunkett kvaðst ennfremur ætla
að færa afgreiðslu framsalsbeiðna „í
nútímalegra horf“ og sagði „fárán-
legt“ að það skyldi geta tekið allt að
tíu ár að framselja fólk sem vitað
væri að tengdist hryðjuverkum.
Amnesty International hvatti ríki
heims til að setja ekki lög sem skertu
mannréttindi.
Mannréttindasamtökin sögðu að
yfirlýsingar kínverskra yfirvalda
bentu til þess að þau hygðust not-
færa sér hryðjuverkin í Bandaríkj-
unum „til að auka frekar kúgunina á
múslimum“. „Þótt Amnesty Interna-
tional viðurkenni rétt – og reyndar
skyldu – allra stjórnvalda til að gera
ráðstafanir til að vernda borgarana
er nauðsynlegt að þær leiði ekki til
mannréttindabrota.“
Samtökin greindu ennfremur frá
því að ráðist hefði verið á múslima og
fólk af arabískum og asískum upp-
runa í að minnsta kosti tíu löndum
vegna hryðjuverkanna. Vitað væri
um 540 árásir á arabíska Bandaríkja-
menn og að minnsta kosti 200 sikha í
Bandaríkjunum fyrstu vikuna eftir
hryðjuverkin.
AP
John Ashcroft, dómsmálaráðherra Bandaríkjanna, ræðir við blaðamenn
eftir samningaviðræður við þingmenn um ný lög um varnir gegn
hryðjuverkum og aukið vald lögreglu. Með honum eru (f.v.) öldunga-
deildarþingmennirnir Orrin Hatch, Trent Lott og Richard Shelby.
Lög um varnir
gegn hryðju-
verkum hert
Amnesty International varar við
því að mannréttindi verði skert
Washington. London. AP, AFP.